آدم‌هایی که به «رهایی» می‌رسند

در ساختار نظریه فیلم معاصر، مبحثی مطرح می‌شود با عنوان «زبان حرکت و زبان دلالت‌زا»، در این مبحث تصاویر به مثابه کلمات و جمله‌ها (پلان و سکانس) معناآفرینی کرده و در درون خود تامل …

در ساختار نظریه فیلم معاصر، مبحثی مطرح می‌شود با عنوان «زبان حرکت و زبان دلالت‌زا»، در این مبحث تصاویر به مثابه کلمات و جمله‌ها (پلان و سکانس) معناآفرینی کرده و در درون خود تامل هم ایجاد می‌کنند، البته این بیشتر در حوزه سینما رخ می‌دهد به این دلیل که در مدت زمان کوتاهی باید رخدادی برای مخاطب طرح و بسط یابد و فضاهایی که «دلالت‌زایی» می‌کنند در همان زمان به معنا دهی هم برسند؛ عکس این اتفاق اغلب در تلویزیون و آثار تلویزیونی اعم از سریال‌ها رخ می‌دهد. به این معنا که مجال پرداختن به شخصیت‌ها زیاد است و تقریبا همه چیز بصورت مشروح مورد توضیح قرار می‌گیرد و چندان دخالت مخاطب برای معناسازی در آن وجود دارد؛ در این بین برخی مجموعه‌ها تلاش می‌کنند از این نُرم و هنجار فاصله بگیرند؛ و شرایطی مهیا کنند که اگرچه از قاعده کلی سریال‌سازی خارج نیست اما شخصیت‌ها در یک ارتباط معنادار واقعی با هم در جهان ذهنی مخاطب حضور می‌یابند.

مجموعه‌ای که این روزها موضوعش هم مقارن شده با ایام سوگواری اباعبداله(ع) با نام «تا رهایی» چنین روایتی دارد. به بیان دیگر؛ نویسنده، کارگردان و تهیه‌کننده بعنوان عوامل فکری و اجرایی کار با توجه به سوابقی که در سریال‌سازی دارند تلاش کرده‌اند روایت برای مخاطب منطقی باشد. این پیرنگ اصلی که داستان فیلم را شکل می‌دهد چنان پیرنگ متفاوت و غیرمنتظره‌ای نیست اما پرداخت منطقی به آن توانسته مخاطب را به خود علاقمند کند. قصه از این قرار است که یک چمدان که قرار است در آن قرص‌های روانگردان‌و... قاچاق شود با چمدان یک نفر جابجا می‌شود و قصه بطور ممتد در درون خود زایش‌هایی دارد که موجب ورود بازیگران تازه می‌شود. از چند منظر می‌توان موضوع مورد نظر را واکاوی کرد؛ شاید مهمترین مسئله‌ای که بتوان در این اثر به لحاظ اخلاقی به آن اشاره کرد و مناسبت موضوعی هم با این ایام دارد «استحاله و تحول» ابراهیم (با بازی حمیدرضا پگاه) است. اگر از نکات دیگر این اثر و فضای کلی آن که حول محور پلیسی، خانوادگی می‌چرخد بگذریم باید گفت یکی از وظایف هنر به زعم فلاسفه هم همین موضوع «کارتاسیس» یا همان تذکیه اخلاقی است. یک اثر هنری و یا مجموعه تلویزیونی بیش از آنکه بخواهد مردم را سرگرم کند باید زندگی انسان‌های متحول ‌شده و در مسیر تحول را روایت کند تا همین موضوع بعنوان شکل مدلی از رفتار والا در جامعه تسری و تعمیم یابد. «ابراهیم» نمونه یک سارق و خلافکار است که در مسیر تذکیه قرار می‌گیرد.

تا اینجای مجموعه تلویزیونی «ابراهیم» کماکان خلافکار است اما رگه‌هایی از تردید در او نمایان شده، او بعنوان یک محقق تعزیه‌خوانی وارد حسینیه می‌شود که این خود نشان از مسیر تحول او در قصه دارد. سریال «تا رهایی» اتفاقا نامش هم به همین موضوعات اشاره دارد. رهایی انسان از بند زندگی روزمره است. تمام آدم‌هایی این مجموعه غیر از شخصیت‌های منفی آن به دنبال رهایی هستند. «تا رهایی» روایتی یک دست و متداول از زندگی انسان‌هایی دارد که هنوز ضمیر خودآگاه‌شان آلوده به نیات آشفته نشده است. آن‌ها هنوز به دنبال زیستن در فضایی آرام هستند. این فضای آرام احتمالن با رسیدن به قسمت‌های پایانی و مقارن شدن با روزهای پایانی دهه اول محرم حادث خواهد شد. روزهایی که برای هر انسان مسلمان روزهایی برای آزادگی و دوری از اطاعت نفس است.

حسن گوهرپور