وحید بهبهانی

علامه وحید بهبهانی را باید مجدد تفكر اصولی در سطح مراجع تشیع از شیخ صدوق و طوسی تا پایان عصر صفوی دانست او به خوبی دریافته بود كه وضع فقه شیعه با ظاهرنگری در روایات به چه سرانجام ناخوشایندی برای قانونمندی شخص و اداره اجتماعی پیش خواهد آورد

● ولادت و تحصیلات وحید بهبهانی

محمدباقر، فرزند محمد اكمل بهبهانی معروف به وحید بهبهانی به سال ۱۱۱۷ هجری قمری در عصر صفویه در اصفهان متولد شد. او از طرف پدر به شیخ مفید ( متوفی ۴۱۳) و از طرف مادر به مرحوم ملا صالح مازندرانی داماد علامه مجلسی اول نسب می‌برد. مسلك اخبارگری با حمایت دولت صفوی رشد و گسترش فراوانی به بهانه حمایت از اهل بیت پیدا كرد و در شهرهای شیعیان دسته‌بندی بین‌ طلبه‌های اخباری و اصولی علاوه بر درگیری مراكز فلسفی و فقهی فتنه اختلاف را بیشتر و بیشتر می‌كرد. شهر بهبهان كه وحید بهبهانی به همراه پدرش به آنجا آمده بود گرفتار همین دسیسه‌ بود. وحید بهبهانی بیش از سی‌سال در بهبهان اقامت كرد و به تدریس و تحقیق گسترده اصولی پرداخت و به شدت با مسلك اخبارگری مخالفت كرد و سرانجام با گذشت زمان و جامعیت علمی وحید بهبهانی ایشان به نتیجه مهمی رسیدند كه باید با ریشه اخبارگری در سطح مرجعیت شیعه برخورد كنند و از این جهت از بهبهان به كربلا مسافرت كردند.

● سفر به نجف و كربلا

علامه وحید بهبهانی را باید مجدد تفكر اصولی در سطح مراجع تشیع از شیخ صدوق و طوسی تا پایان عصر صفوی دانست. او به خوبی دریافته بود كه وضع فقه شیعه با ظاهرنگری در روایات به چه سرانجام ناخوشایندی برای قانونمندی شخص و اداره اجتماعی پیش خواهد آورد. علامه بهبهانی به اتفاق خانواده خود به سال ۱۱۵۹ هجری قمری وارد نجف اشرف شد و به حوزه درس فقهای شیعه در نجف رفت او بلافاصله متوجه شد نجف یادگار شیخ طوسی صدمه و لطمه كمتری از تفكر اخباری‌گری خورده است و كربلا به مرجعیت شیخ یوسف بحرانی كانون اخبارگری شیعه شده است. علامه بهبهانی به كربلا سفر كرد و درس خارج فقه و اصول را دایر كرد و با صراحت و جسارت تمام به تفكر اخبارگری به ویژه به اندیشه شیخ یوسف بحرانی فقیه اخباری شیعه حمله كرد او تا آنجا پیش رفت كه به‌طور رسمی از طلبه‌ها و فضلای كربلا تقاضا كرد تا به جای درس شیخ یوسف بحرانی به درس او بیایند در عمل او می‌خواست به‌خاطر مبارزه با شیخ بحرانی به نام مرجعیت فقهی شیعه تدریس كند.قدرت تحلیل و زیبایی بیان و خوشرویی علامه بهبهانی اكثر شاگردان درسی یوسف بحرانی را به سوی او جذب كرد.

شیخ یوسف بحرانی فقیه اخباری شیعه، نفسی وارسته و فرزانه داشت علیرغم تفكر اخباری احترام زیادی به علامه وحید بهبهانی می‌گذاشت حتی در تاریخ مرجعیت شیعه نقل است كه شیخ یوسف بحرانی سرانجام استدلال تفكر اصول بهبهانی را پذیرفته بود و در عمل فضا را برای رشد و تعالی مرجعیت وحید بهبهانی باز كرده بود و رفته رفته مسلك اخباری در حوزه‌های علمیه شیعه به انزوا كشانده شدو سرانجام منسوخ شد.

● آثار و ارتحال وحید بهبهانی

علامه بهبهانی در ترویج تفكر اصولی علاوه بر رد اندیشه اهل سنت در بكارگیری قیاس و استحسان به اثبات حسن و قبح عقلی در اصول پرداخت و كتاب ابطال القیاس و اثبات التحسین و التقبیح العقلیین را نوشت.

او مقالات و حواشی متعددی در فقه و اصول مانند حاشیه مسالك الافهام شهید ثانی و حاشیه معالم و حاشیه ارشاد اردبیلی و حاشیه تهذیب علامه را تالیف كرد.او شاگردان بزرگی در حوزه درسی خود بر پایه اندیشه و تفكر اصولی در فقه، همانند سید علی طباطبایی (صاحب ریاض المسائل) و شیخ جعفر كبیر كاشف الفطاء (استاد صاحب جواهر) و علامه سید محمد مهدی بحرالعلوم (مرجع بعد از او) تربیت كرد.

علامه بهبهانی نابغه‌ای بود كه نوابغ جهان تشیع از محضر درسی او استفاده كردند او در مجاهدت قهرمانانه علمی خود توطئه صفویه را خنثی كرد و با ابطال تفكر اخباری از اندیشه‌های نظری حكیمان و فلاسفه جهان اسلام در علم اصول استفاده كرد و نوآوریهای بدیعی انجام داد كه روابط بین حكیمان نظری و عملی را تلطیف كرد. علامه بهبهانی تا ۹۰ سال عمر بابركت به تحقیق و تدریس و سامان دادن حوزه فكری تشیع پرداخت و در كهنسالی به شاگردش سید بحرالعلوم دستور داد به نجف باز گردد و در آن‌جا كرسی تدریس فقه را مستقل از ایشان در نجف توسعه و تعمیق ببخشد.او سرانجام در ۲۹ شوال ۱۲۰۵ هجری قمری وفات یافت و در كربلا در رواق امام حسین(ع) پایین پای شهدای كربلا به خاك سپرده شد.

آرتور او سولیوان نویسنده

یونس‌ محمدی‌, عضو هیئت‌ علمی‌ سازمان‌ مدیریت‌ صنعتی‌ مترجم