اسلام گرایی اردوغان, سناریو یا واقعیت

حزب رفاه ترکیه به رهبری آقای رجب طیب اردوغان, به دلیل سابقه گرایش به جریان اخوان المسلمین و داشتن ریشه در حزب رستگاری ملی به رهبری مرحوم نجم الدین اربکان, یک حزب اسلام گرا شناخته می شود

حزب رفاه ترکیه به رهبری آقای رجب طیب اردوغان، به دلیل سابقه گرایش به جریان اخوان المسلمین و داشتن ریشه در حزب رستگاری ملی به رهبری مرحوم نجم الدین اربکان، یک حزب اسلام گرا شناخته می شود. موضع گیری های اندک متفاوت و به ظاهر مستقلانه رهبران حزب رفاه در قبال جهان اسلام و بخصوص مسئله فلسطین و واکنش های احزاب لائیک و طرح کودتای افسران علیه آنها، این امید را درمیان مردم ترکیه و منطقه به وجود آورد که این کشور در حال رهایی از اردوگاه غرب و صهیونیسم بین الملل است. اینچنین بود که برخی نیروهای اسلام گرای سنی گمان کردند که ترکیه دوباره به عنوان پرچمدار اسلام مورد نظر آنها ظاهر شده است این درحالی بود که دراولین سفر آقای اردوغان به آمریکا- پس از نخست وزیرشدن- جایزه کمیته آمریکایی صهیونیست ها به وی اهدا شد. (۱)

اسلام گرایان سنی با گرایش اخوانی از افغانستان به حمایت و جانبداری از رژیم عملا لائیک و به ظاهر اسلام گرای ترکیه برخاستند. آقای یونس قانونی رئیس سابق مجلس نمایندگان افغانستان با نفی تفکر انقلابی به رهبری آیت الله خامنه ای سنگ اسلام معتدل به رهبری اردوغان و محمد خاتمی را بر سینه زد و شیخ راشدالغنوشی پس از بازگشت از لندن به تونس اعلام کرد که الگوی اسلامی او رجب طیب اردوغان است. (۲)

اما اینک چندماه است که گسترش موج بیداری اسلامی در خاورمیانه، اسلام گرایی رهبران ترکیه بخصوص آقای اردوغان را درمعرض آزمایش قرار داده است. ترکیه درجریان قیام های مردمی در کشورهای عربی به خوبی دریافت که رژیم های استبدادی به لرزه درآمده اند. بنابراین، با انتقاد گزینشی از برخی حکومت های عربی سعی کرد خود را طرفدار قیام های مردمی جلوه داده و بر موج دستاوردهای آن سوار شود.

دولت ترکیه در حالی که از قیام های مردمی در کشورهای مصر، تونس و لیبی حمایت کرد، به قیام های مردمی در عربستان و اردن توجه نکرده و آنها را نادیده گرفت و از سرکوب خونین قیام مردم بحرین توسط نظامیان اشغالگر عربستان و نیروهای آل خلیفه جز در برهه ای کوتاه با سکوت معنی دار حمایت کرد. ازسوی دیگر کشور سوریه را که در خط مقدم مبارزه با اسراییل قرار دارد و در جریان قیام های مردمی در خاورمیانه آرام بود، با شرکت در توطئه عربستان سعودی و اردن علیه آن کشور، متشنج ساخت و اینک هماهنگ با آمریکا و رژیم اشغالگر به بهانه سرکوب مردم، تلاش می کند که کشور سوریه را از پا درآورد.

ترکیه در شرایطی که انقلاب های عربی هنوز به پیروزی واقعی نرسیده اند با مداخله آشکار در سوریه و خط و نشان کشیدن برای مردم مصر، با استقرار سایت های سپر موشکی آمریکا در داخل خاک خود علیه ایران موافقت کرده است.

گرچه همسویی ترکیه با آمریکا و غرب- علی رغم تنش ظاهری در روابط ترکیه با اسرائیل- در رابطه با تحولات جهان عرب کاملا محسوس است، و تاکنون می شد این همسویی را با توجه به برخی واقعیت ها و مصلحت ها توجیه کرد، اما سفر اردوغان به مصر و دعوت از مسلمانان مصر به لائیسیسم پرده از سناریوی اسلام گرایی او برداشت، چنان که دیگر هیچ توجیهی قابل پذیرش نمی باشد.

موضعگیری های چند ماه اخیر ترکیه در قبال تحولات جهان عرب، موافقت آن کشور با استقرار سپر موشکی آمریکا در منطقه و دعوت اردوغان از مصری های مسلمان و اغلب اصول گرا برای تأسیس دولت لائیک ، از نظر برخی کارشناسان می تواند بیانگر مطالب زیر باشد:

۱) اسلام گرایی دولت کنونی ترکیه و شخص جناب آقای اردوغان رهبر حزب توسعه و عدالت ، سناریویی آمریکایی است که برای مقابله با توانمندی مقاومت اسلامی در منطقه و گسترش محبوبیت آن در جهان اسلام، طراحی شده تا جریان به ظاهر اسلامی و طرفدار فلسطین و جهان اسلام اما رقیب با انقلاب اسلامی ایجاد شده و بر موج اسلام خواهی در منطقه سوار شود. به زعم آنها با توجه به این که گفتمان اسلامی ترکها مبتنی بر مذهب اهل سنت است و اکثریت جهان اسلام هم سنی می باشند، براساس این طرح، ترکیه لائیک می تواند بیشتر و آسان تر از ایران شیعی مسلمانان را جذاب کند، به خصوص که آمریکا و غرب هم از این کشور حمایت می کنند.

۲) حزب و جریان حاکم بر ترکیه، اگر واقعا یک حزب و جریان متعهد اسلامی، مستقل و عدالت خواه بود، نه آمریکایی ها و نه ارتش ترکیه اجازه نمی دادند که این حزب قدرت را در دست بگیرد. چنان که در الجزایر، فلسطین و خود ترکیه در دوران نجم الدین اربکان، دولت های منتخب مردم را تحمل نکردند و اگر جریان حاکم خود با اتکا به مردم توان بر سر کار ماندن را می داشت بدون شک آمریکا و کلیت نظام سلطه با آن مخالفت می کردند، کاری که بیش از ۳۲ سال است با ایران می کنند.

۳) ترکیه اگر واقعا حامی مردم فلسطین و ملت های مسلمان عرب می بود حتما روابط نامشروع خود را با رژیم صهیونیستی قطع می کرد، اما آقای اردوغان برای کسب محبوبیت و شایدهم فریب افکار عامه بازی سیاسی به راه انداخته است. با توجه به این واقعیت است که «عادل سلیمان» تحلیلگر مصری می گوید: «ترکیه با وجود لحن ضد اسرائیلی اش هرگز اسرائیل را رها نخواهد کرد به ویژه اینکه ترکیه عضو ناتو و همپیمان قوی غرب است(۳)».

و شاید به همین دلیل است که لائیکهای ترکیه اقدامات اردوغان را به تمسخر گرفتند به طوری که «جنید ارجایوریک» گفت: بیچاره اعراب نمی دانند آن فردی که آنها را به دموکراسی توصیه می کند، فقط از آنها برای اهداف خود استفاده می کند و به محض تحقق اهداف، اعراب را دور می اندازد و همانند سلطان عثمانی عمل می کند.»(۴)

۴) ترکیه از سوی آمریکا وظیفه دارد که قیام های مردمی و اسلامی در جهان اسلام را با شعار حمایت و جانبداری از آنها به انحراف کشیده و دوباره به دام امپریالیسم غرب اندازد. اظهارات اردوغان در مصر در باره نظام لائیک این برداشت کارشناسان در مورد ماموریت ترکیه را تقویت می کند. اردوغان در جریان سفرش به مصر در گفت و گو با یک کانال تلویزیونی به نام (Dream TV) در تاریخ ۲۲/۶/۹۰ به مردم مصر توصیه کرد که بعد از سرنگونی رژیم مبارک در این کشور، اقدام به تدوین قانون اساسی براساس لائیسم نموده و رژیم لائیک در مصر تاسیس کنند(۵).

روزنامه «وطن» چاپ ترکیه با انتشار خبر دعوت اردوغان ازمردم مصر به لائیسم، نوشت که اردوغان موضع خود را در این زمینه که آیا بعد از رژیم مبارک در مصر رژیم جدید مبتنی بر قوانین شریعت و یا لائیسم باشد، مشخص ساخت و در صف مخالفان شریعت اسلام قرار گرفت(۶).

به نظر می رسد آقای اردوغان با اظهاراتش در مصر اشتباهی بزرگی را مرتکب شد؛ او استقبال جهان عرب و مردم ترکیه از خود و دولتش را تنها به حساب خودش گذاشته و به این توهم گرفتار شده بود که هرچه او بگوید و بکند مورد استقبال قرار می گیرد. او می دیدید که مردم فریب موضعگیری مستقل و اسلام گرایی او را خورده اند و چنین فکر کرده اند که او در پی احیای قدرت اسلامی و برپایی نظام های سیاسی مستقل در منطقه است و با سلطه غرب و صهیونیستها مبارزه می کند!

اردوغان اگر به تعبیر برخی کارشناسان، مامور آمریکاست هم اشتباه کرد و اگر گرفتار توهم شده است نیز رفتار بدی را تجربه کرد، تجربه شکست خورده ای که در ایران تاکنون دوباره اتفاق افتاده است. نظامی را که اردوغان، مردم مصر را به تاسیس آن توصیه می کند تاکنون در مصر و دیگر کشورهای عربی حاکمیت داشته اند و مردم بر آنها عصیان کرده اند. شعارها و خاستگاه های مبارزاتی مردم خاورمیانه نشان می دهد که آنها تنها با جنبه غیردموکراتیک رژیم های حاکم مبارزه نمی کنند، بلکه از اساس، نظام سکولار را چه استبدادی باشد چه دموکراتیک نفی می کنند و متاسفانه آقای اردوغان به این امر توجه نکرده است. واکنش شدید جنبش اخوان المسلمین، بیانگر شکست ماموریت و تجربه آقای اردوغان است. «محمد غزلان» سخنگوی اخوان المسلمین، اظهارات اردوغان را در مورد تاسیس نظام لائیک در مصر دخالت در امور داخلی این کشور دانست و گفت: «تجربیات کشورها منحصر به فرد است و در خیلی موارد قابل کپی برداری نیست(۷)».

سیدمحمدباقر مصباح زاده

پانوشتها:

۱-erdogans-third-us-visit- comes-c۱- ۵۰۶۰/۰۰۰/...m wwwwrmeacom

۲-پیام آفتاب ۱/۱۱/۹۱۳۸

۳-خبرگزاری مهر ۳۲/۶/۰۹

۴-خبرگزاری مهر ۳۲/۶/۰۹

۵-خبرگزاری فارس ۴۲/۶/۰۹

۶-همان

۷-همان