فواید ورزش در زنان مسن

تحقیقات جدید حکایت از آن دارد که انجام حرکات و تمرینات ورزشی در زنان مسنی که در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند باعث پیشرفت در حفظ تعادل و سرعت در راه رفتن آنان می شود

تحقیقات جدید حکایت از آن دارد که انجام حرکات و تمرینات ورزشی در زنان مسنی که در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند باعث پیشرفت در حفظ تعادل و سرعت در راه رفتن آنان می‌شود.

بر مبنای این تحقیقات، ورزش همچنین می‌تواند باعث پیشگیری از شکستگی ناشی از پوکی استخوان و افزایش میزان سال‌های زندگی زنان مسن شود.محققان در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که تنها ۲۰دقیقه ورزش روزانه و تداوم آن به مدت ۶ ماه در سال تحت نظارت یک مربی می‌تواند طی ۵سال باعث کاهش ۳۲درصدی خطر احتمال شکستگی در زنان شود.

دکتر رایجا کورپلانین و همکارانش در بخش پزشکی ورزش مؤسسه اولو در فنلاند، در پایان تحقیقات خود روی افراد مسن به این نتیجه رسیدند که روند بهبود در زنان مسن حتی ۲سال پس از پایان تمرینات ورزشی نیز دوام آورده بود. طی این مدت نیز خطر شکستگی و مرگ در افراد مسنی که ۵سال تمرینات ورزشی کرده بودند به‌میزان قابل توجهی کاهش یافته بود.

کورپلانین و همکارانش ابتدا تحقیقاتی را به‌مدت ۳۰ماه روی ۱۶۰زن مسنی که دچار بیماری‌های استخوانی و پوکی استخوان(Osteoporsis) بودند و به‌منظور مداوای خود ورزش می‌کردند، انجام دادند.

آنها در نتیجه تحقیقات خود متوجه شدند که زنانی که تمرینات ورزشی انجام داده بودند سریع‌تر از زنانی که ورزش نمی‌کردند راه می‌رفتند و می‌توانستند در مهارت‌های قدرتی تعادلی، بهتر عمل کنند.

زنان مشارکت‌کننده در این تحقیق به ۲گروه ورزشکار و کنترل(گروهی که تمرینات ورزشی انجام نمی‌دادند) تقسیم شده بودند. از گروه ورزشکاران ۵۵ نفر و از گروه کنترل ۴۵نفر برای انجام ارزیابی نهایی محققان حاضر بودند. بنابر گزارش محققان، طی دوران انجام این تحقیق ۱۷مورد مداوای شکستگی از گروه ورزشکاران و ۲۳مورد شکستگی در گروه کنترل در بیمارستان مورد مداوا قرار گرفتند. هیچ‌یک از زنان مسنی که در تیم ورزشکاران قرار داشتند دچار شکستگی در ناحیه کفل ران نشده بودند درحالی‌که در گروه کنترل ۵ نفر از زنان مسن دچار شکستگی از این ناحیه شده بودند.

در میان تمام زنان مشارکت‌کننده در این تحقیق، آن دسته از زنانی که در دوران زندگی خود به‌طور متوسط به فعالیت‌های ورزشی پرداخته بودند ۷۸درصد از سایر زنان مسن کمتر در معرض خطر شکستگی قرار داشتند.

پوکی استخوان یا Osteoporsis حالتی است که در آن استخوان شکننده شده و احتمال شکستگی با ضربات کوچک افزایش می‌یابد. پوکی استخوان از گرفتاری‌های شایع در جوامع بشری است که بعد از ۳۵سالگی روند آن در انسان آغاز می‌شود. حدود نیمی از زنان مسن‌تر از ۴۵سال و ۹۰درصد از زنان مسن‌تر از ۷۵سال به بیماری پوکی استخوان مبتلا می‌شوند. مردان مسن نیز به پوکی استخوان دچار می‌شوند که البته میزان ابتلای آنان کمتر از زنان است. به‌طور تقریبی از هر ۳زن یک نفر و از هر ۱۲مرد یک نفر به پوکی استخوان دچار می‌شوند. این امر در سال، منجر به ده‌ها هزار شکستگی ناتوان کننده در مبتلایان می‌شود که متأسفانه تعداد اندکی از مبتلایان به پوکی استخوان مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند.

این شکستگی‌ها به‌طور عمده در این نواحی رخ می‌دهد: گردن، استخوان ران، مهره‌های ستون فقرات و استخوان‌های مچ دست؛حتی گاهی شکستگی‌های خودبه‌خود مهره‌ها، گردن و استخوان ران هم دیده می‌شود.

می‌توان بافت استخوانی را به زبان ساده به‌صورت زیر تقسیم کرد: استخوان انسان همانند یک ساختمان است که دارای اسکلت‌بندی، دیوار چینی و ملات بین آجرهاست. اسکلت این استخوان‌ها از رشته‌های قوی و محکمی به نام رشته‌های کلاژن تشکیل شده که بین رشته‌ها را املاح کلسیم پر می‌کند. پوکی استخوان عارضه‌ای است که با بالا رفتن سن به‌وجود می‌آید، در نتیجه از استحکام بافت و املاح استخوانی کم شده و از مقاومت آن کاسته می‌شود.

استخوان انسان در دوران کودکی از خاصیت ارتجاعی برخوردار است و تحمل فشار زیاد را دارد و به‌تدریج سفت و محکم می‌شود؛ این مسئله در سن ۲۰سالگی به اوج خود می‌رسد و بین سن ۲۰ تا ۳۵سالگی استحکام استخوان‌ها به همان قوت باقی می‌ماند، به همین دلیل ضربات شدید، مثل تصادفات می‌تواند منجر به شکستگی استخوان شود. اما از این سن به بعد، به‌تدریج و با سرعتی کم، از تراکم استخوان‌ها کم شده و با بالارفتن سن، پوک می‌شوند. در زنان، بعد از سن یائسگی به‌علت توقف ترشح هورمون‌های زنانه و نقش مهم این هورمون‌ها در استحکام استخوان‌ها، شیوع پوکی استخوان زیادتر می‌شود.

به‌طور تقریبی و به احتمال زیاد همه ما در معرض پدیده ناخوشایند پوکی استخوان قرار داریم و افراد مسن در معرض ابتلای بیشتری قرار دارند.

همانگونه که در تحقیق محققان فنلاندی نیز به آن اشاره شد، تحرک بدنی و ورزش، باعث استحکام استخوان‌ها در هر سنی می‌شود. عدم‌تحرک و استراحت زیاد باعث تحلیل و پوکی سریع استخوان‌ها می‌شود و شکستگی استخوانی را بیشتر می‌کند.

گاه پوکی استخوان در برخی از خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شود، همچنین در بعضی از نژادها مثل نژادهای آسیایی این پوکی بیشتر است.

متأسفانه پوکی استخوان قبل از بروز عوارض آن علامتی ندارد. علائم هنگامی ایجاد می‌شود که شکستگی اتفاق افتاده باشد. درد ناگهانی و شدید در ستون فقرات، می‌تواند از علائم شکستگی‌های ستون فقرات باشد. ممکن است شکستگی مهره، بدون درد اتفاق افتد و به‌صورت خمیدگی ستون فقرات و کاهش قد بیمار دیده شود. اگر چه عکسبرداری با اشعه ایکس به تشخیص شکستگی کمک می‌کند ولی برای تشخیص زودرس آن روش مناسبی نیست؛ پس بهتر است تمامی افرادی که در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند، قبل از شروع عوارض، مورد معاینه قرار گیرند و درصورت مبتلا بودن، اقدامات پیشگیرانه صورت گیرد.

بهترین روش برای تشخیص پوکی استخوان، سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری است. خوشبختانه امروزه برای سنجش تراکم استخوان دستگاه‌های جدیدی ساخته شده که می‌توانند با دقت نسبتاً زیادی، تراکم استخوانی و نسبت آن با استخوان سالم و سن مناسب را اندازه‌گیری کنند. آزمایش سنجش تراکم استخوان بدون درد است و تنها چند دقیقه طول می‌کشد، همچنین نیاز به آمادگی قبلی ندارد و طی آن دارویی مصرف نمی‌شود. این سنجش، پزشک را قادر می‌سازد تا شدت پوکی استخوان را اندازه‌گیری کرده و در نتیجه استحکام استخوان را بسنجد.

بنابراین بهترین روش پیشگیری از پوکی استخوان و عوارض آن، رعایت رژیم غذایی مناسب، فعالیت ورزشی مناسب و دوری از عوامل کمک‌کننده در افزایش پوکی استخوان، مانند استعمال دخانیات تا قبل از سن ۳۵سالگی و ارزیابی‌های لازم برای تعیین میزان تراکم استخوان است.

آرش نهاوندی