سلامت روان یعنی چه؟

اصطلاح «سلامت روان» متاسفانه اندکی با ابهام به کار می‌رود و بعضا باعث اشتباه می‌شود زیرا بیشتر مردم، آن را صرفا نیاز اشخاصی می‌دانند که ناراحتی یا اختلال روانی دارند و باید …

اصطلاح «سلامت روان» متاسفانه اندکی با ابهام به کار می‌رود و بعضا باعث اشتباه می‌شود زیرا بیشتر مردم، آن را صرفا نیاز اشخاصی می‌دانند که ناراحتی یا اختلال روانی دارند و باید با به کار بستن توصیه‌های متخصصان روان‌درمانی بهبود یابند. در این معنا «سلامت» در مقابل «سلامت جسم» قرار می‌گیرد و در ضمن تصور می‌شود که سلامت روانی از سلامت جسمی جداست که هر کدام از این پندارها خطاست...

منظور از سلامت روانی یا عقلی، فعالیت‌هایی است که برای کمک به اشخاص در رنج انجام می‌گیرد تا ایشان را از مشکل نجات دهد و همچنین مردم را در پیشگیری از گرفتاری و آشفتگی راهنمایی می‌کند. بنابراین بهداشت روانی هرگز از کیفیت بهداشت جسمانی انسان‌ها غافل نخواهد بود.

سه جزء مهم برای بهداشت وجود دارد: سلامت جسمی، روانی و اجتماعی. می‌توان گفت سلامت روانی به معنای ایجاد تعادل لازم بین محیط زندگی و نیازها و خواسته‌های انسان است و همواره حوادث و فشارهای روانی باعث می‌شوند این تعادل به هم بریزد یا در معرض خطر قرار گیرد. برای همین سلامت جسم و روان بسیار به هم وابسته‌اند و همان‌طور که می‌توان با آموزش‌های مختلف و ارتقای آگاهی مردم از بیماری‌های جسمی پیشگیری کرد، در اولین اصل سلامت روانی هم هدف ما پیشگیری است.

ما با آگاهی دادن به تمام افراد جامعه در زمینه مشکلات روان، آگاهی از فشارهای روانی و راه تقابل با آن و تلاش در رفع عواملی که آرامش روانی افراد را در هر سن (از جنینی تا پیری) به خطر می‌اندازد، این اصل را انجام می‌دهیم؛ مثلا با آموزش به خانواده‌ها در رابطه با روش تربیتی فرزندان و اصلاح سبک‌های تربیتی در دوره قبل رشد و بلوغ و توجه دادن مردم به نکات اصولی نکات سلامت روان قصد پیشگیری از ابتلا به مشکلات روانی را داریم تا همه بتوانند از زندگی خود احساس لذت داشته باشند. یکی از دیگر اهداف سلامت روان، درمان است، یعنی اگر پیشگیری با شکست مواجه شد و اختلالی بروز کرد مانند همه بیماری‌ها باید اقدامات درمانی را شروع کنیم. گاهی اوقات بیماران مبتلا به اختلالات روانی، مانند مشکلات جسمی برای مدتی از محیط کار و اجتماع دور می‌شوند و یا سیر مزمن بیماری باعث می‌شود توانایی‌های آنها کاسته شود، پس هدف ما در سلامت روانی علاوه بر درمان علایم، توان‌بخشی بیماران هم هست.

در این مرحله به بیماران آموزش‌هایی ارایه می‌دهیم تا دوباره توانمند شوند و بتوانند در برخورد مجدد با تنش‌ها و مشکلات خود به شیوه صحیح و اصولی عمل نمایند تا مبادا دوباره بیمار شوند. مقصود از توان‌بخشی فقط بازگرداندن فرد به حالت قبل از بیماری نیست بلکه با آموزش‌هایی چون آموزش ارتباط مناسب اجتماعی سعی می‌کنیم او را بسیار توانمندتر از قبل کنیم تا این بار نه تنها بیمار نشود، بلکه فرد مفید و سالمی برای خود، خانواده و جامعه‌اش باشد.

دکتر محمدرضا خدایی

روان‌پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی