کودکان هم دچار افسردگی می شوند

آیا تا به حال آرزو کرده اید که به دوران کودکی برگردید دورانی که در آن از استرس و نگرانی خبری نبود نه وظیفه ای که به دوش گرفته باشیم, نه کارفرمایی که بخواهیم جوابش را بدهیم, نه مخارجی که برای آن کار کنیم و نه هیچ استرس دیگری اما واقعیت این است که دوران کودکی بدون استرس نمی شود

آیا تا به حال آرزو کرده اید که به دوران کودکی برگردید؟ دورانی که در آن از استرس و نگرانی خبری نبود نه وظیفه ای که به دوش گرفته باشیم، نه کارفرمایی که بخواهیم جوابش را بدهیم، نه مخارجی که برای آن کار کنیم و نه هیچ استرس دیگری اما واقعیت این است که دوران کودکی بدون استرس نمی شود. کودکان هم با مشکلات بزرگی دست و پنجه نرم می کنند که از توان روحی- روانی آن ها خارج است: طلاق والدین، فقر، مشکلات آموزشی، آزار و اذیت و غفلت فقط تعداد اندکی از مشکلات بزرگی است که گریبانگیر روح و روان کودکان می شود. کودکان طبیعتا در برابر موقعیت های دشوار بی دفاع هستند و عوارض ناشی از این مشکلات را تا دوران بزرگسالی با خود به همراه دارند. واقعیت این است که افسردگی در کودکان نیز همانند بزرگسالان وجود دارد و اگر تاکنون فکر می کردید دوران کودکی مساوی است با شادی و بی خیالی و آسودگی بهتر است در عقیده تان تجدیدنظر کنید.

همه ما بزرگسالان چه به عنوان والدین، چه معلم، پرستار، پزشک و خواهر یا برادر یک کودک باید به خاطر داشته باشیم که کودکان نه فقط از لحاظ جسمی به مراقبت نیاز دارند بلکه به لحاظ روحی نیز به حمایت نیاز دارند و چنان چه مشکلاتی نظیر افسردگی در کودکان نادیده گرفته شود، تبعات آن در دوران بزرگسالی گریبانگیر آن ها خواهد شد.

دکتر نسرین امیری فوق تخصص روان پزشکی کودک با تاکید بر ناآگاهی والدین از امکان به وجود آمدن افسردگی در کودکان می گوید: متاسفانه بسیاری از ما تصور می کنیم افسردگی مختص به بزرگسالان است. در حالی که افسردگی حتی در دوران شیرخوارگی مشاهده می شود البته این افسردگی منشاء درونی دارد. به عبارتی کودک دارای سابقه ژنتیک افسردگی است و به کوچک ترین محرک های متمایل به افسردگی پاسخ مثبت می دهد. این عارضه در واقع به علت نداشتن توازن در فعل و انفعالات مغز رخ می دهد. به این ترتیب به طور کلی می گوییم که وقتی افسردگی خیلی زود شروع شود معمولا عوامل درونی نقش بیشتری از عوامل بیرونی دارد. بنابراین شناسایی ریشه افسردگی و شناسایی و درمان آن در دوره کودکی برای تکامل و رشد کودک بسیار حیاتی است.

● علائم افسردگی

علائم افسردگی در دوران شیرخوارگی به صورت شاداب نبودن، غذای کافی نخوردن، نخندیدن و مشکلات خواب است. اصولا تشخیص افسردگی در کودکان کار دشواری است حتی اگر با یک کودک ۵ یا ۶ ساله طرف باشیم. به طور مثال کودکی که پرخاشگری می کند، دچار سردردهای مکرر می شود کم اشتها شده و به طور ناگهانی افت تحصیلی پیدا کرده احتمالا دچار افسردگی شده و باید به دقت تحت نظر والدین قرار بگیرد تا علت عارضه در او ریشه یابی شود یک نوجوان به علت نزدیک شدن به سن بلوغ نیز در معرض افسردگی قرار دارد و ممکن است علاوه بر کم اشتهایی، کم وزنی و افت تحصیلی دچار مشکلات عدم تمرکز و توجه، لذت نبردن از زندگی و از دست دادن علایق گذشته شود.

طبیعی است که یک کودک افسرده همانند یک فرد بزرگسال نمی تواند احساسات خود را به طور کامل ابراز کند و از افسردگی نزد والدین خود شکایت کند. کودکان در دنیایی که توسط بزرگ ترها کنترل می شود زندگی می کنند بنابراین به سرعت احساس ناامنی، ضعف و ناخشنودی می کنند. به نوشته سایت kids health علائم افسردگی در کودک می تواند به صورت علائم احساسی، شناختی، فیزیکی و رفتاری خود را نشان دهد و این والدین هستند که باید با کنترل او به ریشه یابی و شناسایی عوامل افسردگی بپردازند. علائم احساسی عبارتند از احساس غم شدید، ناامیدی، گریه بی دلیل، از دست دادن علایق همیشگی، احساس کسالت و خمودی دائمی، فعالیت نکردن در بازی های گروهی، احساس اضطراب و ترس و آشفتگی و بی قراری. علائم شناختی شامل افکار مربوط به شکست، افکار منفی، اختلال در تمرکز و توجه، ناتوانی در انجام وظایف و تکالیف، دید منفی، احساس بی ارزشی و گناه، احساس عمیق ناامیدی و بی پناهی، احساس منزوی بودن، تحریک پذیری و افکار مرتبط با خودکشی است.

از جمله علائم فیزیکی افسردگی در کودکان می توان به کاهش یا افزایش اشتها، اختلالات خواب از جمله دیر به خواب رفتن، دیر از خواب بیدار شدن، بیداری های شبانه مکرر یا خوابیدن بیش از حد و بالاخره کندی و رخوت در فعالیت های روزانه کم تحرکی اشاره کرد و از جمله علائم رفتاری افسردگی در کودکان باید به کناره گیری از جمع، شرکت نکردن در فعالیت های ورزشی و گروهی لذت بخش، کناره گیری از جمع خانواده و دوستان، احساس وابستگی به یک فرد یا شیء برای کسب آرامش، بی قراری در جمع یا دست زدن به رفتارهای خطرناک و در نهایت خودآزاری که از جمله علائم مهم افسردگی است، دقت کرد.

● درمان افسردگی

اولین نکته در درمان این است که درمان افسردگی را باید بسیار جدی گرفت. دکتر امیری ادامه می دهد بی توجهی به افسردگی کودک می تواند تمام زوایای رشد و تکامل کودک را تحت تاثیر قرار دهد.در مواردی افسردگی های درمان نشده به خودکشی کودک می انجامد که برخی آن ها را به عنوان حادثه توجیه می کنند به طور مثال کودکی که از ارتفاع پرت شده یا کودکی که زیر خودرو رفته ممکن است فقط یک حادثه نباشد و افسردگی درمان نشده اش او را به خودکشی وادار کرده باشد. بنابراین توصیه اکید ما به والدین این است که اگر تغییر خاصی در روحیات و رفتار کودک دیدند آن را بررسی کنند و به آن بی اعتنا نباشند. به عنوان مثال بسیاری از اوقات والدین درد جسمانی کودک را نادیده می گیرند، در حالی که درد جسمانی مثل سردرد و دل درد می تواند منشاء روانی داشته باشد و در واقع نشانه افسردگی باشد. از طرفی استرس های کودکان باید جدی گرفته شود. مثلا کودکی که اسباب بازی مورد علاقه اش را گم کرده و ناراحت است ممکن است دچار افسردگی شود. والدین ممکن است ناراحتی او را جدی نگیرند و تصور کنند با خرید یک اسباب بازی دیگر، ناراحتی او برطرف شده در حالی که وابستگی شدید کودک به آن اسباب بازی خاص از دید والدین مخفی مانده و آن ها دلیل پرخاشگری، عصبانیت و دلخوری ناگهانی او را نمی فهمند.

کودکان به سرعت رابطه عاطفی با محیط زندگی و اطرافیان خود برقرار می کنند و قطع ناگهانی آن می تواند به افسردگی در آن ها منجر شود. به طور مثال اسباب کشی به منزل بزرگ‌تر ممکن است برای ما بزرگ ترها جذاب باشد اما کودکی که به منزل قبلی وابسته بوده بزرگی منزل را نمی بیند و به همان مکان قبلی دلبسته است و وقتی افسرده می شود، پرخاشگری می کند یا عصبانی می شود والدین نمی توانند بفهمند که این تغییر رفتار به چه دلیل بوده است. بنابراین بهتر است برای شناسایی دلایل افسردگی خود را جای کودک بگذاریم و دنیا را از دریچه او تماشا کنیم.

از سوی دیگر بسیاری از اوقات خود والدین دانسته یا نادانسته استرس های زیادی به کودک وارد می کنند. یک پدر و مادر افسرده قطعا افسردگی را به کودک خود منتقل می کنند و هم از بابت سابقه ژنتیکی و هم محیط ناشاد و ناسالم زندگی زمینه افسردگی را برای او فراهم می کنند، بنابراین باید تلاش کنیم محیط زندگی را طوری بسازیم که زمینه افسردگی در آن فراهم نباشد، بسته به شدت افسردگی مشاوره و دارودرمانی برای درمان افسردگی کودک توصیه می شود که والدین با مراجعه به روان پزشک و پزشک می توانند نسبت به درمان افسردگی کودک خود اقدام کنند.

عظیمی مروی