میکروبیولژی

در بسیاری از کسانی که آشنائی چندانی با دنیای میکروارگانیسم‌ها ندارند ممکن است این فکر وجود داشته باشد که عموم میکروارگانیسم‌ها مولد بیماری‌های گوناگون انسانی، دامی و …

در بسیاری از کسانی که آشنائی چندانی با دنیای میکروارگانیسم‌ها ندارند ممکن است این فکر وجود داشته باشد که عموم میکروارگانیسم‌ها مولد بیماری‌های گوناگون انسانی، دامی و گیاهی هستند. گاه فکر بیماری‌زائی عام میکروارگانیسم‌ها آنچنان قوت می‌گیرد که کلمه میکرب معادل بیماری یا تداعی کننده بیماری تلقی می‌گردد. ولی حقیقت امر، چیز دیگری است زیرا تنها بخش کوچکی از میکروارگانیسم‌ها بیماری‌زا هستند و بقیه به‌صورت آزاد یا ساپروفیت (کودرست) زندگی می‌کنند. میکروارگانیسم‌هائی که به‌طور ساپروفیت به سر می‌برند، ارزش بسیار زیادی را در زنجیره‌ها یا شبکه‌های حیاتی برعهده دارند تا به آنجا که اگر ناگهان فعالیت‌های حیاتی میکروارگانیسم‌ها ساقط شود حیاتگیاهی و جانوری و انسانی نیز به انقراض و تباهیکشانده می‌شود. معدود ارگانیسم‌هائی که قادر به زندگی آزاد یا ساپروفیتی نیستند در محدوده زندگی انگلی قرار می‌گیرند. در تعریف زندگی انگلی می‌توان گفت میکروارگانیسم‌ها با موجودات زنده دیگر بسر برده و مواد غذائی را از او کسب می‌نمایند به آن انگل و به زندگی انگلی نامیده می‌شوند. از همین تعریف بر می‌آید که لازمه انگل بودن بیماری‌زا بودن نیست.

بسیاری از میکروارگانیسم‌ها در یا روی انسان یا جانوران و مثلاً روی پوست و غشاهای مخاطی یا در روده‌ها، بخش فوقانی دستگاهتنفسی و مهبل زندگی کرده و از ترشحات و مواد موجود در این نواحی تغذیه می‌کنند ولی بیماری‌زا نیستند. به چنین ارگانیسم‌هائی همسفره (کمنسال) می‌گوییم. در بعضی موارد و مثلاً موقعی که نیروی دفاعی بدن به علتی کم شده باشد هم سفره‌ها به صورت عوامل بیماری‌زا در می‌آیند به همین جهت چنین موجوداتی را در اصطلاح میکروبیولوژی (بیماری‌زایان فرصت طلب) می‌نامیم.

بیماری‌زایان واقعی آنهائی هستند که سیستم دفاعی بدن را در هم شکسته و به بافت و اندام‌ها حمله می‌کنند. رشد آنها در بافت و تولید کردن مواد سمی (توکسین‌ها) موجب بروز ضایعه در بافت و ایجاد تظاهرات مختلف بیماری است. فرایند حملهٔ میکربی به بدن غالباً به صورت عفونت یا انفکسیون و بیماری میکربی، بیماری عفونی نامیده می‌شود.