گامی رو به جلو

نگاهی به نمایش ”رویای بارانی” نوشته ”جعفر مهیاری” و کارگردانی ”پرستو گلستانی”

نمایش "رویای بارانی" با اینکه اختصاص به حیطه تئاتر کودک و نمایش‌هایی در خصوص کودکان دارد اما یک گام از تئاتر کودک رایج بالاتر است و از آن دنیای همیشگی در آثار کودک فاصله گرفته است. می‌توان گفت این نمایش به نوعی کودک را فراتر از آنچه که امروز در صحنه نمایش با آن قیاس می‌شود، در نظر گرفته است.

"جعفر مهیاری" نویسنده نمایشنامه با انتخاب یک فضای فانتزی و انتخاب داستانی فراواقعی گام نخست را در انتخاب سوژه برای این گروه سنی، درست برداشته و به مولفه‌های اصلی تئاتر کودک در انتخابش وفادار مانده و با رعایت شاخصه‌های این گونه از تئاتر، نمایشی را برای کودکان آماده اجرا کرده است.

با این حال شاید تم و موضوع در نظر گرفته شده توسط مهیاری چندان مناسب این گروه سنی نباشد و همین مساله سبب می‌شود تا موضوع نتواند سایر جذابیت‌های نمایشی را برای تماشگر خردسال به همراه داشته باشد.

البته این موضوع توسط "پرستو گلستانی" مدنظر قرار گرفته و در اجرا با محوریت بازی بازیگران و جذب تماشاگر از طریق جذابیت‌های بصری به نوعی تعدیل یافته است.

نمایش «رویای بارانی» را نمی‌توان به گروه سنی خاصی نسبت داد و تلاش نویسنده و کارگردان جلب نظر تماشاگر و حتی تماشگر بزرگسال است و از همین‌روست که می‌توان این نمایش را گامی رو به جلو در این عرصه ارزیابی کرد.

مفاهیمی همچون جنگ و صلح و دوستی و محبت میان انسان‌ها شاید بر ناخودآگاه کودکان تاثیر بگذارد؛ اما به‌طور مشخص این مقولات در ذهن و دیدگان تماشاگر کودک و آگاهی بخشی آنان تاثیر مستقیم و مطلوبی ندارد و نمی‌تواند در یک تئاتر کودک مبنا و محور خوبی برای تماشاگر کودک قرار بگیرد.

فضای فانتزیک داستان و به تبع آن، بروز چنین فضایی در نمایش تاثیر زیادی در جلب احساسات تماشاگر خردسال دارد و به ‌خوبی او را تا پایان نمایش همراه می‌کند.

ایجاد ارتباط کلامی میان بمب و شخصیت‌ها نقطه عطفی است که آگاهانه از سوی نویسنده برای شروع داستان در نظر گرفته می‌شود و در روند داستانی به‌تدریج به آنتاگونیست و پروتوگانیست نمایش بدل می‌شود و همین جدل و کشمکش میان شخصیت‌ها و بمب است که عنصر اصلی پیش‌برنده داستان است.

برای کودکان و خردسالان، گفت‌و‌گو و هم‌کلامی یک موجود غیر انسانی با انسان‌ها جذاب و قابل توجه می‌نماید؛ اما روند روابط آنها با یکدیگر به‌گونه‌ای تعریف می‌شود که انسانها مثبت و بمب منفی می‌شود و البته در نهایت این بمب است که خیلی سریع و به‌یکباره به شخصیت محبوب بچه‌ها تبدیل می‌شود. با توجه به رویکرد مهیاری در موضوع و نگارش داستان و همین‌طور رویکرد نوین او به نمایش می‌توان این آسیب را به نمایشنامه او وارد دانست که چرا همانند سایر آثار رایج در عرصه کودک عمل کرده و نتوانسته با همان رویکرد مدرن و تازه‌اش در طراحی شخصیت‌های نمایش عمل کند و به همان همیشگی‌ها بسنده کرده است. در حالی‌که با تغییر رویکرد در این زمینه می‌توانست موفق‌تر عمل کند.

زبان وکلام اما دو عنصر اصلی و اساسی در نمایش‌های کودک محسوب می‌شوند که بار اصلی انتقال مفاهیم را به دوش می‌کشند و از همین‌رو کارکردی تاثیرگذار در روند اجرا و ارتباط تماشاگر با اثر دارند. این مقوله از سوی نویسنده و کارگردان مورد تاکید قرار گرفته و حتی در روند بهبود ارتباط و تاثیرگذاری بیشتر نویسنده به زبان شعر هم موفق عمل کرده و فصل تازه‌ای از ارتباط با مخاطب را رقم زده است. بی‌تردید شعر در جامعه ایرانی کارکرد و تاثیر گذاری بالایی دارد و همیشه از سوی ایرانیان مورد توجه خاص بوده است و اصولا در نمایش‌های کودک هم؛ در زمینه انتقال مفاهیم با رویکردی زیبایی شناسانه کارگشا واقع می‌شود.

گلستانی در حیطه اجرایی و در مقام کارگردان هم تلاش زیادی به خرج داده تا با تحرک صحنه‌ای بالا که بسیار مورد پسند تماشاگر کودک قرار می گیرد او را مجذوب و شیفته خود کند. او همچنین با خلق فضایی فانتزی بر صحنه و تلاش برای تداوم و حفظ این فضا کودک را دعوت به همراهی با اثر می‌کند و با اینکه این اتفاق هرگز به طور مستقیم و رودررو با تماشاگر شکل نمی‌گیرد اما در ایجاد ارتباط دوسویه میان تماشاگر و اجرا تاثیر به‌سزایی دارد.

در طراحی صحنه نمایش که توسط "رضا مهدی‌زاده" انجام شده است، به‌کارگیری رنگ‌های گرم و استفاده از تونالیته‌های رنگی در صحنه سبب شده تا به لحاظ زیبایی شناختی تصاویر بدیعی بر صحنه شکل گیرند. همچنین طراحی موشک هم به لحاظ بصری و هم به لحاظ کاربردی در صحنه با رعایت اصول زیبایی شناختی و همچنین رعایت ضرورت‌های طراحی صحنه در نمایش‌های کودک صورت گرفته که از نقاط قوت نمایش محسوب می‌شود.

در مجموع نمایش "رویای بارانی" به کارگردانی پرستو گلستانی تجربه و رویکرد جدیدی در حیطه نمایش کودک محسوب می‌شود که می‌تواند در صورت استمرار چنین نگرش و رویکردی و البته تمرکز بر گروه سنی خاص کودک تجربه‌های موفق و جدیدی را رقم بزند.

مهرداد ابوالقاسمی