داعش و اندیشه سکولار

گروه دولت اسلامی, صرف مجموعه ای از جنایت کاران روانی نیست یک گروه مذهبی با اعتقادات ظاهراً دقیق است در میان آنان,شعار پیروزی نهایی, یک عامل کلیدی است در این جا آنچه این عامل برای استراتژی این گروه مفهوم دارد و برای این که چگونه این گروه را متوقف کرد, بیان شده است

گروه دولت اسلامی، صرف مجموعه ای از جنایت کاران روانی نیست؛ یک گروه مذهبی با اعتقادات ظاهراً دقیق است. در میان آنان،شعار پیروزی نهایی، یک عامل کلیدی است. در این جا آنچه این عامل برای استراتژی این گروه مفهوم دارد و برای این که چگونه این گروه را متوقف کرد، بیان شده است.

ظهورداعش و خواسته های او در چیست؟ این پرسش ها، می تواند فرینده باشد و ظاهراً شماری از رهبران غربی پاسخ ها را می دانند. در ماه دسامبر، سال گذشته، رییس جمهور اوباما در بیانیۀ گوناگون به گروه دولت اسلامی «نه به عنوان یک گروه اسلامی» بلکه به عنوان «تیم تازه کار» القاعده اشاره کرد؛ بیانیه هایی که بازتاب دهندۀ سردرگمی دربارۀ این گروه است و شاید موجب خطاهای استراتژیک چشم گیر شده باشد.

ابوبکر البغدادی از ماه می ۲۰۱۰ رهبر این گروه بود، وقتی او در یک فیلم ظاهر شد، آخرین تصویری شناخته شده از او در ایالات متحده از زمان بازداشتش در اردوگاه بقاع در هنگام اشغال عراق بود. سپس او بالای منبری در مسجد بزرگ النوری در موصل بالا شد تا به عنوان اولین خلیفه در چندین نسل، موعظه ای را دربارۀ ماه رمضان ایراد کند . به نوعی او تصویر خود را از یک عکس دانه دار شخص قابل پیگرد به عکسی با کیفیت بالا ارتقا داد. او هم چنین موقعیتش را از یک چریک تحت تعقیب، به فرمانده همۀ مسلمانان بالا ارتقا داد. به دنبال آن، به جریان افتادن مسلمانان از سراسر جهان، در حجم و شتابش بی نظیر بود و هنوزهم ادامه دارد.

بغدادی تنها یک بار در برابر دوربین صحبت کرده است؛ ولی اظهارات او و دیگر ویدیوهای تبلیغاتی و اعلامیه های بی شمار گروه دولت اسلامی، آنلاین است. پشتیبانان خلافت با قدرت تمام تلاش می کنند تا پروژۀشان را قابل درک بسازند. ما می توانیم بیانیه های رد صلح آنان را به عنوان یک موضوع اصولی درک کنیم؛ این که برای نسل کشی اشتیاق دارد؛ این که دیدگاه مذهبی اش، این گروه را اصولاً برای نوعی از تغییر واقعی ناتوان ساخته است، ولو این تغییر شاید نجات آن را تضمین کند؛ و این که این گروه خود را پیش قراول و بازیگر مهم در پایان قریب الوقوع جهان مدنظر دارد.

گروه دولت اسلامی که به عنوان دولت اسلامی عراق و شام (داعش) نیز شناخته می شود، از نوع بسیار شاخص اسلام پیروی می کند؛ گروهی که دربارۀ موضوع گذر به روز رستاخیز برای استراتژی اش اعتقاد دارد و می تواند به شناخت غرب از دشمنش و پیش بینی رفتارش کمک کند.

ما دربارۀ ماهیت گروه دولت اسلامی، دست کم در دو روش دچار درک اشتباه شده ایم: یکم؛ ما تمایل داریم تا جهادیسم را به عنوان یک سازمان یک پارچه ببینیم و منطق القاعده را بر سازمانی تطبیق کنیم که قطعاً آن را تحت الشعاع قرار داده است. با حامیان گروه دولت اسلامی هنوز اسامه بن لادن را به عنوان «شیخ اسامه»، یک عنوان والامقام اشاره می کنند. ولی جهادیسم از زمان شکوفایی القاعده از حدود ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۳ درگیر بوده است و بسیاری جهادی ها اولویت ها و رهبری کنونی این گروه را دون می شمارند. بن لادن، تروریسمش را به عنوان سرآغازی برای خلافتی می دید که انتظار نداشت در زمان حیاتش شاهد آن باشد. سازمان او، انعطاف پذیر بود، و به لحاظ جغرافیایی به عنوان هسته های متعدد یک شبکۀ پراکنده عمل می کرد. برعکس، گروه دولت اسلامی نیازمند قلمروی است تا مشروع باقی بماند؛ همین گونه، نیازمند ساختار سلسله مراتبی که بر آن حکومت کند. (نظام دیوان سالار آن به بخش های نظامی و ملکی تقسیم شده و قلمروش به ولایت ها.)

ما در مسیر دوم به بی راهه رفته ایم، با نیت خیرخواهانه، ولی عملیات غیرصادقانه برای انکارکردن ماهیت مذهبی قرون وسطایی گروه دولت اسلامی است.

پیتر برگِن که اولین مصاحبه را با بن لادن در ۱۹۹۷ انجام داد، اولین کتابش را «جنگ مقدس» عنوان داده است. او در بخشی از این کتاب اذعان می کند که بن لادن زادۀ جهان سکولار مدرن است. بن لادن تروریسم را سازمانی کرد و آن را معافیت داد. او امتیازات سیاسی مشخص همانند خروج نیروهای ایالات متحده از عربستان سعودی را درخواست می کرد. پیاده نظام او با اطمینان، جهان مدرن را پیمایش می کردند.

این که جهادی ها مردم سکولار مدرن اند، با نگرانی های سیاسی مدرن، نقاب مذهبی قرون وسطایی می پوشند ـ و آن را با دولت اسلامی متناسب می کنند. در واقع، آنچه را که این گروه انجام می دهد، جز در پرتو تعهد صادقانه و محتاطانه برای بازگشت تمدن به محیط بازمانده از قرن هفتم، و در نهایت فراهم کردن پیش گویی پیامبرگونه، باطل به نظر می رسد.

برای چنین موقعیتی، فصیح ترین سخنگویان، مقام های گروه داعش و حامیان آنان اند. آنان با سخره به متأخران اشاره می کنند. در صحبت ها، آنان اصرار می کنند که نمی توانند از احکامی متزلزل شوند که توسط حضرت محمد و اصحاب و پیروان اولیۀ او در اسلام ریشه دوانده است. آنان همواره به رمز و کنایه صحبت می کنند که برای غیرمسلمانان عجیب یا قدیمی به نظر می رسد؛ ولی به سنت ها و متون مشخص صدر اسلام اشاره می شود.

واقعیت این است که گروه داعش، اسلامی است؛ بسیارافراطی اسلامی. بلی، این گروه جنایت کاران روانی و ماجراجوهایی را جذب کرده است و تا حد زیاد مردم ناراضی را از خاورمیانه تا اروپا با خود همراه کرده است. اما موعظه های و بشارات مذهبی ای که توسط اکثر پیروان دوآتشۀ آن گروه بیان می شود، از تفسیرهای آموخته شدۀ اسلام و منطقی ناشی شده است.

ولی تظاهر کردن به این که در عمل داعش یک گروه مذهبی هزارساله با پندار الاهیاتی ای نیست که باید برای مبارزه با آن اقدام شود، سبب شده است که ایالات متحده آن را دست کم بگیر د و برای مقابله با آن به طرح های احمقانه رو آورد. اگر بخواهیم با روشی با آن مقابله کنیم که به تقویت آن نینجامد، نیازمند یم تا با تبار هوشمندانۀ داعش آشنایی حاصل و به خودکشی این گروه در تعصب مفرطش کمک کنیم.

رضا مسعودی

نویسنده : گریم وود

ترجمه و برداشت مسعودرضا اسکندری