چکیده نامه

چکیده نامه مجموعه ای از خلاصه مطالب جاری کتاب ها, جزوه ها, و مقاله های مجلات را چکیده نامه گویند در هر چکیده نامه مشخصات کتابشناختی آثار, همراه خلاصه ای نظام یافته از محتوای آن, درج می شود تا جوینده پیش از مراجعه به متن اصلی از محتوای آن آگاه گردد

چکیده‌نامه[۱] . مجموعه‌ای از خلاصه مطالب جاری کتاب‌ها، جزوه‌ها، و مقاله‌های مجلات را چکیده‌نامه گویند (:۸ ذیل "واژه"). در هر چکیده‌نامه مشخصات کتابشناختی آثار، همراه خلاصه‌ای نظام‌یافته از محتوای آن، درج می‌شود تا جوینده پیش از مراجعه به متن اصلی از محتوای آن آگاه گردد (:۲ ۵۴). مجموعه چکیده‌های هر چکیده‌نامه معمولا به‌صورت موضوعی تنظیم می‌شوند (:۷ ذیل "واژه"). در انتهای چکیده‌نامه‌ها نمایه‌ای نیز برای بازیابی آسان‌تر چکیده‌ها در نظر می‌گیرند (:۶ ۶۸). چکیده‌نامه معمولا حاوی آخرین یافته‌های پژوهشی بوده و به‌صورت ادواری منتشر می‌شود (:۴ ذیل واژه). از جمله چکیده‌نامه‌هایی که در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی برای متخصصان این حوزه کاربرد فراوان دارد می‌توان به چکیده‌نامه کتابداری و اطلاع‌رسانی (لیزا)* اشاره کرد. این چکیده‌نامه حاوی چکیده مقالات و مطالب مربوط به حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی است و از سه قسمت اصلی

۱) متن چکیده‌ها که شامل چکیده و اطلاعات کتابشناختی مربوط به هر چکیده است؛

۲) نمایه موضوعی؛ و

۳) نمایه مؤلفان تشکیل یافته است (:۴ ذیل "لیزا").

تاریخچه. در قرن هجدهم، اروپا به قلمروهای کوچکی تقسیم گردیده بود ومرزها اغلب توسط حکام خودکامه به‌شدت کنترل می‌شد. حمل و نقل و ارتباطات نامناسب بود و مردم در انزوا به‌سر می‌بردند و در عین حال دربار و سلاطین هم نیاز داشتند که بدانند در نقاط دیگر چه می‌گذرد. بنابر این، به ایجاد انگیزه در روشنفکران نیاز داشتند و این امر با دسترسی به منابعی چون چکیده‌نامه‌ها میّسر می‌شد و، به این ترتیب، چکیده‌نامه‌ها در آلمان، انگلیس، و فرانسه پدید آمد. در قرن نوزدهم، به‌تدریج مجلات تخصصی انتشار یافتند و به‌دنبال آن چکیده‌نامه‌های تخصصی نیز منتشر شد (:۵ ۷-۹). از نیمه دوم قرن بیستم، توجه دانشمندان به نشریات تخصصی شدت گرفت و درنتیجه در حوزه‌های مختلف علوم و فنون نشریات فراوانی انتشار یافت.

استقبال از این نوع نشریات سبب شد که چکیده‌نامه‌های تخصصی رشته‌های مختلف نیز به‌سرعت انتشار یابد. مؤسسات علمی و آموزشی و مراکز اطلاع‌رسانی در سراسر جهان در بالا بردن سطح چکیده‌نامه‌ها از لحاظ کیفی و کمّی سهم بسزایی داشته‌اند (:۱ ۱۷-۲۰).

چکیده‌نویسی به‌شیوه نسبتآ نظام‌یافته در ایران برای نخستین بار در مرکز اسناد و مدارک علمی مؤسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی معمول گردید و نخستین چکیده‌نامه در ایران در سال ۱۳۴۸ در زمینه علوم و علوم اجتماعی توسط این مرکز منتشر شد. این نشریه تا سال ۱۳۵۰ به‌طور مداوم منتشر می‌شد و سپس انتشار آن به‌مدت ۳ سال متوقف گردید. در سال ۱۳۵۳ این نشریه به دو بخش جداگانه علوم و علوم اجتماعی تفکیک گردید و هر یک به‌صورت نشریه جداگانه‌ای در آمد. انتشار چکیده مقاله‌های مجله‌های ایران در زمینه علوم تا سال ۱۳۵۶ و مجله چکیده مقاله‌های مجله‌های ایران در زمینه علوم اجتماعی تا سال ۱۳۵۸ ادامه یافت و سپس متوقف گردید (:۵ ۱۱-۱۲؛ :۶ ۶۵).

صرف وقت و هزینه گزاف از طرف مسئولان و استقبالی که دانشمندان، محققان، و مؤسسات علمی و آموزشی از چکیده‌نامه‌ها به‌عمل آوردند ارزش والای چکیده‌نامه‌ها را در اشاعه اطلاعات تأیید کرد. چکیده‌نامه‌ها با طبقه‌بندی موضوعی دقیق چکیده‌ها و انتشار مسلسل و مداوم آنها، برای متخصصان و پژوهشگران امکان آگاهی و دستیابی به مقالاتی را که در سراسر جهان در رشته آنان منتشر گردیده است به‌صورت مختصر، مفید، و مداوم فراهم می‌کنند (:۱ ۱۷-۲۰).

چکیده‌نامه‌ها معمولا برای پاسخگویی به مسائل محققان و انعکاس صحیح محتوای منابع تهیه می‌شوند (:۶ ۶۵) و با توجه به نقش مهم آنها در امر اطلاع‌رسانی می‌توانند به‌عنوان منابع راهنما در کار مرجع و تحقیق مورد استفاده پژوهشگران قرار گیرند و هرگاه خوب تهیه شده باشند قادرند تا حد زیادی جایگزین مطالب عمده متن اصلی شوند (:۳ ۲۶).

مسعود بهمن آبادی

مآخذ:

۱ ) اعتمادی، پریچهر. "چکیده و چکیده‌نامه". نشریه فنی مرکز مدارک علمی. دوره دوم، ۴ (زمستان ۱۳۵۲): ۱۵-۲۱؛ ۲) حُرّی، عباس. مراجع و بهره‌گیری از آنها. تهران: مرکز اسناد فرهنگی آسیا، ۱۳۵۶؛ ۳) دیانی، محمدحسین. مواد و خدمات مرجع. مشهد: انتشارات کتابخانه رایانه‌ای، ۱۳۷۹؛ )۴ محمدی‌فر، محمدرضا. فرهنگ جامع مرجع‌شناسی. ذیل "چکیده‌نامه" و "لیزا"؛ )۵ مهدوی، محمدنقی. چکیده‌نویسی: مفاهیم و روش‌ها. تهران: مرکز اسناد و مدارک علمی ایران، ۱۳۶۶؛ )۶ مهراد، جعفر. مقدمه‌ای بر خدمات مرجع عمومی. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز، ؛

۱۳۶۷ ۷) Prytherch, Ray. Harrod۰۳۹;s Librarian۰۳۹;s Glossary of Terms Used in Librarianship, Documentation and the Book Crafts and Reference Book. S.V. "Abstract"; ۸) Thompson, Elizabet H. AlA Glossary of Library Terms. S.V. "Abstract Bulletin".

ـــــــــــــــــــ

.[۱] Abstract bulletin