تخت جمشید میراث فراموش شده

گذری بر مهمترین اثر باستانی ایران

تاریخ ایران پر از خاطراتی است که هر کدام از آنها، هم می تواند باعث تاسف شود و هم می تواند تاثیری شگرف در زندگی ما داشته باشد. درس از تاریخ و گذشتگان همواره جزو وصایای بزرگان بوده است و بسیاری بر این عقیده اند که آثار برجای مانده از گذشتگان می تواند ما را در این امر یاری دهد. در زمانی دور کشور ایران دارای امپراتوری بود که تمام جهان از شنیدن اسم آن به وحشت می افتادند و همیشه نام ایران را با صلابتی خاص به زبان می آوردند. اما این وحشت همواره با نوعی احترام همراه بود. بدین جهت که ایران حکومتی داشت که در زمان فتح سرزمینی هیچگاه زیاده روی نمی کرد و تنها مردم آن کشور را از دست حاکم ظالم نجات می داد.

بسیاری از مورخین جهان بر این عقیده اند که در آن زمان هرگاه مردمی از حاکم خود به عذاب گرفتار می شدند با طومارهای مختلف از حکومت ایران می خواستند تا آنها را از شر حاکم ظالم خلاص کند و آنها را به آزادی نزدیک کند که طومار معروف مردم بابل از این دست محسوب می شود. جنگاورهای ایرانی نیز که در آن زمان پارسی نام نهاده شده بودند بعد از اتمام کار خود بدون آنکه به کسی تعرض کنند کشور را به انسانی عادل می سپردند واداره جامعه را بر عهده ساکنان همان کشور می نهادند و این حرکت زمانی صورت می گرفت که رومیان در هر جنگی چیزی به جز خاکستر از خود بر جای نمی گذاشتند و این امر را باعث مباهات خود می دانستند.

از این سلسله ایرانی اثرات بسیاری به جای مانده است که نشان می دهد در آن زمان این سلسله از قوانینی پیروی می کرده که پایه و اساس آن آرامش و اجرای عدالت به معنای واقعی بوده است. حکومتی که منشور حقوق بشر فرمانروایش زبانزد خاص و عام است و هنوز در موزه سازمان ملل به عنوان نماد حقوق بشر شناخته می شود و همین چند وقت پیش برای بازگرداندن آن به ایران جدلی به وجود آمده بود. نکته جالب تر اینکه این فرمانروا همواره مورد ستایش تاریخدانان یونانی بوده است و بیشتر از اسطوره های خود به وی می پرداختند که ازجمله این تاریخ دانان می توان به هرودوت اشاره کرد.

دوران هخامنشی در میان سلسله های پادشاهی در ایران از جایگاهی خاص برخوردار است و حتی زمانی که اسکندر تنها یادگار با عظمت این سلسله را به آتش کشید هیچگاه فکر نمی کرد هنگامی که به مقبره بنیانگذار این سلسله برسد پشیمان شود و بازگردد.سلسله هخامنشی که بیشتر با نام کوروش شناخته می شود در تمام دنیا نمونه یک دولت پیشرفته در آن زمان به حساب میآمد. کانال کشی فاضلاب، قانون بیمه های مختلف برای مردم سرزمین، اعتقاد به آزادی تمام انسان های روی زمین و حکومتی همراه با هوش و استعداد، نمونه ای از تعریف ها و تمجیدهای تاریخ دانان مختلف در خصوص کوروش و حکومت هخامنشی است.

هنوز هم بسیاری از مردم ایران زمین وصایای پادشاهان این سلسله را بر دیوارهای خود نصب کرده اند و به آن ارج می نهند و کتاب های سلسله هخامنشی همواره جزو پرفروش ترین نسخه های تاریخی کشورمان است و نام های کوروش و داریوش و خشایار در کنار نام های اسلامی جزو محبوب ترین اسم های بچه های ایران زمین است.

تخت جمشیدی که به دست اسکندر به آتش کشیده شده بود امروز باعث شده است تا استان فارس گردشگران بسیاری را به خود جلب کند و سالانه پذیرای میهمانان بسیاری در دیارفارس باشد و این امر باعث شده تا درآمد مناسبی از لحاظ گردشگری عاید این استان شود. توجه به اثر باستانی تخت جمشید حتی در صحبت های اخیر آقای احمدی نژاد هم جلوه بارزی داشته که می تواند نشان دهنده رویکرد مثبت دولت به این اثر باستانی باشد. سلسله هخامنشی علاوه بر تخت جمشید آثار بسیار دیگری نیز در این استان برجای گذاشته است که هر یک از آنها به تنهایی گویای تاریخ چندین هزار ساله ایران هستند که مقبره منحصر به فرد کوروش در پاسارگاد یکی دیگر از این موارد است.

● وضعیت تخت جمشید

مجموعه بزرگ تخت جمشید در در نزدیکی شهر مرودشت و در فاصله حدود ۶۵ کیلو متری شمال شرق شیراز واقع شده است.این اثر باستانی نادر مورد توجه بسیاری از ایرانیان سراسر جهان است و از چندین کاخ مختلف که معروفترین آن آپادانا است شکل گرفته است و خوشبختانه برای آسیب بیشتر ندیدن این مجموعه سقفی نیز بر روی آن قرار گرفته که توانسته جلوی تخریب آن را بگیرد.

در این مجموعه چندین مقبره نیز وجود دارد که تصویری زیبا از تمدن ایران کهن را نشان می دهد و این امر مصادف است با مقبره های سلاطین مصر که بر عکس این مقبره ها بسیار تجملاتی است.

در کنار این موارد موزه ای که در این مجموعه واقع شده نشان دهنده اوج تمدن در آن عصر است و لوازم و اشیای مختلف در این مجموعه نشان است که ایرانیان در آن عصراز امکانات پیشرفته ای استفاده می کردند و حتی بهداشت در آن زمان از اهمیت بالایی بر خوردار بوده است که قاشق های چوبی و فلزی در زمانی که یونانیان هنوز با دست به خوردن غذا می پرداختند نمونه ای از این موارد است.

این نکته لازم به ذکر است که کف این موزه با جنسی خاص پوشیده شده تا کف اصلی تالار موجود آسیب نبیند که این حرکت قابل توجه به نظر می رسد. سربازخانه این مجموعه به خوبی نشان می دهد که ایرانیان از استراتژی خاصی در جنگ ها پیروی می کردند و آرامش سربازان در هنگام استراحت از نکات قابل توجه است. از طرفی پله های این مجموعه نیز به طرز ماهرانه ای ساخته شده است که به راحتی اسب می توانسته بر آن قدم بگذارد و بدون اینکه سوار خود را بیازارد از پله های مجموعه بالا رود.

دروازه ملل هم که توسط دو مجسمه عظیم حراست می گردد نیز بسیار زیبا معماری شده و قدرت ایرانیان را به رخ مهمانان دیگر کشورها می کشانده است.آغار ساخت این اثر در زمان داریوش و اتمام آن به دست خشایار بوده است. بیشتر مردم عامه نام تخت جمشید را با شیراز پیوند زده اند و این اثر باستانی را متعلق به شهر شیراز می دانند که البته اشتباهی بزرگ است. این اثر باستانی به شهرستان مرودشت در نزدیکی شیراز تعلق دارد که سابقا استخر نامیده می شده و زیر نظرسازمان حفظ ونگهداری میراث فرهنگی استان فارس اداره می شود.

یونانیان آن را پرس پولیس نامیده اند و یکی از عجایب میراث فرهنگی دنیا به شمار می رود و ایرانیان با نام تخت جمشید در سراسر دنیا به خود می بالند و حتی در بعضی از کشورها ماکت آن را در دید عموم قرار داده اند تا فرهنگ ایرانی در دیار غرب خودنمایی کند و به نوعی فرهنگ غنی ایرانی در معرض دید جهانیان قرار بگیرد. اما متاسفانه با اینکه تمهیداتی اندیشیده شده است بازهم آنچنان که باید و شاید به این اثر مهم اهمیت داده نمی شود و ما شاهد بی مهری های بسیاری نسبت به این مجموعه هستیم. مجموعه ای که از لحاظ درآمدزایی می توان بسیار مفید باشد پیر و فرسوده شده است.

بسیاری از ستون ها و سرستون های این مجموعه متاسفانه به سرقت رفته و مسوولین، رسیدگی آنچنانی هم به آثار بر جای مانده انجام نمی دهند. اکثر ستون ها بر اثر فرسایش های مختلف خورده شده اند و راهکاری برای ترمیم آنها اندیشیده نمی شود و متاسفانه بعضی از بازدید کنندگان هم برای اینکه یادگاری از خود بر جای بگذارند ستون های این اثر باستانی مهم را با وسایل مختلف تراش داده اند که چهره ای نازیبا به این اثر داده و باعث فرسایش بیشتر این آثار شده است.البته در سال های اخیر به خاطر حفاظت از پله ها چوب هایی بر روی آن نصب شده است که سنگ های اصلی را از بارش باران و برف حفظ می کند که حرکتی خوب است اما کافی نیست.

از لحاظ نگهبانی هم باید گفت در هنگام بازدید از مجموعه به راحتی مشاهده می شود که نگهبان خاصی در مجموعه حضور ندارد. این امر به راحتی می تواند فرصتی را برای کسانی که با آثار باستانی ایران خصومت دارند مهیا کند و آنها به راحتی به تخریب این مجموعه عظیم بپردازند تا شاید کار نیمه تمام اسکندر را به راحتی آب خوردن تمام کنند.

وضعیت نظافت مجموعه هم چنگی به دل نمی زند و این اثر تاریخی با انواع زباله های امروزی آلوده شده است که به نوعی بی توجهی مردم را نیز نسبت به عدم پاکیزگی این مجموعه نشان می دهد که باید راهکاری برای حفظ نظافت این مجموعه اندیشیده شود.از طرفی برای بازدید کنندگان ایرانی نیز راهنمایی وجود ندارد که به راحتی آنها را در چند و چون کار قرار دهد و این امر فقط به چند عدد تابلو خلاصه شده است که بیشتر باعث سردرگمی بازدید کنندگان می شود.

تورهای توریستی نیز اگر راهنما نداشته باشند با مشکل روبرو هستند و اکثر کسانی که در این مکان هستند از به کار بردن کلمات انگلیسی عاجز هستند که این خود یک نقطه ضعف برای مجموعه به حساب می آید. به راستی چرا باید مجموعه ای که نگین ایران خوانده می شود اینگونه مورد بی مهری واقع شود؟ در این مجموعه با چند نفر از بازدید کنندگان هم کلام شدم تا در خصوص شرایط تخت جمشید نظر آنها را نیز جویا شوم. البته اغلب این افراد علاقه ای به ذکر کردن نام خود نداشتند و به همین جهت نام آنها را در این گزارش به صورت مختصر نگاشته ام.

س.ح یکی از بازدید کنندگان مجموعه در این خصوص می گوید: متاسفانه علاوه بر اینکه مسوولان در مورد این مجموعه کم لطفی می کنند، بعضی از بازدید کنندگان نیز حرمت این مکان را نگه نمی دارند و هر کاری که به ضرر این مجموعه است انجام می دهند. به نظر من فکری عاجل باید در این زمینه انجام داد والا باید شاهد نابودی تخت جمشید باشیم. در ضمن در این مجموعه راهنمای مناسبی وجود ندارد تا چگونگی شرایط ساخت و مکان های این مجموعه را معرفی کند که این امر باعث سردرگمی بازدید کنندگان می شود.

از مسوولین امر به عنوان یک بازدید کننده استدعا داریم تا حداقل چند نفر راهنمای کارکشته را استخدام کنند تا در مواقعی که ابهامی وجود دارد بتوانند پاسخگوی بازدید کنندگان باشند.

از طرفی دیگر مردی پا به سن گذاشته می گوید: من زیاد به تخت جمشید می آیم و متاسفانه هر سری یک اثری از این مجموعه کم یا تخریب می شود. این سوال برای من پیش آمده است که کی مسوولین می خواهند جلوی این حوادث را بگیرند؟ این اثر جزو آثار جهانی ماست و باید از آن مراقبت شود. برای من جای سوال دارد با اینکه این مجموعه از دوربین های مدار بسته استفاده می کند چگونه عده ای می توانند به این آثار آسیب برسانند؟

خانمی جوان نیز در این مورد می افزاید: واقعا امکانات حفاظتی این مجموعه در شان آن نیست و مراقبت کافی از این مجموعه به عمل نمی آید. امیدوارم مسوولین در خصوص تخت جمشید مقداری توجه بیشتری نشان دهند و این اثر نادر را از نابودی نجات دهند. قسمت های بسیاری از این مجموعه احتیاج به ترمیم دارد که باید سریعا به آن رسیدگی شود.زیرا حفظ و ارتقای این اثر باعث افتخار ایران و ایرانیان است و ما را در برابر مسافران خارجی سربلند می کند و باعث می شود تا آنها ذهنیت منفی را که نسبت به ایرانیان دارند از خاطر پاک کنند.

ح.م یکی دیگر از بازدید کنندگان از شهرستان کرمانشاه بود که در مورد وضعیت تخت جمشید چنین گفت: من تعجب می کنم که چرا به این مجموعه آنطور که باید و شاید رسیدگی نمی شود. در کرمانشاه برای آثاری چون طاق بستان و مجسمه هرکول ارزش بسیاری قایل هستند و بسیار به آنها رسیدگی می کنند اما من این رسیدگی را در تخت جمشید که دارای آثاری بس عظیم است ندیدم و در عجبم که چرا به این مجموعه رسیدگی نمی شود.البته در پایان باید عرض کنم که حرکت هایی هم صورت گرفته است اما برای این مجموعه عظیم کافی نیست و باید توجه ویژه ای به این مجموعه شود.

بعد از این صحبت ها در فکر فرو رفتم که چرا به این اثر عظیم رسیدگی نمی شود؟ اثری باستانی که می تواند پشتوانه خوبی برای کشور باشد چرا باید اینچنین مورد بی مهری قرار بگیرد؟ با اکثر مسافران استان فارس که هم کلام می شویم اولین جایی که برای بازدید انتخاب می کنند، مجموعه تخت جمشید است و حتی این امر را برای خود یک آرزو می دانند که دوباره از تخت جمشید بازدید کنند و حتی هنگامی که نام این مجموعه را می برند همواره غروری خاص در چهره آنها دیده می شود که نشان از احترام گذاشتن به این اثر تاریخی است.

به هر حال مسوولین سازمان میراث فرهنگی و مسوولین استانی باید بیشتر به این مجموعه اهمیت دهند. بهانه تعلق داشتن این اثر نامی و جهانی به سلسله های پادشاهی نباید باعث شود تا این مجموعه عظیم با تخریب روبرو شود. تخت جمشید علاوه بر اینکه می تواند در جذب گردشگر کمک کند، می تواند در فرهنگ نیز تاثیرگذار باشد و این نکته را نیز نباید از یاد ببریم که تخت جمشید در زمان هخامنشیان به عنوان پایتخت فرهنگی استفاده می شده و پارسیان در آن زمان برای به رخ کشیدن فرهنگ پارسی این مکان را دایر کرده بودند.

این مجموعه متعلق به بیش از۲۵۰۰ سال پیش است و این امر می تواند در هویت جوانان امروزی برای دوری از تبلیغات فرهنگی غرب کمک شایانی کند. این مجموعه، فرهنگی عظیم را در خود جای داده است که به راحتی نمی توان از آن چشم پوشی کرد. این اثر متعلق به زمانی است که آمریکا توسط کریستوف کلمب کشف نشده بود و ایران همراه با کشورهای یونان و رم و بابل از جایگاهی خاص برخوردار بودند.

زمانی که یونانیان به برده داری می پرداختند و اکثر آثار بزرگ آنها به دست بردگان ساخته شده است،تخت جمشید به دست کارگرانی ساخته شده که علاوه بر دستمزد روزانه از بیمه کارگری نیز برخوردار بودند. پس این مجموعه باید برای ما بسیار حایز اهمیت باشد و در راس فعالیت ها قرار بگیرد نه اینکه به آن کم لطفی شود.

از این مجموعه می توان استفاده های بسیاری کرد که برگزاری جشن های مختلف در این مجموعه یکی از این موارد است. به هر حال امیدوارم این گزارش تلنگری باشد برای مسوولین استانی و کشوری تا به این اثر بی نظیر توجهی خاص نشان دهند و آن را طوری آماده کنند که باعث ابهت ایران اسلامی باشد. چرا که رسیدگی به این مجموعه یعنی ارج گذاشتن به تاریخ دیرین کشورمان و این نکته نیز فراموش نشود که تخت جمشید می تواند الگویی مناسب برای ترویج فرهنگ ایرانی- اسلامی باشد و الگویی قرار بگیرد برای جوانانی که به دنبال هویت خود هستند.

تاریخ تخت جمشید می تواند الگویی مناسب برای مقابله با تهاجم فرهنگی باشد زیرا با تاریخ ایران پیوند خورده است و باعث مباهات هر ایرانی در برابر دیگر تمدن ها است. در این زمان که بحث جنگ نرم بسیار حایز اهمیت است، اثر باستانی تخت جمشید می تواند ابزاری قرار بگیرد برای کشورهای غربی که فرهنگ خود را برتر از ایرانیان می دانند و حتی حاضرند تا تاریخ را در فیلم های خود تحریف کنند تا این امر را به اثبات برسانند که فیلم دروغین و جعلی ۳۰۰ از این دسته فیلم ها است.

ما می توانیم با تخت جمشید در کنار بسیاری از آثار بر جای مانده ازدوران هخامنشی به آنها ثابت کنیم که از فرهنگی غنی برخورداریم که هیچ فرهنگی در دنیا نمی تواند بدان دست یابد. تاریخچه تخت جمشید می تواند ابزاری برای خودنمایی در برابر کسانی باشد که حتی حاضرند برای تعویض اسم خلیج فارس چندین میلیون دلار خرج کنند و حاضرند برای دست بردن در تاریخ مجیزگوی استعمار غرب شوند تا مقداری بتوانند خود را به تاریخ با عظمت ایران نزدیک کنند.

یادمان نرود که کشورهای همسایه در حال تاریخ سازی برای خود هستند و سعی دارند تا خود را هم تراز ایرانی قرار دهند که قدمتی دیرنه نه تنها در خاورمیانه، بلکه در کل جهان دارد. به هر حال ا ین آثار برای آیندگان ما نیز می تواند مثمر ثمر واقع شود و ایرانیان را از تهاجمات فرهنگی غرب به دور نگهدارد.

نویسنده : علیرضا لرک