بازتاب كتاب سازمانهای یهودی و صهیونیستی در ایران در یك روزنامه عرب

روزنامه عرب زبان «الزمان» چاپ انگلستان با اشاره به نكات برجسته كتاب «سازمانهای یهودی و صهیونیستی در ایران» به معرفی این كتاب پرداخته است

روزنامه عرب زبان «الزمان» چاپ انگلستان با اشاره به نكات برجسته كتاب «سازمانهای یهودی و صهیونیستی در ایران» به معرفی این كتاب پرداخته است.

در این مقاله می‌خوانیم:

اخیراً مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی ایران در مورد سازمان‌ها و مؤسسه‌های یهودی و صهیونیستی در ایران كتاب مهمی منتشر ساخت. خواننده عرب امكان دارد برای اولین بار با دیدن عنوان این كتاب وحشت كند. ولی این كتاب به دوره حكومت شاه كه هم پیمان راهبردی اسرائیل در منطقه خاورمیانه و حمایتگر مؤسسه‌ های صهیونیستی در درون ایران بود، تعلق دارد.

به نظر می‌رسد كه مؤسسه یاد شده با وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی روابطی داشته باشد كه از طریق آن توانسته به اسناد محرمانه در مورد یهودیان ایران دست یابد، اسنادی كه فقط در آرشیوهای سازمان اطلاعاتی شاه (ساواك) وجود دارد. كتاب‌هایی درباره یهودیان و مؤسسه‌ها و نقش آنها در تاریخ معاصر ایران كه به زبان فارسی نوشته شده باشند بسیار كم هستند چه رسد به این كه این كتاب‌ها به زبان عربی باشند. بنابراین، من به مؤسسات انتشاراتی پیشنهاد می‌دهم كه این كتاب را به زبان عربی ترجمه و منتشر كنند. من در اینجا سعی می‌كنم كه به این كتاب نظری افكنده و در پایان آن وضعیت یهودیان ایران را پس از انقلاب كه كتاب به ‌آن اشاره‌ای نكرده است مورد بررسی قرار دهم.

كتاب متشكل از مقدمه ناشر و دیباچه و فصول زیر است: «یهود در تاریخ معاصرایران»، «سازمان‌ها و جمعیت‌های یهودی و صهیونیستی»، «انتقال یهود به فلسطین»، «كمك‌های مالی یهودیان ایرانی به اسرائیل»، «اسناد پیوست» و «پیوست‌ها».

كتاب با استناد به اسناد و مدارك ساواك، زمینه‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی كه صهیونیست ها در دوره شاه در ‌آن فعال بودند را مطرح می‌سازد. كتاب مزبور از پی‌آمدهای منفی آن روابط بر ملت ایران و ملت‌های همسایه عرب پرده بر می‌دارد و میان برخی از یهودیان و جمعیت‌ها و مراكز آنها و میان برخی دیگر از یهودیان كه در خدمت صهیونیست‌ها و اسرائیل بودند تفاوت قایل می‌شود. كتاب مزبور هم چنین از نقشی كه مؤسسات امنیتی اسرائیل همانند موساد با همكاری ساواك در سركوب جنبش‌های آزادیبخش ایران اعم از اسلامی و چپ‌گرا و ملی ایفا كردند نیز پرده بر می‌دارد.

● وضعیت جمعیتی و اقتصادی یهودیان ایران

كتاب، در مورد تعداد یهودیان و مراكز جغرافیایی محل سكونت آنها در ایران و همین‌طور نقش ثروتمندان و سرمایه‌داران یهود در اقتصاد ایران و مهم‌تر از هر چیز دیگر در مورد مهاجرت آنها به فلسطین از زمان پدید آمدن دولت اسرائیل در سال ۱۹۴۸ سخن می‌گوید.

كتاب به نقل از روزنامه «جروزالم پست» در مورد وضعیت اقتصادی یهودیان ایران در سال ۱۹۵۱ نوشته است: «حدود هفتاد هزار یهودی در ایران زندگی می‌كنند كه با هیچ گونه اذیت و آزاری مواجه نمی‌شوند، میان آنها ده میلیونر و هزار یهودی بسیار متمول و حدود ۵ هزار یهودی ثروتمند كه همگی بازرگان هستند وجود دارد. برای برخی از آنها، مهاجرت به اسرائیل از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخودار است، البته با این شرط كه آنها بتوانند دارایی‌های خود را به اسرائیل منتقل كنند.» (این مطالب به نقل از موسی د. برال، تنها نماینده پارلمان اسرائیل كه برای بررسی وضعیت یهودیان مهاجر از ایران به اسرائیل طی یك سفر اروپایی از تل‌آویو به تهران مسافرت نمود، بیان شده است.)

كتاب به نقل از گزارش‌ های سازمان اطلاعاتی پادشاهی سابق (ساواك) وضعیت اقتصادی و مالی یهودیان ایران را در اوایل دهه شصت میلادی بررسی كرده است: «وضعیت اقتصادی و مالی یهودیان ایران بسیار بهتر از وضعیت مسلمانان و دیگر طبقات است (...) بیشتر سرمایه‌داران اصلی در ایران یهودی هستند. گفته می‌شود كه اگر سرمایه‌داران یهود دارایی‌های خود را از بانك بازرگانی و دیگر بانك‌ها بیرون كشند دولت با بحران سختی رو به رو خواهد شد.» كتاب یادآور می‌شود كه «یهودیان ایران همانند سایر مردم در زمینه‌های مختلف فعالیت دارند ولی ویژگی بیشتر یهودیان توجه ویژه آنها به فرآوری شراب و فروش آن و تجارت كالاهای قدیمی و داروسازی و خرید و فروش جواهرات و صرافی و قاچاق و تولید هروئین و فروش آن و سمساری و خرید و فروش زمین و ایجاد بازار سیاه و خرید و فروش پارچه است.» (گزارش ماهانه ساواك تحت عنوان: امور مذهبی ویژه یهود تاریخ ـ ۶/۳/۱۹۶۳).

كتاب همچنین از آموزش‌های نظامی كه توسط مربیان اسرائیلی انجام می‌گرفت یاد كرده و می‌گوید كه نه فقط یهودیان بزرگسال بلكه كودكان آنها نیز آموزش نظامی می‌بینند، گزارش ساواك در این زمینه حاكی است: «مربیان اسرائیلی در مدرسه ویژه یهودیان واقع در خیابان تخت جمشید تقاطع وصال شیرازی و به شماره ۱۶۸، به دانش‌آموزان یهودی ۶ تا ۱۲ سال آموزش نظامی می‌دهند. آنها با اسلحه‌هایی همچون تفنگ و مسلسل آشنا می‌شوند تا اینكه بتوانند آموزش‌های لازم برای دیگر سلاح‌ها را بیاموزند.» (صفحات ۳۵ ـ ۳۴)

كتاب، تعداد یهودیان ایران را در آستانه انقلاب ایران یعنی در سال ۱۹۷۸، حدود ۶۷ هزار نفر برآورد كرده و می‌گوید: «یهودیان در دوره ناصرالدین شاه قاجار (نیمه دوم قرن نوزدهم) سیزده هزار نفر و در دوره رضا پهلوی (نیمه اول قرن بیستم) بیست هزار نفر بودند.در ادامه ‌آمده است كه طی دوره دهه پنجاه حدود پنجاه هزار نفر از یهودیان ایران به اسرائیل مهاجرت كردند. تحلیلگران این انتظار را دارند كه طی دهه‌های شصت و هفتاد قرن جاری حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار نفر یهودی به اسرائیل مهاجرت كنند.»

● تقسیمات جغرافیایی یهودیان ایران

در كتاب آمده است كه «علاوه بر تهران، یهودیان در قرون گذشته در شهرها و مناطق اصفهان، شیراز، كرمان، فسا، جهرم، تبریز، كاشان، شیراز، یزد، همدان، كرمانشاه، قصر شیرین، كردستان، اراك، گلپایگان، خوانسار، خمین، اهواز، خرمشهر و آبادان، بروجرد، خراسان و رشت سكنی گزیدند. حدود ۷۵ درصد باقیمانده یهودیان در شهرهای یاد شده زندگی می‌كردند. مجموعه مدارس (آلیانس) مهم‌ترین مؤسسه فعال در ایران بود. آلیانس در واقع خلاصه كلمه (اتحاد بین‌المللی اسرائیل) است.»

كتاب بارها از دخالت‌های سفارت اسرائیل در امور داخلی ایران و خصوصاً در امور یهودیان یاد می‌كند.

كتاب در معرفی مؤسسه‌ها و سازمان‌ های یهودی فعال در ایران در دوره شاه همانند سازمان یهودی / السخنوت / به تفصیل صحبت كرده و می‌گوید: «از دیگر فعالیت‌هایی كه سازمان یهودی در دوره پهلوی به آن اقدام می‌كرد، فعالیت‌های اطلاعاتی جاسوسی در درون ایران و جذب و به كارگیری وابستگان دستگاه‌های امنیتی و سیاسی رژیم پهلوی بود.»

مؤسسات و جمعیت‌های یهودی دیگر كه كتاب به بررسی آنها می‌پردازد عبارتند از: «خلوتص»، «أرت»، «جمعیت یهودیان ایران»، «صندوق ملی یهود»، «سازمان زنان یهودی»، «مؤسسه هاتف ویژه زنان»، «سازمان هاتف ویژه جوانان»، «سازمان هاتف ویژه جوانان اصفهان»، «سازمان جوانان یهودی ایران»، «مركز فرهنگی كوروش كبیر»، «مركز خیرخواه»، «جمعیت فرهنگی و بهداشتی یهودیان ایران»، «مركزالكرمل»، «كنگره وایزمن»، «جمعیت فارغ‌التحصیلان یهودیان ایران»، «جمعیت خیریه تعاون»، «جمعیت فرهنگی باغ صبا برای بالا بردن شأن یهود»، «جونیت»، «كمیته توزیع مشترك»، «اردوگاه بهشتیه»، «مغبیت»، «بیت‌الدین»، «كنگره منورا»، «جمعیت پنهانی فرزندان صهیون»، «جمعیت اتفاق».

ایران در دوره شاه مركز انتقال یهودیان از كشورهای عربی و خصوصاً عراق به اسرائیل بود. ایران همین نقش را در آسیا بر عهده داشت و در انتقال یهودیان از پاكستان و هند به اسرائیل نیز دست داشت. شخصیت‌های سیاسی یهودی ایران تبار در اسرائیل نقش مهمی ایفا می‌كنند كه در این میان می‌توان به موشه قصاب رئیس جمهور اسرائیل، و موفاز، وزیر دفاع اشاره كرد.

● یهودیان ایران پس از انقلاب

از جمله اولین اقدامات رهبران اسلامی در پی پیروزی انقلاب مبدل ساختن سفارت اسرائیل به سفارت فلسطین در تهران بود. آیت‌الله خلخالی، رئیس دادگاه‌های انقلاب نیز حبیب‌الله القانیان سرمایه‌دار بزرگ یهودی را به اتهام خدمت به نظام شاهنشاهی و انجام فعالیت جاسوسی به سود اسرائیل، اعدام كرد. انقلاب، فعالیت‌ های سیاسی یهودیان را محدود كرد ولی برای آنها در پارلمان یك كرسی اختصاص داد. تعداد زیادی از یهودیان كمی پیش از انقلاب و چند سال پس از انقلاب به خارج از ایران مهاجرت كردند و همین امر بدانجا منجر شد كه تعداد كنونی آنها به حدود ۳۵ تا ۵۰ هزار نفر برآورد شود.

از آن سازمان‌ها و مؤسسات عریض و طویل دیگر چیزی باقی مانده است و هر از گاهی جمعیت‌هایی ظاهر می‌شوند كه خود را جمعیت‌های فرهنگی یهود اطلاق كرده و سركشی و سركوب فلسطینی‌ها به وسیله‌ی اسرائیل را محكوم می‌كنند. این مورد در زمان شاه اصلاً اتفاق نمی‌افتاد. یهودیان همچنان كنیسه‌‌های خود را حفظ كرده و فعالیت‌های مذهبی و اجتماعی خود را در تهران و شیراز و شهرهای دیگر افزایش دادند و در دوره رئیس جمهور خاتمی و گشایش فضای سیاسی در كشور، یهودیان دست به انتشار روزنامه ویژه خود زدند. وزارت كشور نیز به برخی مؤسسات یهودی همچون جمعیت زنان یهودی اجازه فعالیت فرهنگی و اجتماعی داد.

یهودیان هنوز هم بسیاری از املاك و هم چنین مغازه‌های بازار بزرگ تهران و دیگر بازارها را تحت تملك خود دارند.