صدای نویسندگان زن شنیده نمی شود

«اجازه ندهید مرزها مطالعات شما را محدود كنند » این یعنی ترغیب به مطالعهء جهان این شعار در سومین سالگرد بزرگداشت كمپینی در ژوئن ماهی كه ماه ترجمهء جهان خوانده می شود مطرح شد

«اجازه ندهید مرزها مطالعات شما را محدود كنند.» این یعنی ترغیب به مطالعهء جهان. این شعار در سومین سالگرد بزرگداشت كمپینی در ژوئن- ماهی كه ماه ترجمهء جهان خوانده می‌شود- مطرح شد. این برنامه با همكاری ناشران و فروشندگان مستقل كتاب از۴۰ عنوان اثر در نمایشگاه‌ها و رسانه‌های عمومی ‌تبلیغاتی حمایت كرد.

نویسندگان این ۴۰ عنوان از لیتونی تا عراق، از نروژ تا شیلی، فرهنگ‌ها و عقاید گوناگون و فوق‌العاده‌ای را كه خارج از مرزها یافت می‌شود، عرضه كردند. عقاید و فرهنگ‌هایی كه باید به منظور فهم جهان به آن‌ها دسترسی داشته باشیم نشانهء پیشرفت ادبیات است. از این ۴۰عنوان فقط ۱۲ عنوان را زنان نوشته یا ویرایش كرده بودند.

وقتی به فهرست‌های دیگری از كتاب‌هایی كه تهیه‌كنندگان آن از مدافعان متون ترجمه شده هستند، توجه كنیم درمی‌یابیم كه هنوز شكاف جنسیتی۳۰ تا ۷۰ درصدی برای زنان نسبتا فراوان است. برای مثال «روبرت گرای»- یك كتابفروش برجسته- مقالهء تندی را در روزنامهء آنلاین «سخنان بدون مرز» در سال۲۰۰۵ در باب این‌كه مطالعهء ادبیات خارجی وظیفه نیست بلكه مایهء شادی و مسرت است منتشر كرد. در اثبات این مساله او ۲۴ نویسنده را نام‌می‌برد كه تنها چهار نفر آن‌ها زن هستند. (مرجان ساتراپی، اسوتلانا الكسیویچ، كولته و دوبراوكا اگرسیك) در حال حاضر در بررسی جامع یك منبع آنلاین كه به طور خاص مختص نوشته‌های ترجمه شده است از۱۸۰۰ گزارش گردآوری شده، زنان تنها ۱۴ درصد نویسندگان را تشكیل می‌دهند. این تفاوت پایدار و همیشگی، «میشل اردرفر» سرویراستار یك وب سایت را بر آن داشت كه مقاله‌ای تحت عنوان «ما چگونه جنس‌گرا هستیم» را در سال ۲۰۰۲ منتشر كند.

● برخی كوتاهی‌ها

«میشل اردرفر» معتقد است كه آمارها چندان موثر و گویا نیست. در این‌جا كوتاهی‌ها و بی‌توجهی‌هایی رخ داده است. اگر بتوانیم ریشهء مساله را دریابیم خواهیم دانست كه این كوتاهی‌ها تا چه اندازه نفرت‌آور است. ما تعداد بسیار كمی‌از كتاب‌هایی را كه نویسندگان زن نوشته‌اند پوشش می‌دهیم، اما این صورت مساله است نه ریشهء آن.

بر اساس گزارش‌های «اردرفر» و «گرای» وقتی به سراغ متون ادبی ترجمه‌شده به زبان انگلیسی می‌رویم درمی‌یابیم كه بقای این زبان در معرض خطر قرار دارد چرا كه چندان به ترجمهء آثار ادبی خارج از مرزهای آمریكا پرداخته نشده است. از سوی دیگر صدای نویسندگان زن هم در حد صوری است و به ندرت از آن فراتر می‌رود و این‌جاست كه شكاف و عدم توازنی هولناك بین نویسندگان زن و مرد خلق می‌شود.

آیا طرد آثار نویسندگان زن در جریان ترجمهء تعدادی از متون ادبی به انگلیسی، شكاف جنسیتی را منعكس می‌كند؟ یا این میزان نشان‌دهندهء شكافی عمومی ‌و غیرجنسیتی است؟

به طوركلی جهان برای هر نویسنده‌ای كه به زبانی غیر از انگلیسی می‌نویسد بدون توجه به جنسیت او خصمانه است.گزارش «سخنان بدون مرز» اعلام می‌كند۵۰ درصد از تمامی‌كتاب‌هایی كه تاكنون به صورت ترجمه در سراسر جهان منتشر شده‌اند از انگلیسی ترجمه شده در حالی‌كه فقط شش درصد این آثار به انگلیسی برگردانده شده‌اند. واقعیت این است كه این میزان زیاد برآورد شده است. «ایستر آلن» مدیر هیات اجرایی مركز ترجمهء متون دانشگاه كلمبیا در شهر نیویورك می‌گوید، سه درصد از كتاب‌های منتشر شده به انگلیسی ترجمه شده‌اند.

● آیین‌نامه‌های كامپیوتری مخدوش كردن آمارها

«الن» یادآوری می‌كند، بر اساس گزارش «قلم بین‌المللی»، «انجمن سراسری نویسندگان متعهد به آزادی بیان مستقر در لندن» و «انستیتو لی یول بارسلونا»، درصد نامشخصی از ترجمه‌ها حول موضوعات غیرداستانی مثل آیین‌نامه‌های منتشر شده در كامپیوترها و یا ترجمهء مجدد شاهكارهای كلاسیك گسترش یافته است.در چنین مواردی همه متضرر می‌شوند. طبق نظر «آلن» ادبیات انگلیسی از ثروتی كه آن سوی مرزها وجود دارد تهی می‌شود. نویسندگانی كه ترجمه به انگلیسی را نادیده می‌گیرند مخاطبان جهانی را نادیده می‌گیرند، زیرا انگلیسی به عنوان زبان جهانی یعنی دومین زبان انتخابی مردم است و بزرگ‌ترین بازار كتاب شخصیت‌های برجسته را دارد.«آلن» همچنین می‌نویسد مسالهء ترجمه به انگلیسی نه تنها بر دنیای انگلیسی زبان تاثیر می‌گذارد بلكه كلیت ادبیات جهان را متاثر می‌كند.دسترسی زنان به طور نامتجانسی به مخاطبان انگلیسی‌خوان محدود می‌شود. «دانیل سیمون» سرویراستار«ادبیات دنیای امروز» می‌گوید: «یكی، دو ماهنامه كه خارج از منطقهء شمال اروپا منتشر می‌شوند مدت ۸۱ سال است كه برای نویسندگان سراسر دنیا مراسم بزرگداشت ترتیب می‌دهند.»

«سیمون» در مصاحبه‌ای اینترنتی می‌گوید: «ما شاهد ورود بسیار ناچیز كارهای ادبی از دیگر زبان‌ها به انگلیسی هستیم. درك و نگرش ما نسبت به صداهای زنان در فرهنگ‌هایی كه به طور اجتناب‌ناپذیری بیان نشده و ساكت مانده، تحریف شده یا در مجموع نادیده گرفته شده است.»او اضافه می‌كند: «من فكر می‌كنم فاصلهء بین نویسندگان سراسر جهان كم‌تر از فاصله‌ای است كه بین انتشارات وجود دارد. این شكاف به این‌كه چه كسی ناشر است، چه كسی تصمیم می‌گیرد كار را برای چاپ بدهد و چگونه آن را از تحولات بازار ملی و بین‌المللی عبور می‌دهد بستگی دارد. بنابراین به نظر می‌رسد فاصلهء بین ترجمه‌ها نابرابری موجود را تشدید می‌كند.

● نشر فمینیست نشانه‌داركردن مساله

نشر فمینیست با هدف رفع چنین نابرابری‌هایی در ۳۶ سال قبل شكل گرفت. یك ناشر نیویوركی از قوی‌ترین صداهای زنان سراسر جهان حمایت كرد.

علاوه بر این مورد، انتشارات دانشگاه نبراسكا مجموعه‌ای از آثار زنان نویسندهء اروپایی و آمریكای لاتین را دارد. انتشارات داكلی هم برخی از آثار برجسته‌ترین نویسندگان زن سراسر جهان را به انگلیسی ترجمه كرده است. بیش از یك قرن است كه داكلی ادبیات سراسر جهان را منتشر می‌كند. «گلوریا جاكوبس» مدیر اجرایی نشر فمینیست مستقر در نیویورك كه مجموعه‌ای از آثار داستانی، غیرداستانی و شعر را منتشر می‌كند، می‌گوید: «به یقین نمی‌دانم چرا بیش‌تر ادبیات ترجمه‌شده‌ای را كه زنان می‌نگارند، منتشر نمی‌شود فقط حدس می‌زنم در صنعت نشر این عقیده رایج است كه كتاب‌های ترجمه شده فروش خوبی ندارند. به استناد این فرض، ریشهء مشكل در فقدان و برآورده نشدن منافع ناشران آمریكا است در واقع آن‌ها خود، زنان خارج از این مرزها را كنترل می‌كنند.» جاكوبس می‌گوید: «با این‌كه زنان این كتاب‌ها را می‌خرند و می‌خوانند من نمی‌دانم علت عدم نشرچیست. انتشار یك متن ترجمه شدهء بغرنج و پیچیده است. وقتی ناشران طرح ترجمه‌ای را دریافت می‌كنند اغلب بر اساس نمونهء ترجمه شده كوچكی از متن تصمیم می‌گیرند و كسی كه متن اصلی را خوانده دربارهء آن قضاوت می‌كند». جاكوبس تخمین می‌زند ترجمه احتمالا هزینهء نشر را مضاعف می‌كند. او می‌گوید:«با این حال ترجمه مهم و ضروری است ما اكنون اغلب كتاب‌هایی را كه به انگلیسی ترجمه می‌شوند می‌خریم من این راه حل را ارایه می‌كنم.»

در نهایت نشر فمینیست در سال ۲۰۰۵ كتاب «سوختن بغداد: وبلاگ دختری از عراق » را منتشر كرد. یك سال بعد جلد دوم این اثر به بازار آمد. این كتاب زندگینامهء زنی از طبقهء متوسط عراق است كه خود را «بستر رودخانه» نامیده و آن را در ۲۰ سالگی نگاشته است. او شواهد گزارش خود را از بغداد گردآوری می‌كرد. وی به خاطر هنر گزارش‌نویسی «جایزهء یولیسیس» را دریافت كرد و در فهرست نامزدهای دریافت جایزهء «ساموئل جانسون» برای آثار غیرداستانی سال ۲۰۰۶ قرار گرفت. او به انگلیسی می‌نویسد، بنابراین امكان بیش‌تری را برای نشر فمینیست فراهم كرد تا صدایش را در سطح وسیعی به گوش برساند. همچنین در سال ۲۰۰۶ نشر فمینیست رمان «طوبی و معنای شب» نوشتهء شهرنوش پارسی پور را منتشر كرد. «جاكوبس» این زن را نویسندهء برجستهء معاصر ایرانی معرفی می‌كند. این كتاب بین ۰۰۰ر۳ تا ۰۰۰ر۴ نسخه در سال فروخته شد. این تعداد فروش برای یك رمان متداول است، اما نمی‌توان این مساله را نادیده گرفت كه اگر كتاب یك داستان ترجمه شده نبود و پارسی‌پور آن را به انگلیسی نوشته بود بیش‌تر از میزان فعلی فروش می‌كرد.

‌i‌آنا كلارك روزنامه‌نگار آزاد در رسانه‌های بروكلین است. او با مركز «سخن تازه» كه یك مركز غیرانتفاعی فمینیستی و با هدف قدرت بخشیدن به صدای زنان در رسانه‌ها و ادبیات است، همكاری می‌كند.

منبع: www.womensenews.org

ترجمه: نوشین كشاورزنیا

آنا كلارك‌