خطر سقوط یک فرشته

بلوغ, پدیده ای گسترده و همه جانبه شامل تغییرات جسمی و روانی است که در مرحله انتقال از کودکی به بزرگسالی یعنی دوره نوجوانی رخ می دهد

بلوغ، پدیده‌ای گسترده و همه‌جانبه شامل تغییرات جسمی و روانی است که در مرحله انتقال از کودکی به بزرگسالی یعنی دوره نوجوانی رخ می‌دهد...

بلوغ در سنین ۱۲-۱۱ سالگی تا ۱۹-۱۸ سالگی اتفاق می‌افتد. دوره بلوغ حدود ۷ سال طول می‌کشد و به‌طور کلی دختران این دوره را راحت‌تر و بهتـر از پسران طـی می‌کنند.

اگرچه همه ما این دوره را سپری کرده‌ایم ولی وقتی در مورد فرزندمان فکر می‌کنیم، یادآوری هر دوره‌ای از مراحل رشد او در ما احساس شوق و شعف و حتی حسرت ایجاد می‌کند اما در دوره نوجوانی قوی‌ترین حسی که احساس می‌کنیم، ترس و خطر است. ترس از اعتیاد، ارتباط با دوستان نامناسب و تاثیرپذیری از آنها، ارتباط با جنس مخالف، رانندگی بی‌محابا و رفتارهای پرخطر دیگر. اگر این دوره همراه با این موارد باشد، نوجوانی فرزندمان به بدترین دوره رشدی او تبدیل می‌شود. والدین معمولا با ترس و نگرانی منتظرند تا دوره بلوغ به اتمام برسد. در دوره نوجوانی تغییراتی در رفتار و منش نوجوان رخ می‌دهد که آگاهی از آنها باعث می‌شود والدین با تسلط و اطمینان خاطر بیشتری با این دوره روبرو شوند.

● اجتماعی شدن

در این دوره نوجوان دنیای بیرون را به محیط خانه و خانواده ترجیح می‌دهد و از خانه و افراد خانواده فاصله می‌گیرد. دوست دارد بیشتر اوقات خود را با دوستان اش در محیط بیرون از منزل بگذراند و به شرکت در فعالیت‌های گروهی تمایل دارد. این نوع رفتار در این دوره طبیعی است و در صورتی که والدین این پدیده رشدی طبیعی و رفتار نوجوان را به بی‌مهری او به خانواده، رفیق‌طلبی و انحراف اخلاقی نسبت دهند، ارتباط مثبت با فرزندشان را از دست می‌دهند.

● تمایل به استقلال

در دوره بلوغ، نوجوان فاصله عاطفی‌اش را با والدین زیاد می‌کند. به عبارت دیگر رابطه کمتری با خانواده دارد و صدایی از درونش به او می‌گوید: «باید از جمع خانواده دور شوم تا بندی را که من را به والدین می چسباند، کمی سست شود و بتوانم به‌تنهایی و مستقل برای زندگی‌ام تصمیم بگیرم.» البته این ندای درونی، صدای سالمی است ولی در بیشتر موارد، والدین از این نوع رفتار فرزند تعبیر بدی دارند و آن را بی‌مهری و فاصله گرفتن می‌دانند. توصیه می‌شود والدین به فرزندان خود اجازه استقلال و عدم وابستگی بدهند. قطعا دخالت در امور نوجوان به صورت گسترده، با مقاومت او به شکل پرخاشگری، فحاشی و بی‌احترامی همراه می‌شود.

● منفی‌گرایی

ممکن است وقتی نظر فرزند خود را در مورد موضوعی می‌پرسید، نظری مخالف نظر شما بدهد. بهتر است این مساله را بپذیرید که نوجوان در واقع با این منفی‌گرایی تلاش می‌کند به والدین و اطرافیانش بفهماند که تفکر و راه خاص خود را دارد و می‌خواهد عدم وابستگی‌اش را نشان دهد.

● تقاضای حریم خصوصی

در هیچ دوره‌ای به اندازه دوره نوجوانی، حفظ حریم و مرزهای خصوصی فرد اهمیت ندارد. نوجوان نمی‌خواهد کسی به حریم خصوصی او وارد شود، در اتاقش را قفل می‌کند، پنهانی چیزهایـی می‌نویسد، نمی‌خـواهد کسی دفترچه خاطرات و نوشته‌هایش را بخواند و دوست ندارد کسی به کشوی میز و کمد او دست بزند. بهتر است حریم خصوصی فرزندتان را حفظ کنید و از طریق رابطه‌ای صحیح و مثبت با او اطلاعات لازم را به‌دست آورید نه پنهانی و مخفیانه چراکه در این صورت نوجوان در مقابل شما جبهه‌گیری می‌کند و رابطه شما با او خراب می‌شود.

● تفکر خودمحور

در این دوره نوجوان، خود را در مرکز هستی می‌بیند و فکر می‌کند فقط خودش است و دنیا و تفکراتش. به همین دلیل نظرات شخص مقابل برایش قابل فهم نیست و این همان چیزی است که ما آن را به «خودرأیـی» و «لجاجت» تعبیر می‌کنیم.

● الگوبرداری از دیگران

در دوره بلوغ، نوجوان به همراه و الگو نیاز دارد، اگر تنها بماند و اگر کسی نباشد که الگوی مناسبی در اختیارش بگذارد، خطر آغاز می‌شود. در این دوره نوجوان مرتب از دیگران الگوبرداری می‌کند (چیزهایی را از دیگران قرض می‌گیرد) الگوهایی مانند طرز حرف‌زدن، لباس پوشیدن، رفتارکردن در زمان‌های مختلف و...) و آنها را برای خود درونی می‌کند. معمولا برخلاف میل والدین، الگوهای خود را بیشتر از محیط بیرون انتخاب می‌کند و ممکن است از دید او، والدین الگوی مناسبی نباشند.

● شکل‌گیری شخصیت و هویت

هرچه به اواخر دوران بلوغ نزدیک می‌شویم، نوجوان چیزهای قرض گرفته شده از الگوهایش را درونی‌تر می‌کند و شخصیت خاص خــود را می‌یابد، حال دیگر می‌داند کیست، از زندگی چه می‌خواهد، کجا می‌خواهد برود، علاقه‌مندی‌هایش چیست و برنامه‌اش برای شغل، ادامه تحصیل و ازدواج چیست.

● شناخت جنسیت

شناخت جنسیت یکی از تغییرات دوران نوجوانی است که بیشترین ترس و اضطراب را در والدین برمی‌انگیزد. در این دوره نوجوان جنس مخالف را می‌شناسد و اقدام به برقراری ارتباط با وی می‌کند. از تکالیف مهم این مرحله رشدی، این است که نوجوان به درجه‌ای از بلوغ فکری برسد که جنسی‌شدن را انکار یا افراط نکند به این معناکه نه در ایجاد رابطه زیاده‌روی کند و نه اینکه مشکلی در برقراری ارتباط با جنس مخالف داشته باشد و جنس مخالف خود را به طریق سالمی بپذیرد. برای بیشتر والدین، صحبت‌کردن با فرزندان در مورد رفتار و روابط جنسی مشکل است.

والدین باید براساس سطح کنجکاوی و نیازهای فردی فرزندشان به سوالات آنها پاسخ دهند و درمورد مسوولیت‌ها و پیامدهای ناشی از فعالیت جنسی صحبت کنند. بارداری، بیماری‌های مقاربتی و روش‌های مدارا با احساسات جنسی، مسایل مهمی هستند که باید با نوجوانان در ‌باره آنها صحبت شود. نوجوانان مجبورند به شدت با احساسات جنسی خود، استمنا، قاعدگی، سردرگمی در مورد هویت جنسی و چگونگی رفتار جنسی در یک ارتباط، کنار بیایند و نیازها و احساسات و رفتار خود را با خانواده، مذهب و فرهنگ خود هماهنگ کنند. صحبت با نوجوانان، ارتباط باز و آشکار و دادن اطلاعات صحیح شانس اینکه نوجوانان بهترین تصمیم خود را بگیرند، بهترین انتخاب خود را انجام دهند، ارتباط جنسی را به تعویق بیندازند و بفهمند که این تصمیم‌ها به مسوولیت‌پذیری و بلوغ فکری نیاز دارد را افزایش می‌دهد.

دکتر فریبا عربگل

فوق تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی