سیستم مکانیزه گمرک

گستردگی عرصه بهره برداری از فن آوریهای ارتباطات در امور بازرگانی , تحولات و تغییرات پی در پی به انضمام پیچیدگیهای خاص قوانین و مقررات مربوط به صادرات و واردات کالا و خدمات و حجم بسیار زیاد اطلاعات جاری و در گردش در گمرک,همگی دست به دست یکدیگر داده و در مجموع بهره برداری از سیستمهای رایانه ای در این موسسه اقتصادی را امری گریزناپذیر نموده است

● نظام گمرکی آسان رایانه‌ای

گستردگی عرصه بهره برداری از فن‌آوریهای ارتباطات در امور بازرگانی ، تحولات و تغییرات پی در پی به انضمام پیچیدگیهای خاص قوانین و مقررات مربوط به صادرات و واردات کالا و خدمات و حجم بسیار زیاد اطلاعات جاری و در گردش در گمرک،همگی دست به دست یکدیگر داده و در مجموع بهره برداری از سیستمهای رایانه‌ای در این موسسه اقتصادی را امری گریزناپذیر نموده است . از این رو ، به منظور رفع معضلات و تنگناهای مترتب بر بکارگیری شیوه‌های سنتی دستی و نیز مبادلات اسناد کاغذی و همچنین حذف تشریفات و رویه‌های ناهمگون و ناهماهنگ اداری ، اعمال سرعت لازم در عملیات گمرکی ، دستیابی به گزارشهای آماری و تحلیلهای اطلاعاتی بهنگام جهت اخذ تصمیم درسطوح کارشناسی ، مدیریتی و نتیجتا تامین رضایت صادرکنندگان و واردکنندگان کالا و خدمات ، سیستم رایانه‌ای با همت کارشناسان فنی و حرفه‌ای گمرک ایران با برخورداری از مساعدت و مشورت کنفرانس توسعه و تجارت ملل متحد (آنکتاد) طراحی و راه اندازی شده است .

در این راستا ، گمرک جمهوری اسلامی ایران پس از انجام بررسیهای کارشناسی لازم و تقبل مطالعات امکان سنجی ، با امعان نظر به اولویتها و شرایط ویژه کنون سازمان گمرک و نظام تجارت خارجی کشور به طراحی ، نصب و راه‌اندازی سیستم خودکار فوق الذکر مبادرت ورزیده است .

همراه با اقدامات مربوط به فراهم‌آوری امکانات فنی موردنیاز سیستم و تغذیه اطلاعات آن ، آموزش کاربران و کارشناسان ذیصلاح مورد توجه مدیریت این پروژه بوده است و با نصب و راه اندازی واحد نمونه و آزمایشی این سیستم رایانه‌ای در ستاد گمرک جمهوری اسلامی ایران ، امکان تجربه عملیات سیستم مذکور در اختیار کاربران قرارداده شد .

در مرحله بعد ، در پی دستیابی به تجربیات لازم ، شناسائی و رفع مشکلات عدیده مربوط در روند اجرایی ساختن این سیستم رایانه‌ای ، بخش صادرات گمرک تجاری مهرآباد بصورت عملی تحت پوشش سیستم مزبور قرار گرفت و عملیات روزمره مربوط به ترخیص کالاهای صادراتی از طریق آن انجام پذیرفت .

به علاوه ، با تکیه بر موفقیتها و تجارب عملی ذیقیمت حاصله در زمینه اخیرالذکر و با توجه به توانائیها و قابلیتهای گوناگون این سیستم ، اقدامات مربوط به طراحی و راه اندازی این سیستم رایانه‌ای در بستر تشریفات گمرکی مربوط به ترخیص کالاهای وارداتی در گمرک تجاری مهرآباد با توفیقات چشمگیر جریان یافته و به رغم پیچیدگیهای خاص این فرآیند ، در مقایسه با تشریفات صدور کالا ، این بخش نیز با یاری خداوند متعال در تاریخ اواسط شهریور ماه سال ۷۷ راه‌اندازی گردید .در این خصوص ، بغیر از فعالیتها و توانائیهای فنی این سیستم رایانه‌ای ویژگیها و مزایای گمرکی ذیل قابل توجه می‌باشند .

۱) حذف ایستگاههای کاری زائد

۲) حذف نسخه‌های اضافی اظهارنامه .

۳) تحقق سرعت لازم در تشریفات ترخیص کالا .

۴) تسویه دفاتر گمرکی با بهره گیری از استعدادهای رایانه .

۵) صدور پروانه گمرکی با استفاده از رایانه .

۶) بهره‌ گیری از یک فرم نمونه و واحد به منظور اظهار کالا و صدور پروانه .

۷) تهیه ، تنظیم و ارائه گزارشهای آماری بهنگام و قابل اتکاء در کوتاهترین زمان ممکن .

۸) محاسبه سریع و دقیق درآمدهای گمرک جمهوری اسلامی ایران در کمترین فاصله زمانی و با استفاده از استعدادهای موجود در رایانه .

۹) امکان برقراری ارتباط با سایر سازمانهای تجارت خارجی .

۱۰) امکان ایجاد تسهیلات مناسب جهت واردکنندگان وصادرکنندگان معتمد .

در پی عملیاتی شدن بخشهای صادرات و واردات در گمرک اجرایی مهرآباد و تجربه ملموس از آثار مثبت بکارگیری پروژه نگار در عرصه‌های یاد شده ، از جمله کاهش چشمگیر زمان موردنیاز برای طی مراحل و تشریفات ترخیص صدور و ورود کالا و همچنین صحت ، دقت و سرعت بسیار قابل توجه اطلاعات و گزارشهای تهیه شده .

● قابلیتهای گمرکی سیستم مکانیزه گمرکی نگار (آسیکودا)

۱) پشتیبانی کلیه روشهای ترخیص و رژیمهای گمرکی :

با توجه به گستردگی سیستم می‌توان تشریفات ترخیص کالا و کلیه روشها و رژیمهای گمرکی اعم ازواردات ، صادرات ، ترانزیت ، و غیره را پشتیبانی نمود. این سیستم از دقت فوق‌العاده‌ای برخوردار بوده و احتمال اشتباهات را بسیار کاهش می‌دهد .

۲) کنترل ترانزیت کالا در مبدا و مقصد :

با استفاده از این سیستم اطلاعات کالای ترانزیتی در گمرک مبدا جمع‌آوری و از طریق خطوط مخابراتی به گمرک مقصد جهت بازرسی و کنترل ارسال می‌گردد به این ترتیب در کوتاهترین زمان ممکن امور ترانزیت کالا انجام شده ، پروانه‌ها تسویه می‌شوند که در نهایت صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ها را به دنبال خواهد داشت .

۳) استفاده از اظهارنامهS.A.D

S.A.D که مخفف عبارت Single Administrative Document و به معنی سند واحد اداری می‌باشد یک فرم اظهارنامه گمرکی است که می‌تواند تمامی رویه‌های اظهار کالا را با ذکر کد مخصوص به آن رویه بپذیرد . این موضوع باعث می‌شود که به جای استفاده از اظهارنامه‌های متفاوت گمرکی تنها از یک فرم واحد که با کدهای مخصوص جدا می‌شود استفاده نمود .

۴) چاپ اظهارنامه و کلیه گزارشات :

در این سیستم کلیه امور باستثناء اقداماتی که باید توسط اشخاص انجام پذیرد و نیاز به تصمیم گیری دارد مانند ارزیابی ، تعیین تعرفه و غیره به وسیله رایانه انجام می‌شود .اطلاعات اظهارنامه ، کلیه گزارشات ، قبض رسید و دفتر ژورنال ، به وسیله چاپگر ، چاپ و نیز اختصاص شماره کوتاژ و شماره ارزیابی توسط رایانه می‌شود .

۵) استفاده از کدهای بین‌المللی :

در روابط بین‌الملل و تجارت جهانی ، علائم اختصاری و کدهایی موجود است که برای تمامی کشورهای جهان شناخته شده ویکسان می‌باشد . مانند HS ، کد کشورها ، کد ارزها ، غیره که در این سیستم تمامی این کدها تعریف شده و به راحتی قابل دسترسی می‌باشد .

۶) استفاده از کدهای محلی :

به غیر از کدهای بین‌المللی ، کدهای دیگری نیز وجود دارند که در سطح یک کشور شناخته شده و کاربرد محلی دارند مانند : کد بانکها ، کد گمرکات ، کد کارت بازرگانی و غیره که تمامی اینها نیز برای سیستم قابل تعریف بوده و باعث شناسایی اشخاص و سازمانها می‌شود .

۷) امکان کدگذاری مجوزها به روزنگاه داشتن آنها :

وجود مجوزهای گوناگون با توجه به تعداد ، اهمیت و مدت زمان اعتبار آنها موجب بروز مشکلاتی برای گمرک می‌باشد که با استفاده از این سیستم پس از کدینگ مجوزها از طریق شماره تعرفه ، کد مجوزهای مربوط به آن تعرفه در اظهارنامه چاپ و صاحب کالا یا حق‌العملکار ملزم به ارائه آن مجوز یا مجوزها می‌باشد . علاوه بر این تغییرات احتمالی مجوزها را می‌توان به راحتی به روز درآورده و همواره آخرین اطلاعات را در اختیار داشت .

۸) امکان پرداخت حقوق و عوارض گمرکی از طریق سیستم الکترونیکی بانکی:

با استفاده از قابلیتهای سیستم آسیکودا ، پس از محاسبه حقوق و عوارض گمرکی اظهارنامه ، در صورت وجود ارتباط الکترونیکی با بانک ، وجوه محاسبه شده به طورخودکار از حساب بانکی صاحب کالا کسر و به حساب گمرک واریز می‌شود. به این ترتیب مراجعه صاحب کالا به بانک و نقل و انتقال وجوه مربوطه از جریان تشٍریفات ترخیص کالا حذف می‌گردد .

۹) امکان اظهار کالا از راه دور :

وجود یک رایانه و یک خط ارتباطی این امکان را بوجود می‌آورد که حق‌العملکار بتواند از دفترکار خود در کوتاهترین زمان ممکن کالای خود را به گمرک اظهار و سپس جهت ترخیص آن اقدام نماید که این کار نیز از مراجعه بی‌مورد حق‌العلکاران به اداره گمرک جلوگیری می‌کند .

۱۰) تعیین شماره کوتاژ و شماره ارزیابی و حذف دفتر کوتاژ :

این سیستم به صورت خودکار برای هر اظهارنامه‌ای که از طرف اظهارکننده ارائه می‌شود شماره کوتاژ و شماره ارزیابی تعیین می کند و تمامی این اطلاعات را نیز به صورت گزارش چاپ و در اختیار قرار می‌دهد . به این ترتیب دفتر کوتاژ حذف و نیازی به آن نمی‌باشد .

۱۱) ارائه گزارش دفتر ژورنال :

در این سیستم می‌توان در پایان وقت اداری ویا هر شیفت کاری ، گزارشات امور مالی انجام شده در آن روز و یا آن شیفت کاری را دریافت نمود . علاوه بر آن می‌توان دفتر ژورنال را به وسیله رایانه چاپ و در اختیار امور مالی قرارداد .

۱۲) حسابداری درآمدهای گمرکی و صدور قبض رسید به طور خودکار :

در این سیستم کلیه دریافتها به صورت دقیق محاسبه شده و قبض رسید به طور خودکار به وسیله رایانه چاپ می‌شود و دیگر نیازی به نوشتن یا حساب کردن و کارهای مربوط به حسابها به وسیله شخص نخواهد بود .

۱۳) امکان نگهداری حساب اعتباری و کسر خودکار حقوق و عوارض از آن :

حق‌العملکاران می‌توانند با سپردن مبلغی به عنوان تضمین در حساب بانکی گمرکی و ایجاد اعتبار برای کارهای گمرکی خود اقدام نمایند در این صورت سیستم بانکی به طور خودکار به هنگام اظهار کالا از حساب آنان مبالغ مربوطه را برداشت و از موجودی آنان کسر می‌کند .

۱۴) استفاده از روش گزینشی (selectivity) و کانالهای سبز و زرد و قرمز :

در این سیستم می‌توان کالاها یا سازمانهایی که معافیت و یا تسهیلاتی در مورد آنان اعمال می‌شود را تعریف نمود که رایانه به طور خودکار این قبیل اظهارنامه‌ها را کنترل و به کانالهای مربوطه ارسال می‌نماید . چنانچه اظهارنامه‌ای در کانال سبز قرار گیرد ، احتیاجی به بازرسی نمی‌باشد . در مورد کانال زرد فقط مدارک و اسناد مورد بازرسی قرار می‌‌گیرند . اظهارنامه‌هائیکه برای آنها کانال قرمز انتخاب می‌شود به طورکامل مورد ارزیابی فیزیکی قرار می‌گیرد .

۱۵) امکان در اختیار داشتن کلیه اطلاعات و اقداماتی که در مورد اظهارنامه انجام شده :

در این سیستم در هر مرحله‌ای که کارشناس و یا رئیس گمرک مربوطه بخواهد از چگونگی انجام کارها اطلاع حاصل نماید می‌تواند از طریق صفحه نمایش رایانه اقدامات انجام شده را مشاهده نماید . مثلا اظهارنامه‌ای که در حال ارزیابی می‌باشد تا چه مراحلی پیشرفت کرده و در چه موقعیتی قرار دارد .

۱۶) کنترل ارزش کالا :

با استفاده از این سیستم می‌توان ارزش کالاها را نیز کنترل نمود . بدین ترتیب که با هشت رقمی کردن کدهای تعرفه‌ ، کالاها را با نام و ارزش مربوطه در رایانه تعریف و به عنوان سابقه نگاهداری نمود که پس از مواجه با کالایی با همان نام و تعرفه ، ارزش کالا به وسیله سیستم و با تعارف انجام شده کنترل می‌گردد .

۱۷) ارائه آمار صحیح و به موقع با واحدهای مختلف آماری :

تمامی فعالیتهای انجام شده دریک گمرک را می‌توان به صورت آمار به طور دقیق در اختیار داشت و با این اطلاعات علاوه بر آمار صادرات و واردات که به شکل جداول مختلف تهیه می‌شود ، می‌توان آمار تعداد اظهارنامه یا اظهارنامه‌های کوتاژ شده و غیره را نیز تهیه نمود .

۱۸) تنظیم اظهارنامه متمم و حفظ ارتباط دو اظهارنامه :

در این سیستم می‌توان چنانچه لازم باشد نسبت به تنظیم اظهارنامه متمم اقدام نمود که رایانه با دادن شماره عطف جدید و ذکر این جمله که اظهارنامه متمم مربوط به اظهارنامه شماره … می‌باشد . ارتباط اظهارنامه متمم را با اظهارنامه اولیه حفظ می‌کند . در این حالت اطلاعات هردو اظهارنامه در حافظه نگاهداری شده تا در صورت لزوم از آن استفاده شود .

۱۹) تبدیل اطلاعات اظهارنامه به کدهای EDI :

EDI یکی از مهمترین شبکه‌های ارتباطی تبادل اطلاعات بوده که نیاز به آن روز به روز بیشتر احساس می‌شود . با استفاده از این سیستم می‌توان اطلاعات اظهارنامه را به کدهای EDI تبدیل و روابط تجارت بین‌الملل مورد استفاده قرار داد .

● اهداف پیاده سازی سیستم مکانیزه نگار (آسیکودا) :

۱) سرعت بیشتر در ترخیص کالا :

در این سیستم می‌توان مدت زمان انجام امور گمرکی را به حداقل رسانده و از اتلاف وقت گمرک و ارباب رجوع به مقدار قابل ملاحظه‌ای صرفه‌جویی نمود . به طور مثال در کشور ژاپن مدت زمان ترخیص کالایی که مشکلی از جهت تشریفات گمرکی نداشته باشد حدود ۱۵ دقیقه به طول می‌انجامد .

۲) استفاده بهینه از انبارها :

کنترل محل کالا و مکانهای آماده تخلیه انبارها به وسیله رایانه کنترل و حداکثر کارآیی ارائه می‌شود . همچنین نگهداری میزان کالاهای وارده و صادره و موجود درانبار نیز وسیله سیستم انجام می‌شود .

۳) استفاده بهینه از نیروی انسانی :

استفاده بهینه از نیروی انسانی از جمله اهداف این پروژه ملی می باشد چرا که با استفاده از این سیستم کارآیی کارکنان افزوده شده و حداکثر بهره بری را خواهند داشت .

۴) ایجاد فرهنگ استفاده از سیستمهای مکانیزه :

با راه اندازی این سیستم امید می‌رود که فرهنگ استفاده از سیستمهای مکانیزه و رایانه‌ای در بین افراد شاغل در گمرک بوجود آمده و کارآیی افراد نیز به دلیل آشنا شدن با کارهایی از این قبیل بیشتر شود . بکار بستن این قبیل سیستمها در دنیای امروز اجتناب ناپذیر بوده و برای خارج نشدن از گروه تجاری بین‌‌المللی باید همگام با سایر سیستمها پیشرفت داشته باشیم .

۵) کسب درآمد بیشتر :

با راه اندازی این سیستم تا حد زیادی از سود جویی و سوء استفاده‌های مالی ارباب رجوع کاسته شده و کنترلهایی که باید انجام شود با دقت عمل بیشتری اعمال می‌گردد که این امرباعث اضافه شدن درآمد برای خزانه کشورخواهد شد .

۶) ارائه سریع و به موقع آمار دقیق تجارت خارجی :

با راه اندازی این سیستم اطلاعات و آمار دقیق و به روز مربوط به تجارت خارجی را در اختیار خواهیم داشت . با توجه به اهمیت آمار و به روز بودن این اطلاعات مسئولان محترم گمرک می‌توانند با ابزار کار آمدتری درخصوص تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری اقدام نمایند .

مرتضی زاهدی