رسانه های فراگیر در قرن ۲۱

موج سازی مردمی به سختی سیاست های راهبردی در گرانیگاه محورها را دگرگون می کند دگردیسی در حوزه تاکتیک البته فراوانی بیشتری دارد کارکرد قدرت های پیروز در جنگ جهانی دوم نمادی از حرکت در مسیر تثبیت هر یک از این محورها بوده است امریکا در ۱۶ ژوئیه ۱۹۴۵ بمب اتم را ساخت اتحاد جماهیر شوروی که رقیب عقیدتی واشنگتن محسوب می شد در ۲۹ آگوست چهار سال بعد صاحب این توانمندی شد

قرن بیستم بر سه محور قدرت نظامی مبتنی بر بمب اتم، اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد و فرهنگ مبتنی بر لیبرال دموکراسی استوار بود.ارتباطات مبتنی بر رسانه های فراگیر، دیانت مبتنی بر ارزش های انسان محور و توسعه پایدار مبتنی بر جهانی سازی، سه محور اساسی قرن بیست و یکم است.محوریابی جهانی اغلب زاییده اتاق های فکر وابسته به قدرت های کلیدی گیتی است. موج سازی مردمی به سختی سیاست های راهبردی در گرانیگاه محورها را دگرگون می کند. دگردیسی در حوزه تاکتیک البته فراوانی بیشتری دارد.کارکرد قدرت های پیروز در جنگ جهانی دوم نمادی از حرکت در مسیر تثبیت هر یک از این محورها بوده است.امریکا در ۱۶ ژوئیه ۱۹۴۵ بمب اتم را ساخت. اتحاد جماهیر شوروی که رقیب عقیدتی واشنگتن محسوب می شد در ۲۹ آگوست چهار سال بعد صاحب این توانمندی شد.انگلیس در سوم اکتبر ۱۹۵۲ به بمب اتمی دست یافت و فرانسه در ۱۲ فوریه ۱۹۶۰ دومین کشور اروپایی بود که زرادخانه اتمی دایر کرد.رژیم صهیونیستی با همکاری مشترک امریکا، انگلیس و فرانسه به این جرگه پیوست. چین هم اندکی پس از آن در چارچوب برخورداری از امتیاز وتو و قرارداشتن در بلوک عقیدتی البته با دشواری به بمب اتمی دست یافت.این قدرت ها از آن پس داشتن فناوری هسته یی حتی مسالمت آمیز را نیز برای سایرین قدغن کردند. هند و پاکستان در چارچوب رقابت های منطقه یی و اخیراً نیز با تردید می توان گفت کره شمالی هم به این جرگه پیوسته است. این دو، سه کشور زمانی به بمب اتمی دست یافتند که کارکرد سلاح کشتار جمعی حتی در چارچوب معادلات بازدارندگی نیز بسیار کم رنگ شده است. اندیشمندان انگلوساکسونی که اینک در زمره محوریابان گیتی هستند باز هم پیش از دیگران، سرمایه گذاری در حوزه رسانه های فراگیر را به لایه های رویین قدرت پیشنهاد کردند.

سی ان ان امریکایی و بی بی سی انگلیسی تبلور پایبندی به این توصیه است. روسیه که میراث دار پس از فروپاشی است حساسیت شاخک هایش را در زمینه به روز بودن تحولات گیتی به میزان زیادی از دست داده است.چین همچنان در چنبره اقتصاد بازار آزاد گرفتار شده است که مهره نقش آفرینی در حوزه سیاستگذاری بین المللی نیست. پکن اما می کوشد چنان اردوگاه غرب را به صادراتش وابسته کند تا در صورت نیاز با نفروختن کفش، امریکایی ها مجبور شوند پای برهنه روی برف راه بروند.

فرانسه و روسیه چند ماهی است که سرمایه گذاری در رسانه های فراگیر را شروع کرده اند. راه اندازی شبکه ۲۴ ساعته به زبان انگلیسی برای وارد شدن به این رقابت جدید است. البته فاصله فرانسه و روسیه با امریکا و انگلیس از نظر سرمایه گذاری، تجربه و حرفه یی بودن در حوزه رسانه بسیار زیاد است. دست کم عقب ماندگی از نظر زمان عملی شدن این تفکر حدود دو دهه است.محورهای دیانت و توسعه پایدار نیز تا حدود زیادی از بستر محور نخستین که همان ارتباطات فراگیر است در حال پیگیری است.کانون مکتب اسلام که می تواند در مقابل دیانت مبتنی بر ارزش های انسان محور قد علم کند خاورمیانه است. زبان این دیار اغلب عربی است.امریکا با شبکه عرب زبان «الحره» به این وادی وارد شده است. بریتانیا با بی بی سی عربی پس از یک دهه وقفه چند صباحی است که بازگشته است. فرانسه با شبکه ۲۴ساعته فرانسه عربی و روسیه نیز با شبکه عرب زبان «روسیه الیوم» به این حوزه پا گذاشته است.

رسانه های ۲۴ ساعته دیگر به زبان های انگلیسی و عربی وابسته به کشورهای دیگر نیز هستند که البته به سبب نوع تفکر مالکان و سهامداران شان اغلب تابع هستند. این دسته از رسانه ها بازتاب دهنده تفکر نوینی نیستند. آنها ولو آنکه در شکل متفاوت باشند در هدف گیری محتوایی همسانند.راه اندازی شبکه های فارسی زبان نیز در این چارچوب در حال پیگیری است. امریکا در این حوزه نیز پیشتاز است. انگلیس نیز وعده آن را داده است.ایران تنها کشوری است که به هیچ یک از این اردوگاه ها وابسته نیست اما به عقیده دوست و دشمن نمی توان نقش آفرینی آن را در معادلات بین المللی کتمان کرد.تهران اما محورهای قرن بیست و یکم را به خوبی تشخیص داده است و به گفته رقیبان تدارک لشکر رسانه یی را که شبکه های برون مرزی از آن زمره است را در این چارچوب ارزیابی می کنند. تعبیر لشکر رسانه یی از زبان دیگران شاید اندکی اغراق آمیز و غیردوستانه باشد اما می تواند یا باید به حقیقت نزدیک شود.به کارگیری نیروهای حرفه یی و بهره گیری از فناوری نوین راز ماندگاری در این عرصه است که البته در گرو افزایش سرمایه گذاری است.بودجه سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی که شامل بیش از یک صد شبکه محلی، ملی و بین المللی رادیویی و تلویزیونی است پارسال اندکی بیش از ۴۰۰ میلیارد تومان بود. این رقم اندکی افزون بر نصف بودجه سالانه شبکه بی بی سی یا سی ان ان است و کمتر از یک چهارم بودجه شبکه نوبنیاد الجزیره انگلیسی قطر است.سهم شبکه فرامرزی عرب زبان «العالم» و شبکه انگلیسی زبان «پرس تی وی» از این بودجه چقدر می تواند باشد تا از دور رقابت رسانه های هم سود جهانی که کارکردی امدادی دارند، حذف نشوند.چندان دور از ذهن نیست اگر بازیگران کلیدی جهان چند سال دیگر پرونده شکستن انحصار دانش رسانه یی را نیز مانند بومی شدن دانش هسته یی به شورای امنیت ببرند؛ زمانی که فرهنگ سازان بین المللی حاضر نباشند فضای ماهواره یی در اختیار دگراندیشان قرار دهند.جنبش نرم افزاری در حوزه رسانه های فراملیتی باید در ایران اسلامی نهادینه شود. دانش، مهارت، تجربه و توان ملی برای پیمودن این مسیر مهیا است. حرکت شتابان در این حوزه اگر امروز شروع نشود ممکن است فردا دیر باشد.

حسن عابدینی

مدیرکل اخبار شبکه جهانی العالم