علا ئم ناگوار روی منحنی اقتصاد

ارزیابی سخنان احمدی نژاد و تحلیل های او در مورد گرانی و تورم

شاید حق با احمد توکلی باشد. او می‌گوید بهترین بخش سخنان رئیس‌جمهور در سیمای ملی و هنگام ارائه گزارش در مورد گرانی و تورم معذرت‌خواهی او از کسانی بود که به دلیل سیاست‌های دولت نهم ظلمی را به جان خریده‌اند. بدون شک باید این جمله را پذیرفت چون در کنار این رویکرد محمود احمدی‌نژاد، سایر مطالب گفته شده دفاع از سیاست‌ها و مدیریت‌های دولتی بود که در دو سال گذشته عوامل اصلی گرانی و تورم را خلق کرده‌اند.

این مساله واقعیت دارد. نمی‌توان به سادگی بسیاری از روابط دولتی را نقد کرد و حتی نقش آنها را در شکل‌گیری تورم پذیرفت اما از سوی دیگر آب بی‌گناهی و بهترین رفتار اقتصادی را روی دستان متولیان اقتصادی دولت نهم ریخت. محمود احمدی‌نژاد می‌گوید مشکل اصلی اقتصاد ایران ساختاری است. این حرف بدون شک در حال حاضر شکلی ویترینی، فانتزی و تئوریک به خود گرفته است و تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند بهانه خوبی برای توجیه عدم تلا‌ش برای خروج از بن‌بست ساختارهای بیمار باشد. اکنون همه شهروندان می‌دانند که اقتصاد ایران از معضلا‌ت ساختاری رنج می‌برد اما آیا راه برون‌رفت از این مشکلا‌ت باز کردن تمام‌عیار درهای واردات و یا تزریق سنگین دلا‌رهای نفتی به اقتصاد کشور است؟ اینکه دولت نقشی در ناهنجاری‌های اقتصادی ندارد، در حال حاضر بیشتر شبیه یک طنز اقتصادی است چون مشکلا‌ت امروز با ارائه برخی شعارهای پوپولیستی و افزایش بهای نفت شکل گرفته است. شاید اگر تا بدین حد در دو سال گذشته امکان استفاده از دلا‌رهای نفتی در اقتصاد ایران باب نمی‌شد امروز نیز شاهد آن نبودیم که رشد نقدینگی تنها در مدت دو سال از ۱۸ درصد به ۴۰ درصد برسد. این افزایش وزن نقدینگی بدون شک نه از بازارهای خارجی تبعیت می‌کند و نه منتقدین اقتصادی دولت نهم می‌توانند چنین وزنی را به نقدینگی تزریق کنند. ‌ محمود احمدی‌نژاد بر این باور است که افزایش بهای کالا‌ها در بازارهای خارجی عامل تورم بوده است. شاید تا حد زیادی حق با او باشد، گرانی نفت همیشه به زیان کشورهایی تمام می‌شود که از طریق واردات زندگی اقتصادی خود را رونق می‌بخشند اما ‌ای کاش به جای این توجیه رئیس‌جمهور به این پرسش پاسخ می‌داد که چرا در دو سال گذشته باید وابستگی به واردات تا چند برابر افزایش یابد که از سوی دیگر رشد بهای نفت نیز به پیکانی مرگ‌آور برای اقتصاد ایران تبدیل شود؟ امروز در میان کارشناسان اقتصادی هیچ شکی وجود ندارد که واردات بی‌رویه تولید صنعتی را نابود می‌کند، در حالی که صنعت اصیل‌ترین مولفه برای از میان برداشتن تورم و ناهنجاری‌های اقتصادی است و از سوی دیگر نیز می‌تواند بیکاری را به حاشیه براند. بیکاری عاملی است که دولت نهم البته زیان آن را می‌داند برای همین در دو سال گذشته حاضر شده است برای مرتفع ساختن آن تن به نقدینگی (در قالب تسهیلا‌ت زودبازده) بدهد ولی حالا‌ آگاهان اقتصادی از تند شدن خط بیکاری در ایران سخن می‌گویند. البته آقای رئیس‌جمهور با خونسردی مبلغ پرداختی به بنگاه‌های زودبازده را ناچیز می‌داند اما به این پرسش پاسخ نمی‌دهد که اگر حجم بسیار زیادی از این وجوه به جای رسیدن به فعالیت‌های کوچک صنعتی صرف جبران نیازهای مصرفی شده باشند چه اتفاقی برای اقتصاد کشور رخ می‌دهد؟ به نظر می‌رسد اقتصاد ایران در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری نیازمند تحلیل‌های علمی و واقعی است. پیچیدن در کوچه فرعی تنها زمان رسیدن به نقاط بهینه را برای اقتصاد به تاخیر می‌اندازد.

● تورم در ایران رکودی است

مهدی تقوی کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه در نقد سخنان احمدی‌نژاد به مهر می‌گوید: عامل اصلی تورم، نقدینگی نیست بلکه منحنی عرضه اقتصاد است که به سمت چپ در حال حرکت است، یعنی هم نرخ تورم و هم نرخ بیکاری در حال افزایش است. ‌ مهدی تقوی افزود: این در حالی است که بقیه موارد مطرح‌شده با اقتصاد همخوانی ندارد، بنابراین اظهار نظر در مورد آن درست نیست. عضو هیات علمی دانشگاه علا‌مه طباطبایی تورم در ایران را رکودی عنوان و تصریح کرد: به عبارت دیگر، طرف عرضه اقتصاد مساله دارد، یعنی اگر در کشور کالا‌ به میزان کافی تولید می‌شد با تورم روبه‌رو نبودیم. ‌ وی با تاکید بر اینکه اقتصاد در کشور به وسیله تولید می‌تواند پویا باشد، گفت: در این صورت نرخ تورم نیز پایین خواهد بود. به عنوان نمونه در برخی کشورها به قدری کالا‌ تولید می‌شود که صادر می‌شود و از سوی دیگر آنچه را که در این کشورها تولید نمی‌شود، وارد می‌شود که همین امر منجر به کاهش نرخ تورم می‌شود. ‌ به گفته تقوی اگر مواد خوراکی و مایحتاج زندگی مردم به میزان کافی تولید شود، قیمت‌ها افزایش نمی‌یابد. علت بالا‌ رفتن قیمت‌ها ناتوانی اقتصاد ایران برای تولید کالا‌ است. ‌ وی دلیل ناتوانی تولید در اقتصاد کشور را فرسودگی کالا‌های سرمایه‌ای شرکت‌ها، آموزش ندیدن نیروهای کار و عدم بهره‌وری در این شرکت‌ها عنوان و تصریح کرد: با توجه به این موضوع تولید به اندازه منابعی که صرف می‌شود، افزایش نمی‌یابد، این در حالی است که جمعیت کشور نیز روز به روز در حال افزایش است. این کارشناس مسائل اقتصادی خاطرنشان کرد: آنچه تورم را افزایش می‌دهد حجم پول و غیره نیست، بلکه باید سرمایه‌گذاری و تولید افزایش یابد. تقوی بیان کرد: افزایش عرضه، تکنولوژی پیشرفته، نیروی کار ماهر، بهره‌وری و غیره باعث کاهش نرخ تورم می‌شود و کاهش حجم پول و اعمال سیاست انقباضی توسط دولت باعث تشدید رکود می‌شود.

● رشد نقدینگی، عامل اصلی گرانی ‌

جلا‌ل حسینی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز می‌گوید: عامل اصلی گرانی در کشور ریشه پولی دارد و رشد نقدینگی به این موضوع دامن می‌زند. ‌ جلا‌ل حسینی عصر دیروز در گفت‌وگو با خبرنگاران افزود: عدم مدیریت بهینه منابع ارزی و ریالی و رشد نقدینگی و تزریق پول خارج از ظرفیت اقتصادی کشور از جمله عوامل گرانی‌ در کشور است. ‌ وی با تاکید بر اینکه عدم مشارکت مردم در بازارهای سرمایه‌ای و اوراق بهادار از دیگر عوامل تشدیدکننده گرانی است، خاطرنشان کرد: مشارکت مردم در این زمینه می‌تواند بهترین مکانیسم کنترل بازار و نقدینگی در کشور باشد. حسینی افزود: سوق دادن سرمایه‌های کوچک و بزرگ مردم به سمت و سوی تولید یا بنگاه‌های اقتصادی هم در تامین نقدینگی و سرمایه در گردش واحدهای تولیدی و هم در وارد کردن نقدینگی در چرخه اقتصادی به جای خرید زمین و مسکن غیرضروری و مازاد برنیاز می‌تواند از جمله راهکارهای کنترل تورم باشد. ‌ به گفته حسینی، یکی دیگر از عوامل بدبختی و رشد نقدینگی درآمدهای نفتی حاصل از صادرات نفت است و دولت مجبور است بودجه خود را با تبدیل دلا‌ر به ریال تامین کند و با فروش این مبلغ به بانک مرکزی و این پول موجب رشد نقدینگی می‌شود. وی راهکار غلبه بر این موضوع را معامله به صورت مستقیم به وسیله دلا‌ر دانست و تاکید کرد: ما می‌توانیم دلا‌ر را مستقیم در واردات خرج کنیم و از آن برای کارهای زیربنایی استفاده نماییم. به عبارتی از نفت به عنوان یک ابزار مولد ثروت استفاده کنیم.

● توهین به ارکان نظام ‌

وزیر سابق صنایع و معادن از اینکه برخی از حضور نامحرمان در تدوین برنامه چهارم توسعه سخن می‌گویند، انتقاد کرد و آن را توهین به ارکان نظام و جفا به مجموعه مدیران گذشته دانست. اسحاق جهانگیری با اشاره به اظهارات برخی که از وجود نامحرمان در تدوین برنامه چهارم توسعه خبر داده بودند، گفت: این از آن حرف‌هایی است که اگر بنده جای رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی دولت آقای خاتمی و کارشناسان زیرمجموعه او بودم، به‌طور قطع از کسانی که چنین توهین‌هایی می‌کنند به دستگاه قضایی شکایت می‌کردم.