تحریف تاریخ با کلاه پهلوی به سبک مختار نامه

اعتراضات مرد پشت پرده سیما

انتقاد به سریال کلاه پهلوی هر روز وارد فاز تازه‌تری می‌شود، این بار مهدی ارگانی مرد پشت پرده سیما در عرصه کارهای نمایشی به این سریال حمله کرده، البته دامنه انتقادهای او به مختار‌نامه و یوسف پیامبر‌(ع) هم رسیده و او حسابی از خجالت کارگردانان این دو سریال درآمده. هفت صبح ضمن مرور این صحبت‌ها‌، نظرات فرج‌الله سلحشور را هم درباره اظهارات ارگانی جویا شده است

بحث تحریف واقعیت‏های تاریخی در سریال‌های الف ویژه تلویزیون این روزها بدجوری داغ شده. از یک طرف «کلاه پهلوی» از هر جهت هدف حملات تیز منتقدان قرار گرفته و محکوم به تحریف واقعیت‌های تاریخی شده، از طرف دیگر، پرونده تحریفی بودن سریال‌های تاریخی‌ مثل «مختارنامه» و «یوسف پیامبر(ع)» بار دیگر به جریان افتاده است. نکته قابل توجه اینجاست که این‌بار تندترین انتقادها به تحریفی بودن این سریال‌ها، از جانب چهره‏های برجسته تلویزیونی و تاریخی صورت گرفته.

بعد از اظهارنظر رسمی‌ علی دارابی، معاون سیما راجع به عملکرد «کلاه پهلوی»، هفته پیش انتقادهای تند و تیزی از جانب خسرو معتضد، تاریخ‌شناس معاصر به این سریال وارد شد و حالا مهدی ارگانی، عضو شورای طرح و برنامه سیما و همه‌کاره کارهای نمایشی هم از جنبه دیگری روی تحریفی بودن این سریال صحه گذاشته. ارگانی پا را از «کلاه پهلوی» فراتر گذاشته و به میرباقری و سلحشور برای ساخت بدون تحقیق و پرتحریف «مختارنامه» و «یوسف پیامبر(ع)» هم توپیده. قصد داشتیم با کارگردان‌های سریال‌های نام برده درباره این انتقادهای تند و تیز گفت‌وگویی داشته باشیم اما به خاطر در دسترس نبودن میرباقری و دری، فقط امکان صحبت با فرج‌الله سلحشور را پیدا کردیم. در این گزارش ضمن مرور اظهارنظرهای چند وقت اخیر این عوامل درباره تحریف‌ها، به پاسخ تند فرج‌الله سلحشور به اظهارات مهدی ارگانی هم اشاره می‌کنیم.

● اظهار‌نظر شدید آقای معاون و تاریخ شناس!

واکنش به تحریفی بودن‏ «کلاه پهلوی»، از همان چند قسمت اول پخش سریال شروع شد اما هربار از سوی ضیاء‌الدین دری فقط یک جواب داشت: «‌زود قضاوت نکنید تا مجبور به معذرت‌خواهی نشوید!» با موضع‌گیری صریح این کارگردان درباره بهتر شدن وضعیت «کلاه پهلوی»، این انتقادها تا چند هفته متوقف شد تا اینکه ۲۰ روز پیش معاون سیما در جمع اعضای بسیج دانشجویی دانشگاه علامه اظهار نظر جالبی درباره کلاه پهلوی انجام داد و گفت: «اگر کلاه پهلوی به این شکل ادامه پیدا کند، امکان ادامه پخش نخواهد داشت».

با اینکه هیچ وقت معلوم نشد دارابی به چه دلیل و در ادامه چه بحثی، چنین جمله چالشی را به زبان آورده اما این جمله باعث شد تا انتقادها نسبت به این سریال وارد مرحله جدیدی شود. بعد از دارابی، خسرو معتضد، مورخ معاصر وارد میدان نقد «کلاه پهلوی» شد و شروع کرد به شمارش تحریف‌ها و اشتباهات تاریخی دری در این سریال. این تاریخ‌شناس هفته گذشته هم در یادداشتی که برای همشهری جوان نوشته بود و هم در گفت‌وگو با افکار نیوز، بدجوری به این سریال حمله کرد و صراحتا گفت «کلاه پهلوی»، محتوای تاریخی ندارد: «‌ضعف داستان سریال مبتنی بر نداشتن اطلاعات تاریخی است در حالی که دوستان می‌توانستند با اندکی تامل و مطالعه کتاب‌ها و روزنامه‌هایی که بعد از رضاشاه و شهریور ۱۳۲۰ منتشر شده است به درستی وقایع آن زمان را برای مردم به نمایش بگذارند.» معتضد با لحن شدیدی گفته بود مخاطبان بیشتر از ۱۰ دقیقه نمی‌توانند «کلاه پهلوی» را تحمل کنند و کانال را سریع تغییر می‌دهند و این مسئله تقصیر سازندگان آن است. او تیر نهایی را با گفتن اینکه دست‌اندرکاران این سریال نه شخصیت‌ها را می‌شناسند و نه اطلاعی از تاریخ دارند به دری نشانه رفته و گفته بود: «‌این آقایان حتی تیمورتاش و فروغی را به خوبی نمی‌شناسند.»

● انتقاد صریح مشاور سریال از سخنرانی‌های شعاری

بعد از دارابی و معتضد، این هفته نوبت به مهدی ارگانی، عضو شورای طرح و برنامه سیما و همه کاره آثار نمایشی تلویزیون رسید تا در گفت‌و‌گو با همشهری جوان، موضع تندش را نسبت به «کلاه پهلوی» علنی کند. ارگانی که اتفاقا مشاور سریال «کلاه پهلوی» هم هست گفته سخنرانی‏های شعاری سکانس‏های سریال را نمی‏پسندد: «‌سخنرانی در دیالوگ‌های یک سکانس را نمی‌پسندم و غیرطبیعی می‏دانم. مثلا بلانش، نه قرآن خوانده و نه مفاتیح‌الجنان و نه از دین چیزی سرش می‌شود، بعد می‌خواهد از شوهرش جدا شود می‌گوید من به خانم میرزا رضا حسادت می‌کنم، یعنی آن مرد با آن شکمش خیلی جذاب است!» او با این نقل قول، مقوله انتخاب بازیگر در این سریال را هم پر ایراد ارزیابی کرده.

● حمله ارگانی به میرباقری و سلحشور

انتقادات تند ارگانی فقط دامن «کلاه پهلوی» را نگرفته. او به طور کلی سریال‌های الف ویژه تاریخی تلویزیون را زیر سوال برده و به داوود میرباقری و فرج‌الله سلحشور هم حمله کرده. به گفته او «مختارنامه» با حداقل‌های یک کار تاریخی خیلی فاصله دارد: «آقای میرباقری دوست ماست. ولی باید تعداد اسب، لباس، نور و بازیگران را کنار بگذارید و بعد میزان غلط‌های تاریخی‌اش را ببینید تا بفهمید چقدر با استاندارد فاصله دارد.» ارگانی گفته که چهار سال درباره تاریخ جاهلیت مطالعه کرده اما چنین صحبت‌هایی نبوده: «کجا مختار بیل می‌زده؟ برای کسی در شان او چنین کاری بعید بوده، نوعی دنیا دوستی به حساب می‌آمده. بعد ما می‌آییم همان قسمت اول چنین اشتباهی می‌کنیم.»

ارگانی در بخشی از این مصاحبه به فرج‌الله سلحشور هم حمله کرده و گفته: «درام تاریخی را باید از تاریخ الهام بگیریم نه از حس شخصی و ناپخته خودمان. توماس مان درباره یوسف (ع) و برادرانش کاری نوشته که به دلیل زیاد بودن اسرائیلیاتش چاپ نشد. به احتمال زیاد ایشان کمتر از آقای سلحشور داستان را نمی‌شناسد! آدم وقتی آن را می‌خواند احساس می‌کند که این نویسنده لااقل ۱۵ سال در موزه‌های فرانسه، انگلیس و مصر گشته و فقط اکسسوار صحنه یادداشت کرده که اینها روی چه چیزی می‌نشسته‌اند. نه اینکه مثلا وقتی یوسف می‌خواهد جلسه بگذارد، دور میز کنفرانس جلسه بگذارد!»

● رمزگشایی از صحبت‌های دارابی

واکنش‌های پشت سر هم نسبت به «کلاه پهلوی» نهایتا باعث شد تا مهدی فرجی، مدیر شبکه یک روز گذشته به هواداری از این سریال بلند شود و منظور دارابی را به صورت شفاف بیان کند. او توضیح داده:«دکتر دارابی در جلسه‌ای صرفا درباره اینکه در بعضی از پلان‌ها، فیلم از نظر آرایش قدری غیرمتعارف است، تذکراتی دادند که منتقل شد. توضیح ما نیز این بود که برای بازگویی فضای آن سال‌ها و نمایش کسانی که آمدند تا بی بند و باری را رایج کنند، این شیوه را انتخاب کرده‌ایم.» او در آخر هم گفته بود: «ما تذکر دکتر دارابی را نیز روی چشم‌مان قرار دادیم و به آن توجه کردیم. حتما در ادامه این سریال خوب و بدون اشکال و مانع پخش خواهد شد.»

● واکنش شدید سلحشور به انتقاد ارگانی از «یوسف پیامبر(ع)»

فرج‌الله سلحشور، بعد از خواندن صحبت‌های مهدی ارگانی درباره سریال «یوسف پیامبر(ع»، در گفت وگو با هفت صبح نسبت به آن واکنش نشان داد. مشروح صحبت‌های این کارگردان را بخوانید:

تاسف برای ارگانی: برای کسی که به جای دریافت مسائلی مثل عدالت، حکومت داری، عصمت، پاکدامنی، ولایت مداری، توکل، ایمان، اخلاق و خلاصه تمام مضامین اخلاقی و ارزشی نهفته در سریال «یوسف پیامبر(ع)، فقط به میز و صندلی آن دقت کرده واقعا متاسفم! مهم صحبت‌های ارزشمند حضرت یوسف است نه اینکه کجا نشسته و به چه تکیه کرده!»

توماس مان همجنسگراست: کسی که مفهوم اصلی سریال را درک نمی‌کند طبیعی است که توماس مان را بزرگ ببیند. همه می‏دانند که توماس مان، همجنسگراست. متاسفم برای کسی که ذهن تحلیلگر همجنسگرا را تواناتر از نویسندگان مومنی می‌داند که به ارزش‌ها می‌پردازند. مان به ظواهر پرداخته چون غیر از آن نمی‌توانسته چیزی را مد نظر قرار دهد. او اعتقادهای ما را نمی‏شناسد و به داستان حضرت یوسف(ع) فقط به عنوان یک قالب نگاه کرده نه یک الگو!

چهار،پنج میلیارد نفر سریالم را دوست دارند: فردی که اثر توماس مان را به کار من ترجیح داده، معیارش قطعا چیزی جز تکنیک داستان نویسی نبوده. او طبیعتا اسیر رمان نویسی است نه مضامین تاریخی! واقعیت داستان «یوسف پیامبر(ع)» را باید از اسلام شناسان، علمای محقق و چهار میلیارد انسانی که روی کره زمین آن را دیده‏اند و دوست داشته‏اند پرسید.

مخالفان پیامبر هنوز وجود دارند: از میان چهار،پنج میلیارد مخاطب علاقه‌مند به «یوسف پیامبر(ع)»، طبیعی است چهار، پنج نفر مخالف هم وجود داشته باشند. این مخالفان در زمان خود پیامبران و بزرگان هم حضور داشتند و حالا نسبت به سریال‌هایی که درباره زندگی آنها ساخته می‌شود موضع‌گیری می‌کنند.