قانون و بررسی صلاحیت

این افراد که حتی از طرف دوستان خودشان به عنوان افراد افراطی نقد و طرد شدند, علم داشتند که صلاحیت های قانونی را ندارند اما به خاطر فضاسازی ثبت کردند, طبیعی است صلاحیت آنها تأیید نخواهد شد

این افراد که حتی از طرف دوستان خودشان به‌عنوان افراد افراطی نقد و طرد شدند، علم داشتند که صلاحیت‌های قانونی را ندارند اما به خاطر فضاسازی ثبت کردند، طبیعی است صلاحیت آنها تأیید نخواهد شد.

بررسی صلاحیت داوطلبان از مسائل مهم و ضروریست که در فرایند انتخابات انجام می‌گیرد. مراحل قانونی رسیدگی به صلاحیت داوطلبان بر اساس مفاد قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی بشرح زیر است:

▪ در مرحله اول: هیأت‌های اجرایی مراکز حوزه‌های انتخابیه موظفند حداکثر ظرف ده روز پس از پایان مهلت ثبت نام با توجه به نتایج بدست آمده از بررسی‌های لازم در محل و با استفاده از نتایج اعلام شده توسط وزارت کشور صلاحیت داوطلبان در رابطه با صلاحیت‌های مذکور در این قانون (ماده ۲۸-۲۹) را مورد رسیدگی قرار داده و نتیجه را کلاً به هیأت‌های نظارت اعلام نمایند (ماده ۵۰ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی).

ـ تبصره: رد صلاحیت داوطلبان نمایندگی مجلس شورای اسلامی باید مستند به قانون و بر اساس مدارک و اسناد معتبر باشد.

در ماده واحد مصوب ۷۸.۱.۲۲ مجمع تشخیص مصلحت تحت عنوان «لزوم رسیدگی دقیق به شکایات داوطلبین رد صلاحیت شده در انتخابات مختلف» آمده است:

ماده واحده – به موجب این قانون کلیه مراجع رسیدگی کننده صلاحیت داوطلبان در انتخابات مختلف (به استثناء انتخابات خبرگان رهبری که مطابق اصل یکصد و هشتم (۱۰۸) قانون اساسی خواهد بود) موظفند صرفاً بر اساس مواد قانونی و براساس دلایل و مدارک معتبر که توسط مراکز مسؤول قانونی به مراجع اجرایی و نظارتی ارسال شده است، به بررسی صلاحیت داوطلبان بپردازند و چنانچه صلاحیت داوطلبی را رد کردند باید علت رد صلاحیت را به شرح زیر با ذکر مواد قانونی مورد استناد و دلائل مربوط به داوطلب ابلاغ نمایند:

۱) مستندات قانونی باید به صورت کتبی به داوطلب اعلام گردد.

۲) در صورت درخواست داوطلب باید دلائل و مدارک رد صلاحیت نیز توسط مرجع رسیدگی کننده به ترتیب زیر به اطلاع وی رسانده شود:

الف ) در کلیه موارد به استثنای بندهای (ب)، (ج) و (د) دلایل و مدارک کتباً به اطلاع وی می‌رسد.

ب ) در موردی که دلایل و مدارک با عفت عمومی و یا هتک حیثیت اشخاص مرتبط می‌شود، چنانچه شخص داوطلب در معرض هتک باشد دلایل و مدارک حضوراً به اطلاع وی می‌رسد و در صورتی که پس از اطلاع حضوری، فی‌المجلس به طور کتبی تقاضا کند دلایل و مدارک مربوط، کتباً به وی ابلاغ می‌شود.

ج ) چنانچه ذکر دلایل و مدارک علاوه بر هتک حیثیت داوطلب متضمن هتک فرد یا افراد دیگر باشد، دلایل و مدارک فقط حضوری به اطلاع داوطلب می‌رسد.

د ) در مورد مربوط به امنیت ملی اعلام دلایل و مدارک و نحوه اعلام آنها به داوطلب به تشخیص کمیسیونی با عضویت رئیس ستاد فرماندهی کل قوا و وزیر اطلاعات و وزیر کشور خواهد بود.

ـ تبصره ۱- ذکر منابع ارائه دهنده اطلاعات مذکور به تشخیص مرجع رسیدگی کننده خواهد بود.

ـ تبصره ۲- مراجع رسیدگی کننده به شکایات داوطلبان رد صلاحیت شده مکلفند به شکایات داوطلبان رد صلاحیت شده دقیقاً رسیدگی نموده و نتیجه را به داوطلب و مجریان انتخابات اعلام نمایند. در صورت تقاضای داوطلبان رد صلاحیت شده اولین مرجع رسیدگی کننده به شکایات، حسب مورد موظف است توضیحات و دفاعیات آنان را استماع نمایند.

ـ تبصره ۳- چنانچه شورای نگهبان صلاحیت داوطلبی را که در مراحل قبلی مورد تأیید قرار گرفته است رد نماید، داوطلب می‌‌تواند حداکثر ظرف سه روز از تاریخ ابلاغ شورای نگهبان درخواست رسیدگی مجدد نماید. شورای نگهبان باید ظرف هفت روز رسیدگی و اعلام نتیجه نماید.

ـ تبصره ۴- رأی‌گیری در شورای نگهبان نسبت به داوطلبانی که صلاحیت آنان در مراحل قبلی به تصویب رسیده، در مورد عدم صلاحیت خواهد بود.

در قانون چند نکته حائز اهمیت است.

هر فرد داوطلب نمایندگی مجلس شورای اسلامی بایستی دارای شرایط اثباتی و سلبی مذکور در ماده ۲۸ باشد، این شرایط عبارتند از:

۱) اعتقاد و التزام عملی به اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران.

۲) تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران.

۳) ابراز وفاداری به قانون اساسی و اصل مترقی ولایت مطلقة فقیه.

۴) حداقل مدرک فوق لیسانس.

۵) نداشتن سوء شهرت در حوزة انتخابیه.

۶) سلامت جسمی در حد برخورداری از نعمت بینائی، شنوائی و گویائی.

۷) حداقل سن سی سال تمام و حداکثر هفتاد و پنج سال تمام.

بعنوان مثال براساس بند ۱ و ۳ بایستی اعتقاد، التزام عملی افراد به اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی و ولایت مطلقة فقیه براساس استناد نسبت احراز شود، در عین حال دلیل یا مدارک مستندی مبنی بر عدم اعتقاد وجود نداشته باشد، اگر کسی سخنی یا اقدامی کرد که بیانگر عدم اعتقاد است قطعاً صلاحیت داوطلبی نمایندگی را ندارد.

برخی از افراد که تلاش کردند ارکان نظام اسلامی را زیر سؤال ببرند تقابل جمهوریت و اسلامیت را مطرح کردند، به باورها و اعتقادات مردم تعرض کردند، چگونه ادعای اعتقاد به نظام اسلام و قانون اساسی را دارند؟ این افراد که حتی از طرف دوستان خودشان به‌عنوان افراد افراطی نقد و طرد شدند، علم داشتند که صلاحیت‌های قانونی را ندارند اما به خاطر فضاسازی و ادامه همان مشی گذشته به صورت فله‌ای ثبت کردند. طبیعی است صلاحیت آنها تأیید نخواهد شد.

در عین حال قانونگذار بر رعایت حقوق مردم و دقت در بررسی صلاحیت‌ها، تأکید جدی دارد. به طوری که هیأت‌های اجرایی را موظف کرده گزارش بررسی صلاحیت را به هیأت‌های نظارت استانی داده، هیأت نظارت استان پس از کسب نظر هیأت مرکزی نظارت موظف است مراتب تأیید یا رد صلاحیت کلیه داوطلبان را با استناد قانونی طی صورتجلسه‌ای به فرماندار یا بخشدار مربوط اعلام نماید. (تبصره ۱ ماده ۵۲)

فرماندار یا بخشدار موظف است نظر هیأت مرکزی، مبنی بر تأیید یا رد صلاحیت داوطلبان را که از هیأت نظارت استان دریافت نموده است، به نامبردگان ابلاغ نماید تا در صورت اعتراض به رد صلاحیت خود، کتباً به شورای نگهبان شکایت نمایند. (تبصره ۲ ماده ۵۲ قانون انتخابات)

در صورتی که نظر هیأت مرکزی نظارت مبنی بر رد صلاحیت داوطلبانی باشد که صلاحیت آنان مورد تأیید هیأت‌ اجرایی مرکز حوزه انتخابیه قرار گرفته است، داوطلبان می‌توانند اعتراض خود را به شورای نگهبان تسلیم نمایند (تبصره ۳ ماده ۵۳ قانون انتخابات).

به هرحال فصل الخطاب تأیید یا رد صلاحیت داوطلبان شورای نگهبان است.

با این اوصاف، قانون حقوق شهروندان را رعایت کرده و اگر احتمالاً خطایی در بررسی صلاحیت‌ها در هیأت اجرایی شده در مراحل دیگر رسیدگی به صلاحیت‌ها به این موضوع توجه خواهد شد. لذا جای نگرانی نیست.

در عین حال انتظار دارد هیأت‌های نظارت استان برابر مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام براساس مفاد قانون ماده واحده مستندات را بررسی و در صورت رد صلاحیت فرد برابر بند ۱ و ۲ مستندات قانونی را با رعایت حدود قانونی به اطلاع وی برسانند. همچنین شرایطی فراهم کند که بر اساس قانون حسب مورد توضیحات و دفاعیات آنان را استماع نمایند.

بی‌شک اجرای دقیق قانون، اطلاع‌رسانی و شفافیت، از سوی مجریان، ناظرین و احزاب و جریانات سیاسی باعث سلامت انتخابات و مشارکت گسترده مردم خواهد شد.

دکتر لطف‌الله فروزنده