انسان موجودی اجتماعی

اجتماعی بودن با جمعی بودن متفاوت است گرگ ها جمعی زندگی می کنند, اما اجتماعی نیستند چون رابطه خاصی بین آنها برقرار نیست و به عبارت بهتر دوستی در بین آنها وجود ندارد

شاید بتوان گفت دوستی یکی از اساسی‌ترین روابط بین انسان‌هاست.

بی‌تردید این ارتباط برای همه افراد ارزشمند است، اما نکته حائز اهمیت این است که آنچه از یک ارتباط دوستانه انتظار داریم، همراهی دل‌هایی است که می‌خواهیم در سرد و گرم روزگار کنارمان باشند. در واقع ارتباط دوستانه بین دو نفر منحصر به خود آنهاست و هیچ دو رابطه‌ای نیست که کاملا مانند یکدیگر باشد، چرا که تنها طرفین یک رابطه دوستانه هستند که درمی‌یابند بین آنها چه افکار، احساسات و عواطفی رد و بدل شده است. مسلما همه افراد به نوعی این رابطه را تجربه می‌کنند، اما کیفیت آن در مورد افراد گوناگون متفاوت است.

دکتر «سیدهادی معتمدی» روانپزشک، با اشاره به اینکه انسان موجودی جمعی است و بسیاری از رفتارهای او در اجتماع تکامل پیدا می‌کنند، می‌گوید: «اجتماعی بودن با جمعی بودن متفاوت است. گرگ‌ها جمعی زندگی می‌کنند، اما اجتماعی نیستند چون رابطه خاصی بین آنها برقرار نیست و به عبارت بهتر دوستی در بین آنها وجود ندارد».این روانپزشک در ادامه دوستی و برقراری روابط اجتماعی را عامل شناخت یکدیگر و بلوغ رفتاری می‌داند و می‌گوید: «انسان‌ها در جمع یاد می‌گیرند چگونه با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و چگونه در برابر دیگران ابراز عقیده کنند.

معمولا احساس مالکیت در کودکان بعد از سنین دو و سه سالگی کمرنگ‌تر می‌شود و کم‌کم گروه همسالان در بین آنها معنا می‌یابد. در سنین دبستان گروه همسالان شکل کامل‌تری پیدا می‌کند و دوستی‌های ابتدایی شکل می‌گیرد؛ اما دوستی‌های پایدار و همراه با شناخت اغلب بعد از بلوغ ذهنی (بلوغ ذهنی بعد از بلوغ جسمی است) به‌وجود می‌آیند. برخی از این دوستی‌ها تا سال‌ها بعد و گاه تا پایان عمر پایدار خواهند ماند».

اما چگونه می‌توان یک ارتباط دوستانه موفق و سالم با دیگران برقرار کرد، این سوالی است که افراد زیادی با آن مواجه هستند. به‌نظر می‌رسد برخورداری از استقلال، داشتن نگرش مثبت، صمیمیت، گرمی کلام‌، صادق بودن و قابل اعتماد بودن‌، گوینده خوب و شنونده خوب بودن‌، احترام گذاشتن به احساسات دیگران، وارد نشدن به حریم خصوصی دیگران، توجه به آراستگی ظاهر و تمیزی‌، پذیرفتن تفاوت‌های فردی‌، پرهیز از قضاوت‌های عجولانه و فرصت کافی به طرف مقابل دادن، تعدادی معدودی از راه‌های موفقیت در این راه هستند.

دکتر سید هادی معتمدی می‌گوید: «در زمینه دوست‌یابی ویژگی‌های شخصیتی افراد نقش مهمی را ایفا می‌کنند، به طور مثال شخصیت‌های وابسته ترجیح می‌دهند افرادی را برای دوستی خود انتخاب کنند که بتوانند در سایه حمایت آنها پناه گیرند و شخصیت‌های دوری‌گزین و اجتماع‌گریز، کسانی را که از آنها انتقاد نمی‌کنند، برای دوستی خود بر می‌گزینند. علاقه‌مندان به تنهایی یا دوست صمیمی ندارند و یا افرادی را به دوستی بر می‌گزینند که مزاحم آنها نشود و در کارهای آنها دخالت نکند».

او با تاکید بر شاخص‌های فردی در کنار نیاز به دوست‌یابی و دوست داشتن در انتخاب دوستان یادآور می‌شود: «جایگاه اقتصادی، اجتماعی، قومی، فرهنگی، تحصیلی و... در انتخاب دوستان نقش مهمی را ایفا می‌کنند، معمولا افراد با کسانی که تا حدودی از جهات مختلف مشابه خودشان هستند، دوست می‌شوند و رابطه صمیمانه‌‌تری با آنها برقرار می‌کنند».

دکتر «ویل میلر» در یکی از آثار خود چنین می‌نویسد: «اغلب مردم به همدیگر می‌گویند زندگی‌شان آن قدر پرمشغله شده که وقتی برای دوستی و ابراز دوستی باقی نمانده است، اما من از این افراد می‌پرسم: آیا به‌خاطر مشغله زیادتان، دوستی ندارید یا آنکه چون دوستی ندارید، خودتان را آن قدر در کار غرق کرده‌اید؟»

حقیقت این است که بخش اعظم شیوه زندگی ما جبران آن چیزی است که اساسا در اختیار نداریم، اما باید به خاطر داشته ‌باشیم دوستی و دوست داشتن یکی از نیازهای مهم بشر است. دکتر معتمدی می‌گوید: «افرادی که اصلا نمی‌توانند دوست پیدا کنند دچار یک بیماری و اختلال در جامعه‌پذیری و اجتماعی شدن هستند. این افراد باید به یک روانشناس و یا روانپزشک مراجعه کنند».

اگر چه دوست شدن و برقراری رابطه صمیمانه با دیگران کار چندان راحتی (به‌ویژه برای برخی از افراد) نیست، اما حفظ این رابطه به مراتب مشکل‌تر است. شاید گاهی لازم باشد برای حفظ دوستی کارهایی را انجام دهیم، در هر صورت همیشه همه چیز به یک منوال نیست و گاه ممکن است مشغله زندگی، مسافت زیاد، مشکلات مالی یا فقر، تفاوت در انتظارات، تفاوت در علایق و غیره دوستی‌های ما را کمرنگ کرده و گاه از یادها ببرند. به هرحال برای حفظ روابط دوستانه باید تلاش کرد، موانع را شناخت و با درایت، سعی در رفع و کاهش آنها کرد. بیشتر ما انسان‌ها تشنه برقراری ارتباط با دیگران هستیم و این مستلزم بهره‌مندی از مهارت‌های ارتباطی سلامت روان است. این مهارت‌ها به ما کمک می‌کند توانمندتر زندگی کنیم و کیفیت روابطمان را با والدین‌، همسر‌، فرزندان، همکاران و سایر افرادی که در کنار ما زندگی می‌کنند، ارتقاء دهیم. ما باید اعتماد به‌نفس خود را بالا ببریم، عادات ناسالم خود را تغییر دهیم و توانمندی فردی را جایگزین افسردگی و خجالت کرده و سعی کنیم به نیازهای دیگران و آنچه در ورای سخن آنها پنهان است توجه داشته‌باشیم.

شهرزاد عبدیه