اهمیت استراتژیک ایران برای اروپا

به لحاظ راهبردی, ایران در مرکز ذخایر انرژی جهان واقع است ایران طولانی ترین مرز با خلیج فارس و دریای عمان و یکی از طولانی ترین سواحل را در حوزه های منابع انرژی در دریای خزر دارد و از این جهت, بسیار مورد توجه کشورهای اروپایی است

به لحاظ راهبردی، ایران در مرکز ذخایر انرژی جهان واقع است. ایران طولانی ترین مرز با خلیج فارس و دریای عمان و یکی از طولانی ترین سواحل را در حوزه های منابع انرژی در دریای خزر دارد و از این جهت، بسیار مورد توجه کشورهای اروپایی است.

از طرف دیگر ایران نیز افزایش همکاری ها با اتحادیه اروپا را در جهت کمک به ثبات منطقه، ارزیابی می کند. اروپاییان نیز برای تضمین دسترسی بلندمدت خود به نفت، به سرمایه گذاری در صنایع نفتی ایران علاقه ای خاص نشان می دهند و از سوی دیگر، ایران نیز با توجه به نیاز شدید به سرمایه گذاری در این صنایع (نفت و گاز) احتیاج به اروپا دارد.

بنابراین اگر بخواهیم عوامل علاقه مندی اروپاییان به داشتن ارتباطات اقتصادی با ایران را بدانیم، می توانیم به عوامل زیر توجه کنیم:

۱) ایران، همواره یکی از سه کشور عمده تامین کننده نفت اتحادیه اروپا بوده است. کشور دیگر نیز لیبی است. جالب آن که آمریکا علاوه بر ایران، لیبی را نیز مشمول تحریم کرده است. ایران و لیبی هر یک ۱۰ درصد از نفت اتحادیه اروپا را تامین می کنند، و جایگزینی چنین منبعی برای واردات نفت مورد نیاز اتحادیه اروپا چندان ساده نیست.

ذخایر نفتی ایران ۲/۸۸ و اروپای غربی ۶/۱۵ میلیارد بشکه است. همچنین ایران حدود ۵/۱۶ درصد از ذخایر نفت منطقه خلیج فارس و ۳/۴۵ درصد از ذخایر گاز طبیعی منطقه را در اختیار دارد.

۲) بر اساس پیش بینی های به عمل آمده تا سال ۲۰۱۰ حدود ۶۰ تا ۸۰ میلیارد دلار امکان تجارت و سرمایه گذاری در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی ایران وجود دارد که این امر خود انگیزه و کشش نیرومندی برای شرکت های نفتی اروپا است.

۳) ایران می تواند بخشی از نیاز اروپا به گاز طبیعی را تامین کند. واردات گاز از اروپا تا سال ۲۰۱۵ احتمالاً به ۵۰ میلیارد متر مکعب در سال افزایش خواهد یافت. در این راستا ایران و شرکت هایی از فرانسه و آلمان در سال ۱۹۹۳ یک کنسرسیوم بین المللی برای بررسی انتقال گاز ایران به اروپا تشکیل داده اند.

۴) ایران، مناسب ترین مسیر برای انتقال نفت و گاز دریای خزر به اروپا است. مسیر ایران نسبت به سایر مسیرها کوتاه تر و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه تر است. آمارها نشان می دهد که جامعه اروپا در طول دهه ۱۳۷۰ شمسی شریک اول تجاری ایران بوده است. حدود ۴۰ درصد تجارت خارجی ایران در این دهه به اروپا اختصاص داشته است. بنابراین حفظ بازار ایران برای اروپا حایز اهمیت است.

در دوران آقای خاتمی نیز (دوران تنش زدایی) ایران برای نوسازی و گسترش حوزه های نفتی خود، به اروپا روی آورد. ایران امیدوار بود علاوه بر جذب سرمایه از اروپا، با استفاده از مهارت های فنی شرکت های اروپایی و روش های پیشرفته آنها تولید انرژی در میدان های قدیمی خود را هم افزایش دهد. در این راستا نیز قراردادهای متعددی برای توسعه بهره برداری در میادین نفت و گاز ایران با کشورهای اروپایی منعقد شد. به همین دلیل است که برخی، دیپلماسی ایران را در این دوران "دیپلماسی نفتی" لقب داده اند.

حجم کل تجارت ایران در سال ۲۰۰۱ با اتحادیه اروپا ۲۵۳/۱۳ میلیارد یورو بود که نسبت به سال ۲۰۰۰ از افزایش ۶۵۷ میلیون یورویی برخوردار بوده است.

در سال ۱۳۸۰ در سفر رئیس جمهور وقت ایران به اتریش، چهار توافقنامه به ارزش یک میلیارد یورو میان بخش های خصوصی دو کشور به امضا رسید که نخستین توافقنامه بخش خصوصی میان ایران و یکی از اعضای اتحادیه اروپا به شمار می رود.

همچنین به گزارش مرکز فرش ایران، بیشترین میزان صادرات فرش دستباف ایران به کشورهای آلمان صورت می گیرد که این میزان ۶۰ درصد صادرات فرش ایران را شامل می شود به طوری که ایران تنها در سال ۲۰۰۶ حدود صد میلیون دلار فرش به آلمان صادر کرده است. آلمان در سال ۸۴ شمسی با سیزده درصد سهم از کل واردات کشور، دومین شریک بزرگ تجاری ایران بعد از امارات بوده و واردات از این کشور نسبت به سال پانزده درصد رشد داشته است. این درحالی است که تراز بازرگانی ایران با این کشور همچون سال های قبل از آن، منفی و به نفع این کشور بوده است.

در سال ۱۳۸۵ بزرگ ترین شرکای تجاری ایران، آلمان و ایتالیا از اتحادیه اروپا بوده اند. به گزارش گمرک ایران، در سال ۱۳۸۵، مبدا حدود ۷۰ درصد از واردات کشورمان، امارات آلمان، ایتالیا، فرانسه، هلند و سایر کشورهای اروپایی بوده اند که سهم آلمان از کل واردات به ایران ۱/۱۲ درصد، ایتالیا ۵/۱۱ درصد و فرانسه ۱/۵ درصد بوده است.

در ۵ ماهه نخست سال ۱۳۸۵ تجارت اروپا با ایران به مرز ۷ میلیارد دلار رسید. در این مدت، ارزش صادرات ایران به اروپا ۹۱۵ میلیون دلار و ارزش واردات ایران از اروپا ۶ میلیارد دلار بوده است.

بیشترین سهم از صادرات اروپا به ایران را آلمان با ۲ میلیارد دلار، ایتالیا ۴/۷۸۳ میلیون دلار، انگلیس ۱/۴۷۴ میلیون دلار و سوئد ۷/۲۴۷ میلیون دلار به خود اختصاص داده اند. بیشترین صادرات ایران نیز به کشورهای ایتالیا با ۷/۲۵۵ میلیون دلار و آلمان ۵/۱۱۱ میلیون دلار بوده است. همچنین در اواخر سال ۱۳۸۵ یک اتحادیه خارجی متشکل از یک شرکت آلمانی، یک شرکت ایتالیایی و نیز یک بانک سویسی در مجموعه فولاد مبارکه ۸۰ میلیون یورو سرمایه گذاری کرده اند. این مبلغ قسمتی از مجموع مبلغ سرمایه گذاری به ارزش ۳۰۰ میلیون یورویی است، که از شش سال گذشته توافق های اولیه آن به عمل آمده است و قرار است برای بهبود استانداردهای محیط زیستی، کیفیت محصولات و صرفه جویی در مصرف انرژی مورد استفاده قرار گیرد.

می توان به این نتیجه رسید که حجم تجارت ایران و روابط اقتصادی این کشور با کشورهای اتحادیه اروپا به خصوص آلمان و ایتالیا، بسیار چشمگیر و قابل توجه است. در کنار این روابط اقتصادی، نقش قراردادهای تجاری و سرمایه گذاری های کشورهای اتحادیه مزبور نیز قابل توجه است.

همانطور که از آمار و ارقام مشاهده می شود، ملاحظه می شود که شریکان عمده تجاری ایران به خصوص در زمینه صادرات کالا به ایران، کشورهای اتحادیه اروپایی هستند که مهم ترین آنها آلمان است. در پایان لازم است که به گوشه ای از تحقیقات اخیر مؤسسه آمریکن انترپرایز اشاره شود. طی این تحقیقات که در سال ۲۰۰۷ انجام شده، مشخص شده است که در هفت سال گذشته فرانسوی ها و سرمایه گذاران این کشور بیشترین سرمایه گذاری را در ایران داشته اند و سهم زیادی از سرمایه گذاری خارجی در ایران متعلق به آنان است.

الهام رسولی ثانی آبادی