آموزش کاراته ـ دو Teaching Karate Do

مصاحبه با کایچو تاداشی ناکامورا رئیس و بنیان گذار سازمان جهانی سِی دو کاراته

ناکامورا، هم‌چنان کم و بیش به لهجه ژاپنی صحبت می‌کند. در این مصاحبه تا حد امکان سعی شده که ساختار جملات و واژه‌های او و حال و هوای سخنانش ـ برای دادن حس بهتر به خواننده ـ به همان شکل حفظ شود.

▪ با وجود شهرت روزافزون و رواج کاراته، آیا فکر می‌کنید که ”کاراته ـ دو“ امروزه هنوز هم شناخته و آموزش داده می‌شود؟

ـ آن‌چه می‌خواهم بگویم این است که امروزه مقایسه کاراته مدرن با گذشته، کاملاً عمومیت یافته است. نه‌تنها در آمریکا بلکه در ژاپن و در دیگر نقاط دنیا افراد بسیاری هستند که کاراته تمرین می‌کنند، آموزش می‌دهند و نیز مدارس فراوانی که قابل قیاس با گذشته‌اند. خبر خوب این‌که اکنون مردم از مکان‌های بیشتری برای فراگیری و تمرین کاراته برخوردارند. اما در حال حاضر نوع کیفیت آموزش کمی نگرانم می‌کند. یک جای کار اشتباه است. جنبه روحی و ذهنی، کم‌رنگ و کم‌رنگ‌تر می‌شود و این مسئله هنگامی رخ داد که کاراته روز به روز شهرت یافت و مکان‌های بیشتری برای آموزش آن اختصاص داده شد. مردم برای فراگرفتن کاراته فقط به‌عنوان نوعی ورزش جهت دفاع شخصی ـ به‌مانند نوعی تمرین آیروبیک که برای رژیم نیز مناسب است ـ وقت صرف می‌کنند. برخی نیز فقط جنبه نمایشی و ظاهری آن و این‌که جلوه خوبی دارد را می‌بینند. اما به نظر من جنبه روحی و درونی که امروزه توجه کمتری به آن می‌شود، در وضعیتی بسیار بحرانی قرار دارد. به‌عبارت دیگر با وجودی که اکنون دوجوها یا مدارس افزون‌تری برای کاراته وجود دارد، اساتید یا کسانی که آنها را Shidosha یا Sensei می‌نامیم، فقط کاراته را آموزش می‌دهند نه ”کاراته ـ دو“ را و این تفاوتی است بزرگ در قیاس با کاراته گذشته.

تجربه به من ثابت کرده که آموزش کاراته نه‌تنها باید در جهت چگونگی مبارزه یا دفاع از خود باشد بلکه می‌بایست جنبه‌های روحی و درونی را نیز مورد توجه قرار دهد. خصوصاً آن‌چه که به نام کاراته سنتی شناخته می‌شود بایستی در برگیرنده ”جسم، ذهن و روح“ باشد و هر سه از تعادل و توازن مناسبی برخوردار باشند. اما در حال حاضر، حتی با وجود داشتن اساتید بی‌شمار، تنها طریقه ضربه زدن با پا و مشت، توسط این اساتید آموزش داده شده، و ”do“ در این بین به فراموشی سپرده می‌شود. اکنون از آن‌جائی که کاراته مدرن هم‌چنین تأکید زیادی روی رقابت‌ها و تورنمنت‌ها دارد، در نتیجه افراد بیشتر به این نکته توجه دارند که مقام اول یا قهرمانی در آینده نصیب چه کسی خواهد شد، یا چه کسی با چه کسی مبارزه خواهد کرد. در واقع فقط نوع مسابقه مورد توجه آنان است و این‌که چه کسی از نظر جسمانی قوی است و قوی‌ترین فرد کیست. مردم بیشتر به سبک و شیوه مسابقه اهمیت می‌دهند.

▪ پس شما کاراته ـ دو را در مقابل کاراته مدرن، چه‌طور آموزش می‌دهید و تأکید شما بیشتر روی چه چیزی است؟

ـ آن‌چه که ما آن را دوجو می‌نامیم، به معنای مکانی است که بایستی خودمان را پیدا کنیم و به روشنگری برسیم، جائی است که باید مسیر خود را بیابیم، مسیر راستینمان را. دوجو باشگاه ژیمناستیک و مکانی برای رفت و آمد یا هدر دادن وقت نیست بلکه جائی است که باید خود را مورد مطالعه و آزمایش قرار دهیم، تکنیک‌ها را یاد گرفته و در کنارش ذهن و روح خویش را پرورش دهیم. امیدوارم هر شاگردی که کاراته تمرین می‌کند، آموزشگاهش هم‌چون خانه دوم او باشد و هر زمان که به آن‌جا می‌آید، هم احساس راحتی کند و هم آن را جدی بگیرد؛ احساسی شبیه به هنگامی که فرد به کلیسا، مسجد یا مکانی برای انجام مراسمی خاص قدم می‌گذارد. حسی از شکوه و وقار.

هم‌چنین برای یک استاد، ایجاد و طرح برنامه‌ای مناسب که برنامه آموزشی یا درسی نامیده می‌شود ـ به منظور روشی برای تمرین شاگردان ـ بسیار حائز اهمیت است. باید یقین داشته باشید که سیستم آموزشی خوبی را دنبال می‌کنید. در هر سطح یا پایه، میزان مشخصی از اطلاعات وجود دارد که شخص باید گام به گام آنها را بیاموزد. در بعضی از سیستم‌ها پس از این‌که کمی از اصول را آموزش دادند از مسیر اصلی دور شده و مبارزه را آغاز می‌کنند. باشگاه کاراته، به‌مانند کارخانه‌ای برای تولید و پرورش قهرمانان و مبارزان نیست. در چنین شیوه‌ای اغلب، به افراد آسیب می‌رسد، هنرجویان را ناامید و دلسرد می‌کند و سپس از ادامه آموزش باز می‌دارد. به همین دلیل مهم است روشی که شما طرح‌ریزی می‌کنید الگوی مناسبی باشد تا بیشتر افراد آن را دنبال کنند، و همگی بتوانند از آن سود ببرند.

کاراته فقط مبارزه کردن نیست بلکه به ما می‌آموزد که چه‌طور بر ذهن و روح خود شامل اخلاق، معنویات و انضباط مسلط شویم. ما از شاگردان خود می‌خواهیم که حتماً به کلاس مدیتیشن بروند. در پایان به ایراد یک سخنرانی ساده در مورد رفتار درون‌مایه، عملکرد یا شیوه زندگی در کاراته ـ دو می‌پردازم. در این کلاس‌ها شاگردان آموزش می‌بینند و فرصت بهتری برای شناخت خویش می‌یابند، به یکدیگر عمیق‌تر می‌نگرند و نظاره‌گر آن‌چه هستند و آن‌چه باید به‌دست آورند، می‌باشند. این آگاهی را به افراد دیگر نیز انتقال می‌دهند. شاید به چنین برداشتی برسند که ”من هنوز بی‌تجربه هستم، باید پیشرف کنم و برای بهتر کردن خویش بکوشم“. من شخصاً به‌عنوان یک استاد نگران می‌شوم چراکه هر شاگرد از لحاظ روحی و جسمی متفاوت است. شرایط برای همه دقیقاً یکسان نیست و عده‌ای وضعیت جسمانی مناسبی ندارند. اما کاراته باید برای همه مفید باشد، به همین دلیل به‌خصوص در Seido ما از نظر روحی به همه افراد توجه داریم، حتی به افراد معلول، بچه‌های بی‌خانمان، شاگردان ناشنوا و افراد نابینا. در این‌جا فضائی مناسب برای آموزش همه حتی پاره‌ای از افراد که ذاتاً خشن هستند، وجود دارد. آنها می‌توانند کاراته را به منظور رشد بیشتر نیروی درونی خود و برای حفظ زندگیشان بیاموزند.

بنابراین در روش سی دو کاراته ما در کنار تشویق‌ها از شاگردان می‌خواهیم نظراتشان را در مورد نحوه آموزش، سازمان و فلسفه ما و آن‌چه که آموخته‌اند بنویسند. در رده کمربند سیاه، شاگردان با اساتید و دیگر هنرجویان در مورد مطالبی که نوشته‌اند بحث و گفتگو می‌کنند. ما انتظار داریم که کلمات آنها حقیقی و صادقانه بوده و از اعماق قلبشان نشأت گرفته باشد. ما هم‌چنین تأکید زیادی بر آداب و ضوابط اخلاقی داریم و نه‌تنها در دوجو، بلکه در زندگی روزمره نیز آن را گسترش می‌دهیم. رعایت این اصول، احترام به دیگران را به شاگردان یادآوری می‌کند و هم‌چنین روح و ذهن آنان را پرورش می‌دهد. آنها که با قوانین اخلاقی مشکل دارند، در واقع مشکلات درونی خود، عدم احترام و طرز رفتار ما نیازمند خویشتن‌داری، نظم و انضباط و حساسیت نسبت به دیگران است ـ یعنی آن‌چه که ضروری است تا شخص خودش را تغییر دهد و آن‌چه که ضروری است تا شخص بر زندگی خود آینده‌اش تسلط کامل داشته باشد.

روشی که من به‌عنوان یک کاراته‌کا برای تمرین و مطالعه کاراته ـ دو به آن باور دارم، روش و شیوه زندگی شماست. هر کاراته‌کا موظف است در برابر داشتن آزادی بیشتر در استفاده از آن‌چه که از کاراته‌ ـ دو می‌آموزد احساس مسئولیت کند و در زندگی روزمره آن را به کار بندد به طریقی که بتواند احساسات، معنویات، اخلاق، نظم و ترتیب و رفتار خویش را کنترل کند. با کاربرد گسترده این اصول، هرچه بیشتر به یک کاراته‌کای واقعی تبدیل خواهیم شد. مشخصه یک کاراته‌‌کای حقیقی و قدرتمند، فقط در تعداد مسابقات قهرمانی که در آن شرکت کرده، تعداد مدال‌ها، کسب مقام اولی و یا قهرمانی‌های بزرگ دیگر نیست. هرگز چنین نیست. برخی افراد به خود می‌گویند، ”من یک کاراته‌کای بزرگ هستم، چون این تعداد مقام قهرمانی را کسب کرده‌ام“، گاهی مردم این‌چنین احساسی دارند. اما آن‌چه حائز اهمیت است، قدرت درونی شماست که نشان می‌دهد زندگیتان را در چه راهی صرف، و قوانین را چه‌طور اجرا می‌کنید. از این‌رو، حفظ و برقراری مقررات در دوجو بسیار مهم است. افراد بسیار متفاوتی هم‌چون افراد معلول و ناتوان داریم که با این وجود به‌طور جدی به آموزش و تمرین کاراته می‌پردازند. پس همه ما باید بیشتر درک کنیم و برای آن‌چه که داریم و این‌که چه‌قدر خوش‌شانس بوده‌ایم، سپاس‌گذار باشیم.

▪ در مورد روح چه‌طور؟

ـ شاگردان با آموزش کاراته، روحی آزاد را در خویش پرورش می‌دهند. جنس یا سن مهم نیست، هرچه بیشتر کاراته را فرا بگیرند، ذهن و روحتان رهاتر و قوی‌تر می‌گردد. چراکه در سراسر زندگی ما همواره چیزی در حال اتفاق افتادن است، اما با تمرین کاراته هر زمان که مسئله ناخوشایندی برایتان رخ دهد، یا حتی شکست بخورید، آن را چالشی برای خویش فرض کرده و می‌گوئید، ”این مسیری است که می‌توانم در آن رشد کنم، مسیری که می‌توانم خود را غنی و پربار سازم“. با این نگرش مثبت می‌توانید با مشکلات روبه‌رو شوید و موانع را از سر راه خویش بردارید.

ضربه صحیح با مشت، خوب است. اما آن‌چه در حقیقت مهم است، قدرت درونی است. قدرت درونی چیزی است که اجازه می‌دهد با چالش‌های زندگی روبه‌رو شوید. این چیزی است که مردم آن را تحسین می‌کنند: چه‌طور خود و زندگیتان را وقف می‌کنید.

▪ شما پیش از این اشاره داشتید که کاراته ـ دو، رهنمونی به‌سوی روشنگری است، منظور شما از روشنگری چیست؟

ـ بله، روشنگری واژه‌ای است که معانی بسیار گسترده‌ای را در بر می‌گیرد. گاهی در مسیری که انتخاب کرده‌ایم قادر به تشخیص واقعیت زندگی روزمره نیستیم. حتی به چیزهای مهم توجه نمی‌کنیم. شگفت این که وقتی سخت تمرین می‌کنیم و کاراته را با جدیت دنبال می‌کنیم، گاهی متوجه درون خویش می‌شویم و به خود تلنگر می‌زنیم که ”وقتی مشکل در درون خود من است پس چرا آن‌قدر گله و شکایت کرده و مردم را سرزنش می‌کنم“. این آگاهی چیز بزرگی است، یک درک عمیق است. می‌توان آن را نوعی از روشن‌گری دانست، زیرا ما درمی‌یابیم که ریشه تمامی مشکلات در درون خودمان است.

در سخنرانی‌های کلاس مدیتیشن، من اغلب در مورد این گفتار کهن ژاپنی صحبت می‌کنم که: پیدا کردن دزد در کوهستان آسان‌تر است تا دزدی که در قلب و روحمان است“ وقتی دزد به کوهستان وسیعی فرار می‌کند و در جائی پنهان می‌شود پیدا کردن او مشکل است. صدها و صدها متر مربع زمین، غار و شکاف وجود دارد. اما در حقیقت، پیدا کردن دزد در ذهن خویش، بسیار مشکل‌تر است. این دزد از ما می‌دزدد و چیزی را که مال ماست انکار می‌کند. این دزد در واقع نفس ما است، چیزی که همواره در تلاش است تا رشد کند.

نفس جلوی پیشرفت روحی ما را می‌گیرد و مانع یادگیری می‌شود و وابستگی‌های عمیق ایجاد می‌کند. خودپرستی یا نفس، در درون ما موانع بزرگی برای پیشرفت ایجاد می‌کند و به ما گوشزد می‌کند که باید از خودمان محافظت کنیم. یا این‌که به ما تلقین می‌کند چیزی را از قبل می‌دانیم و نیازی به گوش دادن نداریم. بنابراین پیدا کردن دزد در کوهستان آسان‌تر از پیدا کردن نفس در ذهن است. این یک واقعیت است. ما تصور می‌کنیم مشکلات نفس از ما دور هستند، اما همان‌طور که ما نمی‌توانیم دزد را در کوهستان پیدا کنیم، ممکن است نفس را نیز در ذهن خویش نبینیم. بنابراین باید همواره ـ برای محافظت از خود ـ در مقابل آن آماده و مراقب باشیم.

▪ نظرتان در مورد عده بسیاری از کاراته‌کاها که یونیفرم ساده و سفید ـ که سمبول ”do“ است ـ را بر تن می‌کنند، در برابر آنها که یونیفرم‌هائی چند رنگ می‌پوشند، چیست؟

ـ برخی خیلی تجاری فکر می‌کنند. آنها یونیفرم‌های رنگی متفاوت دارند و همه جایش را وصله، نواردوزی و تزئین می‌کنند؛ اما شما می‌‌دانید که مسئله نوع نگاه شماست و این‌که چه‌طور تحت تأثیر قرار می‌گیرد یا از رنگ لذت می‌برید. مهم، سادگی و بی‌آلایشی است. این، دلیل سفید بودن یونیفرم‌های ماست. در مسیر فراگیری کاراته، هر زمان که با مشت یا پا ضربه محکمی می‌زنیم، کیای می‌کشیم ـ عبارتی ژاپنی هست که می‌گوید، Ichi Geki Hissatsu به معنای ”کشتن با یک ضربه“. که در واقع به معنای کشتن شخص دیگر نیست، بلکه منظور کشتن نفس خودمان است. به همین دلیل داشتن اخلاق خوب و احترام گذاشتن به دیگران بسیار مهم است. کنترل نفس، همیشه آسان نیست مگر با تمرین. مطمئن باشید نفستان کوچک است، شکست می‌خورد و رشد نمی‌کند. خودتان را تزکیه کنید و در پاکیزگی دوجو همکاری کنید. کارهای کوچکی مانند کمک کردن در تمیزی زمین بعد از کلاس را برعهده بگیرید. این فقط قسمت کوچکی از آموزش شخص است به خودتان و نیز به دیگران احترام بگذارید و اطمینان پیدا کنید که دوجو برای افرادی که بعد از شما می‌آیند تمیز است. در صورت امکان بدون کوچک‌ترین لکه‌ای آینه را تمیز کنید، همه‌جا را گردگیری و پاک کنید و مطمئن شوید کف کلاس بدون گرد و خاک است.

▪ بنابراین در ژاپن، با تأکید بسیار زیادی که بر روی مسابقات و قهرمانی هست، کاراته ـ دوی واقعی در حال نابودی است؟

ـ هنوز عده‌ای هستند که کاراته ـ دو را دنبال می‌کنند، اما متأسفانه اغلب، روش نادرست و مخالف یعنی کاراته رقابتی را آموزش می‌دهند، نه کاراته ـ دو را. اکثریت مردم فقط به جنبه‌های مبارزه بیشتر توجه نشان می‌دهند. می‌خواهند قوی و قهرمان باشند و آینده‌ای درخشان داشته باشند. بیشتر در اندیشه مسابقه‌اند و جنبه‌های روحی و درونی را کمتر مورد توجه قرار می‌دهند. در نتیجه، کاراته ـ دو کم‌رنگ می‌شود. من صد در صد مخالف مسابقات قهرمانی نیستم. رقابت کردن خوب است. شما می‌توانید به آن بپردازید، اما مردم گاهی فکر می‌کنند که کاراته برابر است با مسابقه قهرمانی، کاراته برابر است با تماس کامل (فول کنتاکت)، یا کاراته برابر است با مقام قهرمانی. بنابراین اگر در جریان نباشید، رقابت نکنید یا در تورنمنت‌ها شرکت نکنید، مردم گمان می‌کنند که شما یک کاراته‌کای قوی نیستید، یا احتمالاً شما را شایسته عنوان یک کاراته‌کای خوب نمی‌دانند.

برخی این‌گونه می‌اندیشند، ”چند بار در مسابقه شرکت کرده‌اید؟، آیا در تمامی تورنمنت‌های ژاپن و تورنمنت‌های جهان رقابت داشته‌اید؟“ اگر در مسابقه شرکت نکرده‌اید ـ ”آه، پس شما قوی نیستید“. می‌دانید که این نوع قضاوت، مضحک و احمقانه است و فقدان کاراته ـ دو را نشان می‌دهد. کسب مقام اهمیتی ندارد. آن‌چه مهم است روشی است که در مسیر آموزش و تمرین کاراته ـ دو صرف می‌کنید و این‌که چه‌طور خویشتن را وقف خدمات به کشورتان می‌کنید و برای کشور یا جامعه خود مؤثر واقع می‌شوید. این یک تفاوت بزرگ است.

▪ کانچو ناکامورا چیست؟

ـ کانچو ناکامورا، دارای کمربند سیاه دان ۹ می‌باشد. در گذشته شاگرد ممتاز کانچو ماسوتاتسو اویاما در سازمان کیوکوشین‌کای ژاپن بود. این رزمجوی مبارز ژاپنی، در سال ۱۹۶۶ با پیروزی در مقابل قهرمان پرآوازه کیک بوکسینگ تایلند معروف به ”ببر سبز“ ـ یکی از سه عضو تیم کیوکوشین کای و فاتح تمامی رقابت‌های تایلند ـ شهرت جهانی یافت. پس از آن ریاست سازمان کیوکوشین‌کای آمریکای شمالی را برعهده گرفت و برای ارائه کار و تجربیات خود و برگزاری سمینارها، سفر به سرتاسر جهان را آغاز نمود. بعدها در سازمان دان ۷ به او اعطا شد. در سال ۱۹۷۶ ناکامورا سازمان جهانی سی دو کاراته و مرکز Seido juku را در شهر نیویورک تأسیس کرد (سی دو به معنی طریق راستی و اخلاص). این سازمان به یکی از بزرگ‌ترین و مشهورترین آموزشگاه‌ها در شهر مبدل گردید. او نویسنده چندین کتاب در مورد کاراته می‌باشد از جمله: کاراته، تکینک و روح/ وجه انسانی کاراته/ یک روز، یک زندگی/ راهنمای تمثیلی به‌سوی روح/ تمرین و فلسفه مراقبه سی دو کاراته.

کاراته ناکامورا، به دلیل تمرکزش بر آموزش و به دلیل باور او به این‌که کاراته بایستی نه فقط برای جوانان و کسانی که قوی هستند، بلکه برای همه مفید باشد، بسیار مورد توجه واقع شده است. ناکامورا در دوجوهایش به اهمیت داشتن احساسی از بودن در کنار یک خانواده و داشتن حس حمایت متقابل و مشترک بین افراد، بیش از رقابت تأکید می‌ورزد. این مسئله نه فقط مانع رشد رزمی‌کاران ممتاز در مسابقات قهرمانی نشده، بلکه دست‌یابی بسیاری از قهرمانی‌ها و مقام‌های نخست جهانی را به همراه داشته است. افزون بر آن بسیاری از سازمان‌های متفاوت سبک سی دو کاراته هم به تعدادی از هنرجویان بزرگسال (هنوز عده‌ای هستند که در دهه ۷۰ سالگی آموزش می‌بینند) و هم به هنرجویان زن توجه نشان می‌دهد. هم‌چنین برنامه‌های آموزشی خاصی برای معلولین جسمی وجود دارد.

ناکامورا از خود، یک شخصیت قوی و پرجاذبه ارائه داده است، شمایلی شوخ‌طبع و صمیمی و در عین حال جدی و مصمم. او باورهای قوی‌اش را در مورد کاراته و سازمانش بیان می‌کند و نیز به معنای واقعی دلسوز شاگردانش است. به‌عنوان یک رهبر وفاداری و از خودگذشتگی بسیاری را میان شاگردان خویش ایجاد کرده است. این امر سبب پرورش بی‌شمار شاگردان باتجربه‌ای شده است که رهنمودهای او را به مدت ۲۰ الی ۳۰ سال یا بیشتر، دنبال کرده و سازمان او را در جهت رشد و شکوفائی در سرتاسر جهان یاری نموده‌اند.

کریستوفر کایل