کدام دندان عقل را باید کشید

پرسشی از دکتر سیدمهدی جعفری متخصص جراحی دهان و فک و صورت

وقتی پای خارج کردن دندان عقل به میان می‌آید خیلی‌ها از مطب دندانپزشکی فرار می‌کنند. شما درباره دندان عقل و دردسرهایش چه می‌دانید؟ با دکتر سیدمهدی جعفری، متخصص جراحی دهان و فک و صورت و عضو هیات علمی‌ دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و آزاد اسلامی، درباره همین دندان پرماجرا صحبت کرده‌ایم....

▪ آقای دکتر! قبل از اینکه وارد بحث دندان عقل بشویم، لطفا به این سؤال جواب بدهید که اصلا چرا کار به کشیدن دندان می‌رسد؟

ـ دندان‌هایی که دیگر قابل نگهداری نیستند و دچار ساییدگی و یا پوسیدگی بسیار پیشرفته و غیرقابل ترمیم شده‌اند و یا اینکه درمان‌های لثه برای نگهداری آنها موفق نبوده، محکوم به فنا هستند. اما گاهی دندان‌ها را برای ایجاد فضا در قوس دندانی در حین درمان ارتودنسی و یا به‌دلیل بد جایی نیز خارج می‌کنیم. دندان‌های دچار شکستگی طولی ریشه و گاهی دندان‌های مجاور خط شکستگی فک پایین نیز خارج می‌شوند.

▪ اما فکر می‌کنم از همه دشوارتر، خارج کردن دندان عقل باشد؛ این‌طور نیست؟

ـ نه! بنده چنین تصوری ندارم. به‌طور معمول خارج کردن دندان عقل روییده به همان سختی و یا آسانی سایر دندان‌های خلفی است ولی دسترسی به آن گاهی مشکل‌تر است.

▪ بعضی‌ها می‌گویند دندان‌های عقل باید از دهان خارج شوند و بعضی‌ها هم می‌گویند تا وقتی دردسرساز نشده‌‌اند، باید باقی بمانند.کار درست، کدام است؟

ـ کار درست این است که دندانی را خارج کنیم که مورد تجویز خارج کردن دارد. اگر دندان عقل روییده در قوس دندانی است و در وظیفه جویدن غذا نیز به خوبی شرکت می‌کند دلیلی برای خارج کردن آن وجود ندارد.

▪ حالا چه کسانی باید دندان عقل‌شان را خارج کنند؟

ـ اگر مقصود شما دندان‌های عقل نهفته است بهترین دلیل برای خارج کردن آنها فقط این است که دندان به خودی خود موفق به رویش نشده و به دنبال آن برای بیمار ایجاد عوارض کرده باشد. امروزه تحقیقات منتشر شده چندان با خارج کردن پروفیلاکتیک (پیشگیرانه) جوانه و یا خود دندان عقل در صورتی که بدون علامت و بدون عارضه باشد موافق نیستند به‌خصوص نظریه غالب این است که دندان‌های عقل نهفته بدون علامت پس از ۲۶سالگی فقط پیگیری رادیولوژیک سالیانه بشوند و چنانچه با علایم دیگری مانند فشار به ریشه دندان مجاور و یا دردهای راجعه و انعکاسی همراه نباشند اجازه داده شود تا در فک باقی بمانند.

▪ چه سنی برای جراحی خارج کردن دندان عقل مناسب‌تر است؟

ـ اگر قرار باشد دندان نهفته خارج شود بهترین زمان هنگامی‌ است که نیمی ‌از ریشه آن تشکیل شده باشد زیرا این زمان دقیقا قبل از مرحله شروع به رویش است و خارج کردن آن هم به مراتب راحت‌تر از زمانی است که صرفا به صورت جوانه بوده است.

▪ حالا تصور کنید کسی دندان عقلش را جراحی کرده است. این فرد وقتی از مطب به منزل می‌رود باید چه کار‌هایی انجام دهد؟

ـ شب اول از مواد غذایی نرم و خنک استفاده کند و داروهای تجویز شده را طبق دستور مصرف نماید؛ سیگار نکشد و از دستکاری محل عمل هم خودداری کند.

▪ بعضی‌ها می‌گویند دندان عقل موجب نامرتبی سایر دندان‌ها می‌شود. این درست است؟

ـ این مساله ثابت نشده. گاهی نامرتبی در قسمت قدامی‌ قوس دندانی حتی پس از رویش کامل دندان‌های عقل و یا خارج کردن آنها هم بروز می‌نماید. در مساله نامرتبی دندان‌ها عوامل متعددی می‌توانند دخالت داشته باشند که یکی از جزیی‌تر‌ین آنها فشار دندان عقل در حال رویش می‌تواند باشد و اما دندان‌های عقلی که واقعا مورد تجویز بیرون آوردن داشته باشند چنانچه مورد بی‌اعتنایی قرار گرفته و در محل باقی بمانند می‌توانند ایجاد گیر غذایی و پوسیدگی و یا بیماری لثه در دندان‌های مجاور نمایند یا ضایعات پاتولوژیک را سبب شوند و یا عامل درد و عفونت در محل باشند. تصمیم‌گیری در مورد لزوم یا عدم لزوم خارج کردن دندان‌های عقل در آن دسته از بیماران که تحت درمان ارتودنسی قرار دارند و یا درمان ارتودنسی آنها به تازگی خاتمه یافته باشد فقط به عهده ارتودنتیست مربوطه است و به دلیل احتمال بروز مشکلات قانونی بعدی، توصیه بنده به همکاران این است که حتما درخواست و یا اجازه مکتوب ارتودنتیست مربوطه را در پرونده بیمار نگهداری کنند.

▪ بعد از خارج کردن دندان باید منتظر چه عوارضی باشیم؟

ـ درد پس از عمل و تورم ناشی از جراحی همواره پس از خارج کردن دندان‌های عقل نهفته روی می‌دهند و امری طبیعی هستند. بعضی از بیماران و یا اطرافیان آنها از مشاهده تورم پس از عمل بسیار دستپاچه می‌شوند و آن را حمل بر عفونت در محل می‌نمایند که این یک اشتباه بزرگ است. تورم جزیی از التیام است و باید بیمار بدون وقفه این مرحله را پشت سر بگذارد. بعضی از همکاران پس از عمل برای تمامی ‌بیماران بدون استثنا ترکیب استرویید تجویز می‌نمایند که بنده با شمول عام آن موافق نیستم زیرا این مواد علاوه بر اختلال در پدیده التیام، ممکن است تمامی ‌مشکلات شب اول عمل را به شب‌های بعد منتقل کرده و دوران نقاهت بیمار را طولانی کنند. زمان التیام در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است بین هفت تا بیست و یک روز به طول بینجامد.

ساناز خصوصی