هری پاتر و مخاطبان ایرانی

«اردوان امیری نژاد» کارشناس زبان و ادبیات فارسی, معتقد است «این داستان اگر چه برای بچه ها نوشته شده است اما به نظر می آید بیشتر مورد توجه جوانان و بزرگسالان است

«اردوان امیری نژاد» کارشناس زبان و ادبیات فارسی، معتقد است: «این داستان اگر چه برای بچه ها نوشته شده است اما به نظر می آید بیشتر مورد توجه جوانان و بزرگسالان است.

فکر می کنم دلیلش این است که بچه های ایرانی به تخیل علاقه چندانی ندارند و جوانان تنها به این خاطر که واقعیت های زندگی در جوانی تلخ است به تخیل روی می آورند.»وی در مورد دلیل فروش پایین این کتاب در ایران، نسبت به دیگر کشورها می گوید: «برای این کتاب در آمریکا و اروپا خوب تبلیغ شد و یکی از دلایل فروش بالای آن در کشورهای دیگر نیز همین تبلیغ بود، اما در ایران این کار صورت نگرفت و نمی توان فروش آن را با دیگر کشورها مقایسه کرد. به نظر من اگر این کتاب در ایران نوشته می شد تا این اندازه مورد استقبال قرار نمی گرفت. چون ادبیات ما به خاطر تک زبانه بودن و رابطه ای که با ادبیات جهان دارد در حال حاضر چندان موفق نیست. امیر امامی «دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی» نیز معتقد است: «هری پاتر اثر خوبی است که با داشتن مخاطبان متفاوت از هر گروه سنی می تواند در کتابخوان شدن مردم ما تأثیر گذارد باشد. البته استقبال از هری پاتر در ایران را نباید با استقبال از این اثر در کشورهای دیگر مقایسه کرد، بلکه باید با کتاب هایی که در ایران منتشر می شود و گاهی چاپ اول آنها هم فروش نمی رود مقایسه کرد.» وی درباره ترجمه های مختلف از عناوین این اثر می گوید: «چند دلیل می تواند باعث این کار شده باشد. اول این که بعضی ها به خاطر به دست گرفتن بازار کتاب اقدام به استفاده از نام هایی می کنند که دیگر مترجمان استفاده نکرده اند؛ دوم، مترجمان دوم و سوم کتاب برای آن که متهم به دزدی ترجمه نشوند از نام نزدیک به نام اصلی استفاده می کنند. سوم، نبودن یک رسم الخط واحد در زبان فارسی و بعضی دلایل دیگر باعث این تفاوت ها در ترجمه شده است.» این دانشجوی ادبیات درباره این که آیا انتشار این کتاب در ایران می توانست با استقبالی که اکنون از این اثر در جهان می شود، روبه رو شود؟ می گوید: «هری پاتر الان تبدیل به یک اسطوره برای جهان مدرن شده است، این که عده ای فکر می کنند تبلیغات باعث شناخته شدن این کتاب در دنیا شده، اشتباه است. معروف شدن کتاب به خاطر خود کتاب است، خلاقیت نویسنده و استفاده خوب او از تخیل از دلایل موفقیت کتاب در جهان است. من فکر می کنم اگر این اثر در ایران هم منتشر می شد می توانست بازار کتاب دنیا را تکان دهد.»

«ویدا اسلامیه» یکی از مترجمان هری پاتر با اشاره به استقبال خوب از هری پاتر در ایران، نسبت به دیگر آثار ترجمه شده، می گوید: «این کتاب در حالی که یک اثر تخیلی است، اما با خواننده یک ارتباط واقعی برقرار می کند. استفاده از طنز، تخیل و بیان مشکلات نوجوانان در کتاب آن را جذاب کرده است.» «اسلامیه» درباره علت تفاوت نام قسمت های مختلف این اثر در ترجمه به زبان فارسی، می گوید: « این به خاطر آن است که بعضی واژه ها چند معنا دارد. مثلاً نام یکی از قسمت های کتاب با عناوین «هری پاتر و دخمه اسرار» ، «هری پاتر و حفره اسرار» ، «هری پاتر و تالار اسرار» و «هری پاتر و اتاق اسرار» ترجمه شده که دلیل آن نامی است که نویسنده انگلیسی انتخاب کرده. او برای محل مورد نظر از نامی استفاده کرده، که برای خود انگلیسی زبان ها هم به گونه ای مبهم است و من سعی کردم از «حفره» استفاده کنم که آن محل مبهم و مرموز بودن خود را حفظ کرده باشد و نویسندگان دیگر از نام هایی چون دخمه، اتاق و تالار استفاده کرده اند.» اسلامیه معتقد است تبلیغات در فروش و شناخته شدن این کتاب تأثیر دارد، اما تنها دلیل استقبال مردم از آن تبلیغ نیست: «خود کتاب باید به یک حدی رسیده باشد که بتوان آن را تبلیغ کرد. این کتاب طرفداران خود را پیدا کرده بود و بعد روی آن تبلیغ شد.»

« آرش خردمند» منتقد سینما، علل جذابیت هری پاتر را چنین شرح می دهد: «به نظر من گرایش به مطالعه مجموعه کتاب های هری پاتر به قلم خانم «رولینگ» در ایران که به زعم عده ای تحت تأثیر جو همه گیر جهانی آن به وقوع پیوسته بیهوده است. داستان خانم رولینگ با شخصیت مرکزی هری پاتر که می تواند تجسم نهایت خوبی در برابر تمام بدی و پلشتی های دور و بر ما نیز باشد، دارای تمام جذابیتهای این نوع داستان نویسی «تخیلی» برای مخاطبانش است. در برهه ای که نسل نوجوان و مشتاق ما محروم از قصه ها و داستان های خیال پردازانه اند می تواند جایگزین خوبی برای قصه های کمیک استریپ (قصه های کمدی تصویری) و دنباله دارهایی چون «تن تن» باشد.»

وی می افزاید: «پرداخت منسجم، تو در تو و پرکشش مجموعه هری پاتر می تواند عامل مهم علاقه به این پدیده باشد. دنیای ورای واقعیت با شخصیت هایی که داستان به داستان متحول می شوند؛ حتی بزرگتر ها را درگیر خود نموده است. رویکرد خانم رولینگ به مقوله پیچیده دنیای جادوگری چه در این جا و چه در کشور خالقش به مذاق خیلی ها خوش نیامد. اما ناگزیر از این هستیم که قبول کنیم برای خلق دنیای مملو از جادو و جمبل با شخصیت های درونی باید پا را از این فراتر گذاشت. اکنون دیگر پدیده هری پاتر با ساخته شدن سه فیلم از آن، به جایگاه رفیعی نزد مخاطبانش رسیده و به نظر می رسد که دوست داران هری پاتر به این باور رسیده اند که دنیای پر از جادو و تخیلی آن نه تنها برای نسل کنونی مضر و مخرب نخواهد بود، بلکه تلطیف دنیای فریبکارانه، بی رحم و پرتناقضی است که هم اکنون در آن به سر می بریم.»

پوریا گل محمدی