فلاکس

فلاکس‌ها ترکیبات جامد، مایع یا خمیری شکل هستند که علاوه برکاربرد در صنایع مختلف جهت لحیم‌کاری، در صنایع سرامیک، کاشی، شیشه‌، متالورژی، جوشکاری و غیره کاربرد فراوانی دارند. …

فلاکس‌ها ترکیبات جامد، مایع یا خمیری شکل هستند که علاوه برکاربرد در صنایع مختلف جهت لحیم‌کاری، در صنایع سرامیک، کاشی، شیشه‌، متالورژی، جوشکاری و غیره کاربرد فراوانی دارند. این ترکیبات باعث پائین آوردن نقطه ذوب فلزات، زدودن چربی‌ها، اکسیدهاو سایر آلودگی‌های سطح فلزات شده و همچنین از اکسیداسیون مجدد و تغییر شکل آنها در حین فرآیند جلوگیری می‌نمایند.

ساخت و فرمولاسیون ۵ نوع فلاکس جهت لحیم ورق‌های حلبی، آهن گالوانیزه، فولاد، برنج، مس و آلیاژهای آن‌که با قیمت گزاف از کشورهای خارجی وارد می‌شده‌اند ارائه شده است. ایجاد بیماری‌های تنفسی برای کارگران در اثر مصرف یکی از فلاکس‌های وارداتی سبب شد که عمل بهینه‌سازی در فرمولاسیون آن انجام گیرد و فرمولاسیون جدید که عوامل آلوده کننده در آن کاسته شده است ارائه گردد. کلیه فلاکس‌های ساخته شده از نظر آزمایشات کنترل کیفیت مورد تأیید کارخانجات مصرف کننده قرار گرفته‌اند.

قدمت فلاکس‌ها و صنعت لحیم‌کاری به سه هزار سال پیش می‌رسد اما رشد سریع تکنولوژی آنها همزمان با انقلاب صنعتی آغاز گردید.اولین کاربرد صنعتی لحیم‌کاری در رادیو، تلفن، لامپ‌های حبابدار، رادیاتور اتومبیل‌ها و لحیم‌کاری با سرب بوده و سپس در انواع محصولات صنعتی و تجاری مورد استفاده قرار گرفت. امروزه لحیم‌کاری در سفینه‌های فضائی، کشتی‌سازی و کامپیوترهای مدرن نیز کاربرد فراوانی دارد.

هدف از لحیم‌کاری ایجاد اتصال میان فلزات با نقطه ذوب متفاوت می‌باشد این اتصالمی‌تواند در وسایل مکانیکی، الکترومکانیکی و الکترونیکی صورت گیرد.

فلاکس‌ها، ترکیباتی به‌صورت جامد، مایع یاخمیری شکل هستند که علاوه بر کاربرد در صنایع مختلف جهت لحیم‌کاری، در صنایع سرامیک، کاشی، شیشه، متالورژی، جوشکاری و غیره نیز به‌کار می‌روند. هدف از به کار بردن این ترکیبات در صنایع فوق، به‌دست آوردن یک یا چند خاصیت از خواص زیر می‌باشد.

خواص فلاکس‌ها

پائین آوردن نقطه ذوب فلزات در حین واکنش: اکثر فلزات صنعتی و ترکیبات معدنی دارای نقطه ذوب بالائی هستند با استفاده از فلاکس می‌توان نقطه ذوب آنها را پائین آورده و از تغییر شکل آنها در حین فرآیند جلوگیری نمود. این امر موجب صرفه‌جوئی در انرژی و ساده کردن فرآیندها نیز می‌شود.

حل کردن اکسیدهای فلزی: با توجه به اینکه همواره قشری از اکسید فلز سطح خارجی ماده لحیم‌کاری و ورقه‌های فلزی را می‌پوشاند لذا اتصال به‌وجود آمده از استحکام خوبی برخوردار نیست. فلاکس‌ها با حل کردن این اکسیدها و ایجاد یک لایه محافظ بر روی فلزات، از اکسیداسیون مجدد آن‌ها در حین لحیم‌کاری جلوگیری می‌نمایند.

خاصیت پاک‌کنندگی شدید: چربی‌ها و آلودگی‌های سطح فلز را در خود حل کرده و موجب استحکام اتصال به‌وجود آمده می‌گردند.

خاصیت ترکنندگی: فلاکس‌ها با فعال نمودن سطح فلز باعث می‌شوند که ماده لحیم در تمام سطح به سرعت گسترش یابد.

انواع فلاکس‌های لحیم‌کاری

فلاکس‌ها براساس نوع ترکیبات به‌کار رفته در آنها به دو دسته زیر طبقه‌بندی می‌شوند.

الف ـ فلاکس‌های معدنی

این فلاکس‌ها عموماً خورنده بوده و شامل مخلوطی از دو یا چند ترکیب از ترکیبات زیر در آب یا خمیر پترولاتوم می‌باشند.

اسیدهای معدنی

کلرورهای روی، قلع، آمونیم، سدیم و غیره

مواد ترکننده

فلاکس‌های معدنی در لحیم‌کاری‌های مکانیکی استفاده می‌شوند و بر روی فولاد کم کربن، مس، برنج و برنز مؤثر می‌باشند. مهمترین کاربرد آنها در تولید رادیاتور اتومبیل‌ها، سیستم‌های تهویه و سرد کننده و اتصال ورقه‌های فلزی می‌باشد. چون باقیمانده این فلاکس‌ها بر روی قطعات لحیم شده ایجاد خوردگی می‌کند لذا نباید از آنها در لحیم‌کاری‌های الکترونیکی و الکترومکانیکی استفاده نمود.

ب ـ فلاکس‌های آلی: فلاکس‌های آلی خود به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند.

۱) فلاکس‌های آلی محلول در آب: این فلاکس‌ها به فلاکس‌های روزین معروف هستند و به‌دلیل عایق و غیره خورنده بودن در لحیم‌کاری‌های الکترونیکی و الکترومکانیکی به‌کار می‌روند. فلاکس‌های روزین به‌علت کندی عمل و نداشتن فعالیت کافی برای لحیم‌کاری‌های مدرن که با سرعت زیاد انجام می‌گیرند مناسب نمی‌باشند. با افزایش فعال کننده‌هائی مانند آمین هیدروهالیدها، اسیدهای آلی یا مخلوطی از آنها به این فلاکس‌ها می‌توان تا حدودی آنها را فعال کرد. از این فلاکس‌ها می‌توان جهت برنج، مس، قلع و آلیاژهای با پوشش نیکل، کادمیم و نقره استفاده کرد. [۳۲]

۳۲ _ محمدعلی صیادنژاد ـ عبدالامیر تاجریان ـ پژوهشگاه صنعت نفت