انرژی های نو مسیر توسعه اقتصادی ایران را هموار می کنند

با کاهش استفاده از نفت و گاز و توجه به انرژی های تجدید پذیر

شتاب دادن به تولید انرژی‌های جایگزین می‌تواند یکی از موثرترین راه‌های مدیریت بهینه انرژی در کشور باشد.

انرژی‌های نو در سراسر جهان به سرعت در حال گسترش هستند ، پاک بودن، عدم آلودگی و ارزانی را می‌توان دو شاخص اصلی تولید انرژی‌های نو برشمرد این انرژی‌ها به دلیل بهره‌وری بالا به خوبی توانسته‌اند جای سایر انرژی‌های موجود مانند انرژی فسیلی را پر کنند.

در دو دهه گذشته افزایش جمعیت و نیز کاهش منابع سوخت‌های فسیلی سبب شده است تا سرمایه‌گذاری برای استفاده از انرژی‌های نو روند صعودی خود را با شتاب مناسبی همچنان ادامه دهد و همگام بارشد فناوری های نوین ، انرژی‌های جدیدی مانند انرژی هیبریدی به عنوان یک سوخت پاک مطرح شود به طوری که سازندگان خودرو از علاقمندان پروپا قرص آن شده‌ و مردم نیز استقبال خوبی از آن کرده‌اند.

کارشناسان انرژی براین اعتقادند که انرژی‌های نو در قرن بیست و یکم باید جایگزین انرژی‌های کنونی مانند نفت و گاز شوند تااز مصرف بی رویه فرآورده های هیدرو کربوری کاسته شده و استفاده از انرژی‌ در آینده متکی به ساختاری باشد که در آن منابع انرژی بدون کربن نظیر انرژی خورشید یا باد مورد استفاده قرار گیرند.

کشورهای اروپایی در راه توسعه فن ‌آوری‌های نوین انرژی به سرعت در حال تغییر الگوی مصرف خود هستند و سوخت‌ها و روش‌های جدیدی را برای استفاده مورد توجه قرار می‌دهند و سالهاست که از انرژی باد بیشترین استفاده را می‌برند و نیروگاه‌های بادی در سراسر این کشورها پراکنده بوده و مورد استفاده قرار می‌گیرند یا انرژی خورشیدی که بزرگترین منبع تجدیدپذیر زمین به شمار می‌رود، هر روز در حال استفاده بیشتر است.

در ایران نیز گام‌های خوبی در زمینه استفاده از انژی های جایگزین برداشته شده و همزمان با استفاده از انژی باد در مناطق کوهستانی ، در صورت سرمایه‌گذاری در استان‌های جنوبی کشور به طور یقین افزایش تولید برق و کاهش نیاز به شبکه سراسری برق و گاز را با استفاده از انرژی خورشیدی شاهد خواهیم بود.

استان‌های جنوبی و شرقی کشور به دلیل داشتن روزهای آفتابی و تابش نور خورشید در بیشتر ایام سال این قابلیت را دارند که حتی خودکفا بوده وانرژی مورد نیازشان را از منابع خود استان‌ها تامین کنند و با یک برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری بلند مدت می‌توان اثرات مثبت آن را شاهد بود و در صورت استفاده از این انرژی پاک بدون تردید استفاده از گازو دیگر فرآورده های نفتی در این مناطق کاهش یافته و علاوه بر حفظ محیط زیست ظرفیت های موجود گاز زمینه صدور به خارج را یافته و بهره وری بالاتری کسب کرد.

ایران برای بهره برداری از انرژی باد نیز قابلیت های فراوانی دارد ، کشورمان به علت کوهستانی بودن دارای استعداد خوبی برای بهره‌برداری از این زمینه تولید انرژی است ودر سال های اخیر از سوی کارشناسان، ۳۰ منطقه برای استفاده از توربین‌های بادی مناسب تشخیص داده شده است و حتی جزایر خلیج فارس نیز می توانند از باد برای تامین انرژی خود استفاده کنند.

انرژی‌های نو و پاک علاوه بر توسعه اقتصادی و بهره‌وری بالا نقش مهمی نیز در حفظ محیط زیست ایفا می‌کنند و به دلیل عدم آلودگی‌های زیست‌محیطی می‌توان آینده را متعلق به این انرژی‌ها دانست و به همین دلیل وزارت نیرو در کنار وزارت نفت و دیگر متولیان می‌تواند با گسترش استفاده از این انرژی‌ها اصلاح الگوی مصرف را به بهترین شکل امکان پذیر نماید.

تجربه کشورهای دیگر نیز می‌تواند در این راه مورد استفاده قرار گیرد، کشوری مانند ترکیه که دراستفاده از انرژی خورشیدی در زمره کشور های پیشرو است یا آلمان و اتریش که از پیشگامان استفاده از انرژی باد هستند می توانند الگوی مناسبی برای توسعه انرژی های پاک در ایران باشند.

● شتاب دادن به استفاده از انرژی های نو

در حالی که در چند سال گذشته بحث هدفمندکردن یارانه‌ها توجه‌ها را نسبت به چالش‌های تولید و مصرف انرژی کشور جلب کرده است، شتاب دادن به تولید انرژی‌های جایگزین می‌تواند یکی از موثرترین راه‌های مدیریت بهینه انرژی در کشور باشد.

تحولات بازار نفت نیز به امری عادی تبدیل شده و در چند سال اخیر نوسان قیمت جهانی نفت در بازار‌های بین‌المللی سبب نگرانی‌های زیادی شده است، اما اکنون بازار محصولا‌ت و مشتقات نفتی، رقیب های جدیدی را در کنار خود می‌بیند که در عرصه تولید انرژی بیش از گذشته خود نمائی می کنند.

به طور مثال افزایش روزافزون قیمت پلا‌ستیک‌های کهنه، شرکت‌های بازیافت زباله در سراسر جهان را تشویق به استفاده بیشتر از این منابع ثروت کرده است و در حال حاضر گورستان‌های زباله به معدن‌های کسب درامد تبدیل شده و ذخایر‌شان ثروت زیادی را در خود نهفته دارند.

اکنون بسیاری از کشورها با بازیافت پلاستیک از مراکز تفکیک زباله در حال استفاده بهینه از مواد پلیمری و شیمیائی از زباله ها با بالاترین استاندارد های جهانی هستند.

کارشناسان صنعت بازیافت اعتقاد دارند که افزایش زباله‌ها نگرانی‌هایی را نیز به دنبال دارد و پیش‌بینی می‌کنند که با توجه به این که تا سال ۲۰۲۰ میلا‌دی بیش از ۹ میلیارد نفر در سراسر جهان زندگی کنند با این حساب میلیون‌ها خودرو نیز وجود خواهند داشت که همه نیازمند سوخت برای حرکت هستند لذا جهان با کمبود منابع برای تامین سوخت مواجه خواهد شد که در این میان در مقایسه با بهای سوخت‌های فسیلی، زباله‌ها و سایر سوخت‌های غیرفسیلی طرفداران زیادی پیدا خواهند کرد و هر روزشاهد کشف و یا استفاده از یک فناوری نوین در این راه هستیم.

کشورهای توسعه‌یافته از سال‌ها قبل به برنامه‌ریزی در این زمینه پرداخته و به عبارتی زباله‌ها را به‌عنوان ذخایر استراتژیک سوخت تلقی می‌کنند.

به‌طور مثال ذخایر زباله‌های سوئد در دهه ۶۰ بیشتر پس‌مانده‌های ساختمانی بود که نشان دهنده روند شهرسازی در آن سال‌هاست و در بعضی از این منابع زباله‌هایی مانند قطعات سنگین آلومینیومی، مس و آهن به چشم می‌خورد که بازیافت می شوند و چین به‌عنوان مشتری همیشگی مایعات فلزی همه ساله میلیون‌ها دلا‌ر به سوئد می‌پردازد.

بریتانیا نیز ازجمله کشورهایی است که بیش از ۲۰۰ میلیون تن پلا‌ستیک در گورستان‌های زباله جمع کرده واین مقدار، با نرخ کنونی پلا‌ستیک در بازارهای جهانی ارزشی حدود ۶۰ میلیارد پوند دارد که از این زباله‌ها در آینده برای بازپرداخت بازیافت یا تبدیل شدن به سوخت مایع استفاده می‌شود.

کارشناسان صنعت زباله بر این باورند که در سال ۲۰۳۰ دورریز زباله‌های خانگی به بیش از سه میلیارد تن خواهد رسید. در حال حاضر بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته نیمی از زباله‌های خود را به گورستان‌های زباله ارسال می‌کنند و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ این رقم حدود ۴۰ درصد کاهش یابد چراکه دولت‌ها در حال ارتقای سیستم‌های بازیافت هستند و بدین‌ترتیب موادی مانند فلزها، شیشه و کاغذ دیگر جز دورریختنی‌ها محسوب نمی‌شوند.

● ۶۰۰نیروگاه زباله‌سوز در جهان

کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که در سال‌های آتی از سوزاندن زباله‌ها بتوان برای جریان الکتریسیته یا گرما به بهترین شکل ممکن استفاده کرد.

هم‌اکنون در دنیا بیش از ۶۰۰ نیروگاه زباله‌سوز در ۳۵ کشور جهان ساخته شده و در حال بهره‌برداری است که مجموع ظرفیت زباله‌سوزی آنها بالغ بر ۱۳۰ میلیون تن زباله جامد شهری در سال است. در مدیریت مواد زائد شهری، زباله‌سوزی یکی از راه‌های دفع مواد زائد است که امروزه با گسترش علم با استفاده از حرارت تولید شده در این فناوری برای تولید بخار و در پی آن تولید برق استفاده می‌شود.

به این ترتیب زباله به معنی یک منبع تولید انرژی قابل استفاده مجدد است، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نیز به سرعت در حال گسترش است و انرژی تولید شده توسط بازیافت زباله، فضولات حیوانی و برخی از محصولات کشاورزی را می‌توان از جدیدترین و به‌صرفه‌ترین فناوری‌های روز جهان به شمار آورد .

در برخی از کشورهای صاحب فناوری با روش‌های کاملا علمی توانسته‌اند با سوزاندن زباله، برق تولید کنند و ضمن رعایت اصول اولیه محیط زیست به تولید برق بپردازند یا با استفاده از فضولات حیوانی طی یک فرآیند خاص برق را به مشترکان خود بدهند. به‌طور مثال در ایالت پنجاب هند استفاده از فضولات گاوها که مقدس تلقی می‌شوند،به یکی از راه‌های تامین انرژی تبدیل شده است.

آمارهای اعلام شده حاکی از آن است که به‌طور روزانه در این ایالت ۲۰ هزار کیلوگرم فضولات گاو در راه تولید برق مورد استفاده قرار می‌گیرد و از آن حدود ۱۶ مگاوات برق تولید می‌شود که می‌تواند برق صد خانه را تامین کند.

یکی دیگر از روش‌هایی که به تازگی برای تولید برق مورد استفاده قرار می‌گیرد تولید برق از پیاز است که شاید کمی عجیب به نظر برسد اما یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های تولید مواد غذایی در آمریکا از ضایعات پوست پیاز و بخش‌های غیرقابل استفاده پیاز برای تولید برق استفاده می‌کند، این ضایعات در مخازن ویژه‌ای به گازهایی تبدیل می‌شوند که از آن برق تولید می‌شود و کارشناسان اعلام کرده‌اند که این میزان برق تولیدی می‌تواند نیاز بیش از ۴۰۰ خانوار را تامین کند.

بر پایه گزارش های منتشر شده پس از سال ۲۰۰۰ میلادی کشورهای پیشرفته و صنعتی در استفاده از فناوری بازیافت زباله به عنوان یک سوخت جدید سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای را انجام داده‌اند ازجمله این کشورها می‌توان به آمریکا و کانادا ، ژاپن و بسیاری از کشورهای اروپایی اشاره کرد.

از سوی دیگر قانونی در اروپا به تصویب رسیده است که طبق آن دفن هرگونه زباله‌ای که امکان بازیافت آن وجود داشته باشد، ممنوع شده و بر همین اساس میزان تولید برق در کشورهای اروپایی از زباله‌های شهری بیش از ١٠ هزار مگاوات در سال است.

بزرگ‌ترین نیروگاه با سوخت حاصل از زباله جهان در کره‌جنوبی قرار دارد ، این نیروگاه ۵۰ مگاواتی بر روی یک محل عظیم دفن زباله در شهر اینچئون در غرب سئول، پایتخت کره‌جنوبی، ساخته شده است.

این کارخانه برای سوخت تنها از گاز متان استفاده می‌کند که به‌طور طبیعی از زباله‌ها تولید می‌شود ، نکته جالب در مورد این نیروگاه این است که واردات نفت سنگین کره‌جنوبی را ۵۰۰ هزار بشکه در سال کاهش داده و هر سال از ورود ۳۷/۱ میلیون تن گاز گلخانه‌ای نیز به جو نیز جلوگیری می‌کند.

کره‌جنوبی ۱۲ نیروگاه دیگر با سوخت گاز ناشی از تجزیه زباله‌‌ها هم دارد که یا هم اکنون در حال فعالیت هستند یا دارند ساخته می‌شوند واغلب نیروگاه‌‌هایی کوچک با یک تا شش مگاوات تولید برق هستند.

در پایان، امروزه استفاده از زباله برای تولید انرژی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه برای کشورها است و باید در نظر داشت که نیروگاه‌های زباله‌سوز در انهدام زباله، ‌تولید انرژی برق، حرارت یا تولید همزمان برق و حرارت بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است.

● بهینه سازی در صنعت نفت

از سوی دیگر باید در نظر داشت که جهان به سوی استفاده از سوخت های جایگزین پیش می رود و استفاده از نفت و حتی انرژی هسته ای نیز در آینده با کاهش مواجه خواهند شد و سوخت های پاک و ارزان در سراسر جهان گسنرش خواهد یافت.

ایران نیز با دارا بودن تمام شرایط لازم وبهره مندی از آب ،باد و نیروی خورشید با یک برنامه ریزی کلان و بلند مدت می تواند استفاده از نفت و گاز را کاهش داده و از ذخایر هیدرو کربوری خود بهترین بهره وری را کسب کرده و مسیر توسعه و رشد کشور را بیش از پیش با استفاده از درامد های نفتی هموار کند.

براساس سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری، تا پایان برنامه ششم توسعه، شدت مصرف انرژی در کشور باید به یک‌دوم برسد و صنعت نفت در این مسیر پیشگام باشد.

در این میان قانون جدید نفت و نیز اصلاح الگوی مصرف، از دیگر مواردی است که وزارت نفت را به بهینه‌سازی مصرف انرژی و به‌کارگیری فناوری انرژی‌‌های تجدیدپذیر مکلف می‌کند، به طوری که در قانون جدید نفت، برخی از بندها به حوزه بهینه‌سازی انرژی اختصاص یافته است.

کارشناسان اعتقاد دارند که اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها در کشور برای بهینه‌سازی مصرف انرژی و ارتقای فناوری‌های این حوزه به تنهایی کافی نیست، و اگر کاهش مصرف انرژی با ارتقا و نفوذ فناوری‌های جدید در این حوزه همراه نباشد، قطعا به مصرف‌کننده فشار زیادی وارد می‌شود، از این‌رو به‌کارگیری فناوری‌های جدید برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، علاوه بر حمایت از مصرف‌کننده به رشد اقتصادی قابل توجه برای کشورمان نیز می‌انجامد.

سید فواد نبوی