رؤیای بازگشت غرب به آسیای مرکزی

ناکامی انقلاب های رنگی, نفوذ شتابان آمریکا و غرب در کشورهای تحت قلمرو شوروی سابق را متوقف کرد

ناکامی انقلاب های رنگی، نفوذ شتابان آمریکا و غرب در کشورهای تحت قلمرو شوروی سابق را متوقف کرد.

در یک سال گذشته این مسئله را به وضوح در تصمیم ها و راهبردهای رهبران این منطقه شاهد بودیم. در این مدت این کشورها پیمان های امنیتی گوناگونی را با همدیگر و نیز با طرف های حریف آمریکا مانند روسیه و چین و ایران امضا کردند هدف اصلی این قراردادها دور کردن نفوذ ناتو وبازیگران غربی از این منطقه بود.

اکنون نمایندگان آمریکا و اروپا در پایتخت های آسیای مرکزی و قفقاز تلاش تازه ای را برای به دست آوردن برخی از موقعیت های از دست رفته شروع کرده اند. آنها از دو طریق برای کسب موقعیت تازه تلاش می کنند، روش نخست اقتصادی است. به این صورت که کمپانی ها و شرکت های اروپایی و آمریکایی با شرکت در مناقصه های پرسود و دادن پیشنهادها و رقم های درشت به دولت های منطقه سعی در خارج کردن حریفان روسی یا چینی و... خویش از صحنه دارند. روش دیگر آنها به دست آوردن امتیاز بهره گیری از پایگاه ها و امکانات ترانزیتی و لجستیکی این منطقه است که بویژه برای آمریکایی ها به دلیل درگیری شان در جنگ افغانستان دارای ارزشی فوق العاده است.

در میان کشورهای آسیای مرکزی، ازبکستان از این نظر موقعیت استراتژیک دارد؛کشورهایی که از روسیه تا ناتو و آمریکا همگی تلاش دارند از موقعیت جغرافیایی آن برای پیشبرد طرح های خویش بهره ببرند.

با همین نگاه بود که آمریکایی ها در شروع جنگ افغانستان با قراردادی پرسود راهی تاشکند شدند. برای مدتی نیرو های آمریکایی از پایگاه قرشی- خان آباد ازبکستان جهت لجستیک برنامه های نظامی خویش استفاده می کردند، اما رویداد های سال ۲۰۰۵ اندیجان روابط تاشکند و طرف های غربی را به هم ریخت و ریاست جمهوری ازبکستان اسلام کریم اف در پی اختلاف نظر با طرف های غربی بر سر مسئله حقوق بشر و دخالت آنها در امور داخلی خویش، آمریکایی ها را از کشورش بیرون راند.

خبرها و شواهد حکایت از آن دارند که آمریکا و ناتو برای حضور دوباره در این کشور تلاش می کنند تاحدی که رابرت سیمانس فرستاده پیمان آتلانتیک شمالی در قفقاز و آسیای مرکزی ادعا کرده است که اعضای ناتو امکان های تازه ای برای استفاده از پایگاه کشورهای همجوار افغانستان از جمله ازبکستان پیدا کرده اند.

در حال حاضر تنها آلمانی ها امتیاز استفاده از پایگاه ازبکستان را دارند، سیمانس در نشست خبری در مسکو مدعی شده که نیرو های آمریکایی در راه عزیمت به سوی ازبکستان هستند.

هنوز هیچ مدرکی که نشانه تأیید این خبر ازسوی تاشکند باشد دریافت نشده است. شاید به همین دلیل هم هست که سخنگوی سفارت آمریکا در تاشکند بلافاصله خبر بازگشت نیرو های آمریکایی به ازبکستان را رد کرده و آن را یک سوءتفاهم می نامد.

واقعیتی که در اظهارات نماینده ناتو در مسکو نمایان شد این است که با وخیم شدن اوضاع افغانستان نیاز آمریکا به مشارکت کشورهای منطقه به امری حیاتی تبدیل می شود. نباید از نظر دور داشت که آمریکا در سیاست جدید خویش برای استفاده از همکاری دولت های منطقه با شرایط بسیار سختی روبه رو است، مهم ترین عامل تعیین کننده در این زمینه بازیگری به نام روسیه است.

اگر آمریکا در سال ۲۰۰۱ توانست به راحتی ناوگان نظامی خویش را در تاشکند و دیگر پایگاه های نظامی این منطقه مستقر کند به این دلیل بود که آن روز سیاست پوتین بر همراهی آمریکا استوار بود. اکنون پوتین نگاهی متفاوت به آمریکا، جنگ افغانستان و همسایگان خویش پیدا کرده است. روسیه جدید سلسله ای از پیمان های امنیتی را اکنون با جمهوری های شوروی سابق منعقد کرده که جهت گیری مشترک آنها دورکردن این شرکا از کمند نفوذ آمریکا وناتو است و جالب است که بخش غالب این پیمان ها در تاشکند منعقد شده است ودر جلساتی که اعضای پیمان داشته اند بر ناکامی آمریکا در جنگ افغانستان تأکید فراوان شده است پس می توان انتظار داشت که تلاش تازه آمریکا برای نفوذ در لایه های امنیتی آسیای مرکزی این بار راه به جایی نبرد.

مهین السادات صمدی