مردها و دردها

جسم و روان مردان را چه خطرهایی تهدید می کند

مردها برخلاف زن‌ها در طول زندگی خود دچار تغییرهای هورمونی مداوم و شدید نمی‌شوند و به همین دلیل هم سلامت روان آنها نسبت به خانم‌ها در معرض آسیب کمتری قرار دارد...

این در حالی است که بنابر یک عقیده و باور فرهنگی از مردها انتظار می‌رود که مقاومت و ایستادگی بیشتری در مقابل مشکلات زندگی و حل آنها داشته باشند اما گاهی این توقع، فراتر از انتظار و توانایی واقعی مردهاست و ممکن است نتوانند از پس آن برآیند. در چنین شرایطی، مردها ممکن است به دلیل ناهماهنگی که میان توقع?های دیگران و توانایی‌های خودشان ایجاد می‌شود، دچار اضطراب و افسردگی شوند.

● دکتر حامد محمدی کنگرانی

روان‌پزشک، مشاور خانواده و ازدواج

عضو کمیته رسانه و کمیته روان‌درمانی انجمن روان‌پزشکان ایران

ابراز نکردن احساسات مردانه

تنهایی، یکی از دلایل ابتلا به برخی اختلال‌های روان‌پزشکی مانند اضطراب و افسردگی است یعنی درصد بیشتری از مردهایی که طلاق گرفته‌اند یا همسر خود را از دست داده‌اند نسبت به مردهای متاهل، دچار اضطراب و افسردگی می‌شوند. ضمن اینکه چنین اختلال‌هایی در افراد مجرد بیشتر از افراد متاهل و کمتر از افراد طلاق‌گرفته یا بیوه است. در میان مردان مختلف، گروهی که متاهل هستند و در کنار همسر و فرزندانشان زندگی می‌کنند، کمترین آمار ابتلا به افسردگی و اضطراب را به خود اختصاص داده‌اند. به طور کلی،‌ ازدواج خوب و سالم یک عامل محافظت‌کننده برای مردان در برابر ابتلا به برخی از اختلال‌های روان‌پزشکی است. از طرفی در جامعه ما، مردهایی که به هر دلیل همسر خود را از دست می‌دهند، با این باور غلط مواجه می‌شوند که باید روحیه خودشان را بیشتر حفظ کنند، بی‌تابی نکنند و برای نشان دادن توانایی‌های خود و برگشت سریع‌تر به زندگی همه کاری انجام دهند. این باورها می‌توانند مانعی برای بروز احساسات مردانه باشند. متاسفانه جامعه ما مردها را از ابراز احساسات منع می‌کند و تاکید بر اینکه آقایان نباید حتی در شرایط سخت و بحرانی هم گریه کنند، باعث می‌شود یک مرد ایرانی با پرخاشگری، راهی برای ابراز احساساتش پیدا کند، بنابراین می‌توان گفت خود ما به عنوان تک‌تک اعضای جامعه، مرد ایرانی را به سمت پرخاشگری سوق می‌دهیم. شاید بتوان گفت تنها چاره رهایی از این مشکل هم این است که باور اشتباه فرهنگی‌مان را کنار بگذاریم و کم‌کم این باور را که مردها هم باید در شرایط سخت و تلخ با کارهایی مانند گریه کردن، احساسات خود را بروز دهند، در جامعه رواج دهیم.

● افسردگی پدرانه

یک مادر با تغییراتی در دوران بارداری، زایمان و شیردهی مواجه می‌شود و به این ترتیب، خود را برای پذیرش نقش مادری آماده می‌کند. جالب است بدانید پدرها هم برای پذیرفتن و مواجه شدن با نقش پدری، از زمان بارداری همسرشان دچار تغییراتی می‌شوند که البته مانند تغییرات هورمونی در خانم‌ها نیست. با استناد به نتیجه تحقیقات مختلفی که در سراسر دنیا در مورد تغییرات روانی مردها برای تبدیل شدن از یک همسر به یک پدر انجام شده، می‌توان گفت احساس اضطراب، نگرانی و حتی افسردگی در آقایان می‌تواند با حس پدر شدن آنها همراه باشد. گاهی احساس افسردگی و غم با به دنیا آمدن فرزند در یک پدر به وجود می‌آید زیرا معمولا تمام حواس‌ها به سمت فرزند و مادر می‌رود و از طرف دیگر، مادر هم تمام حواس خود را به فرزندش می‌دهد. در چنین شرایطی پدر حس می‌کند از مثلث زندگی خارج شده است. برای اینکه مردها پس از تولد نوزاد احساس تنهایی و عدم حمایت از سوی خانواده نداشته باشند،‌ به خانم‌های عزیز توصیه می‌شود علاوه بر فرزند تازه متولدشده به همسرشان هم توجه داشته باشند و همچنان او را از اینکه حامی و پشتیبان خود برای گذراندن دوران مختلف زندگی از جمله به دنیا آمدن بچه و تربیتش است، مطمئن کنند. در غیر این صورت ممکن است مردها با بی‌محبتی همسر خود مواجه شوند و احساس کنند تنها وظیفه پول درآوردن و خرج کردن برای خانه بر عهده آنهاست. به همین دلیل هم امکان ابتلا به اختلال‌های روان‌پزشکی مانند افسردگی در چنین مردهایی بالا می‌رود.

● یائسگی مردانه

بحث یائسگی مردانه مدتی است که به عنوان بحثی جدی در مورد سلامت آقایان مطرح می‌شود. یائسگی مردانه برخلاف یائسگی زنانه، ربط چندانی به از بین رفتن توانایی آقایان برای تولیدمثل ندارد. وقتی سن مردها بالا می‌رود، میزان هورمون‌های مردانه و جنسی آنها مانند تستوسترون کاهش می‌یابد و به همین دلیل هم قدری از توانایی‌های فیزیکی و مردانه آنها کم می‌شود. تحقیقات جدید نام «یائسگی مردانه» را بر این تغییرات هورمونی گذاشته‌اند که البته به هیچ‌وجه به شدت «یائسگی زنانه» نیست. ابتلا به یائسگی در مردها باعث کاهش تدریجی توانایی‌های روانی، جنسی و جسمی و ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند ناراحتی‌های قلبی در آنها می‌شود. در این صورت و با توجه به کاهش قدرت جسمی، جنسی و روانی مردها با بالا رفتن سن، احتمال ابتلا به افسردگی و کاهش اعتماد به نفس در آنها دور از انتظار نخواهد بود. به همین دلیل به آقایان توصیه می‌شود با شناخت مراحل مختلف زندگی، خود را برای پذیرش آن مرحله آماده کنند تا کمترین آسیب را از نظر جسمی یا روانی ببینند.

● غم از دست دادن والدین

فوت پدر و مادر، به خصوص در سنین کودکی، یکی از عوامل مهم ابتلا به اختلال‌های روان‌پزشکی در زندگی آینده یک مرد است. معمولا ابتلا به چنین اختلال‌هایی بستگی به این دارد که یک پسر بعد از فوت والدین خود یا فوت پدرش که تنها نان‌آور خانه بوده، فرزند چندم خانواده است. ممکن است پسر بزرگ‌تر مجبور به ترک تحصیل، کار کردن و به دوش کشیدن بار زندگی برای چرخاندن چرخ زندگی خواهر و برادرهای کوچک‌تر یا حتی مادرش باشد. گاهی وظیفه بیش از اندازه‌ای بر دوش یکی از فرزندان خانواده بعد از فوت پدر و مادر می‌افتد و او بدون اینکه بتواند دوران کودکی یا نوجوانی خود را به درستی پشت سر بگذارد، وارد دوران بزرگسالی می?شود. این موضوع می‌تواند عامل خطری برای ابتلا به افسردگی در آینده باشد زیرا چنین مردی به خوبی از دوران کودکی و نوجوانی خود لذت نبرده و خیلی زودتر از موعد مقرر وارد جامعه و بازار کار شده است. معمولا خود این افراد و اطرافیانشان، توقع زیادی از توانایی‌هایشان دارند و برنیامدن از پس این توقعات هم می‌تواند باعث ابتلا به افسردگی شود. پس ما باید از هر مردی با توجه به سن، شرایط و توانایی‌هایش توقع داشته باشیم و با توقع‌های بیجا، باعث بروز اختلال‌های روانی در او نشویم.

● دکتر امیرعلی سهراب‌پور

متخصص بیماری‌های داخلی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تهران

الگوی بیماری مردان و زنان به علت تفاوت جنسیت متفاوت است؛ برخی ارگان‌ها فقط در بدن آقایان وجود دارد و از سوی دیگر برخی بیماری‌ها به علت مسایل ژنتیکی و عوامل محیطی‌ای که مردان بیشتر با آنها مواجه هستند، بیشتر درگیرشان می‌کند.

● بزرگی خوش‌خیم پروستات

پروستات غده‌ای است که در ناحیه میاندوراه و در قاعده مجرای ادراری قرار دارد و ترشحاتی را به ترشح‌های دستگاه تناسلی مرد اضافه می‌کند که عمدتا خاصیت ضدمیکروبی دارند و محیط را برای زنده ماندن اسپرم‌ها و عملکرد دستگاه تناسلی مردانه آماده می‌کند. این غده از سنین ۴۰ سال به بالا به صورت طبیعی ممکن است بزرگ شود ولی معمولا بدخیم نیست و خود را به صورت علایم انسداد ادرار نشان می‌دهد. به دلیل این انسداد، فرد دچار تکرر، سوزش و عفونت ادرار می‌شود و چون هر بار مثانه کاملا تخلیه نمی‌شود، مجبور می‌شود شب تا صبح چندبار به دستشویی برود. این بیماری در موارد خفیف با دارو و در موارد شدید با جراحی که در سال‌های اخیر با روش‌های اندوسکوپیک و از طریق مجرای ادراری انجام می‌گیرد، درمان می‌شود.

● سرطان پروستات

بیشتر در مردان بالای۶۰ سال اتفاق می‌افتد و معمولا علایم ادراری چندانی ایجاد نمی‌کند چون قسمت‌هایی از پروستات را درگیر می‌کند که به مجرای ادراری نزدیک نیستند. سرطان پروستات در دنیا شایع است ولی بسیاری از موارد آن قابل‌درمان و محدود هستند و باعث مرگ نمی‌شوند. در مبتلایان به این بیماری‌، توده‌ای در پروستات وجود دارد که در معاینه احساس می‌شود و توصیه می‌شود مردان سالمند برای معاینه‌های دوره‌ای، سالانه یا دو سال یک بار مراجعه کنند تا علاوه بر تمام بررسی‌های لازم، معاینه پروستات هم برایشان انجام شود و اگر توده، سفتی یا پروستات بزرگ غیرقرینه لمس شود، سونوگرافی یا نمونه‌برداری لازم خواهد بود. یکی از تست‌هایی که خیلی از مردان با ‌آن آشنا هستند، PSA است که می‌گویند میزان آن در مبتلایان به پروستات بالا می‌رود. در گذشته برخی تصور می‌کردند اگر در نتایج آزمایش‌خون مشخص شود PSA بالاست یعنی دچار سرطان‌ پروستات هستند و اگر طبیعی باشد، نه. در سال‌های اخیر ثابت شد انجام PSA به تنهایی ارزشی ندارد چون گاهی نتیجه آزمایش مثبت است و فرد دچار سرطان پروستات نیست بنابراین در برخی کشورهای پیشرفته، توصیه شده است دیگر برای آقایان مسن این تست انجام نگیرد و به جای آن بیمار معاینه شود.

● اختلال نعوظ

مشکل بسیار شایعی‌ است که با افزایش سن، شیوع آن بیشتر می‌شود. یکی از علت‌های ایجادکننده‌ آن داروهاست. بسیاری از داروها از جمله داروهای ضدفشارخون می‌توانند باعث بروز این عارضه شوند. در برخی آقایان هم اختلال‌های عروقی علت این مشکل است و در برخی دیگر اعصاب محیطی دچار اختلال هستند. گاهی هم مسایل روانی اختلال نعوظ ایجاد می‌کند بنابراین فرد مبتلا باید حتما به پزشک مراجعه کند تا با یافتن علت، بیمار‌ی‌اش درمان شود. نکته این است که ۳۰ درصد آقایان مبتلا به اختلال نعوظ، همزمان مشکلات قلبی-عروقی دارند و در معرض سکته قلبی هستند و حتما باید تمام مردانی که با این مشکل مراجعه می‌کنند، برای بررسی قلبی هم ارجاع شوند. راه چاره، کنترل قند، کاهش وزن، داشتن رژیم غذایی سالم، درمان بیماری‌های زمینه‌ای مثل فشار و چربی‌خون و در صورت لزوم مصرف دارو تحت‌نظر پزشک است.

● سرطان بیضه

نوع شایع این سرطان مربوط به سنین جوانی است و افراد حدود سنین ۴۰-۲۰ سال را درگیر می‌کند و بعد از ۵۰ سال شیوع آن کمتر می‌شود. سرطان بیضه اغلب به صورت یک توده بدون درد خود را نشان می‌دهد که فرد یا خود آن را احساس می‌کند یا وقتی به علت عارضه‌ای دیگر مثل تورم غدد لنفاوی در نقاط دیگر بدن مراجعه و پزشک بیضه را معاینه می‌کند، متوجه وجود توده‌ در آن می‌شود. معمولا وجود این توده‌ها با اقدام‌های تشخیصی مانند سونوگرافی اثبات می‌شود و اگر زود تشخیص داده شود، با توجه به نوعش با عمل جراحی یا شیمی‌درمانی قابل‌ کنترل است.

● واریکوسل

واریس وریدهای اطراف بیضه است. اطراف بیضه و کیسه بیضه یک شبکه وریدی وجود دارد و در برخی افراد که زمینه‌ سرشتی دارند یا ورزش‌های سنگین انجام داده‌اند یا بار سنگین بلند کرده‌اند، این وریدها متورم و واریسی می‌شوند. معمولا درد هنگام راه رفتن یا بلندکردن جسم سنگین باعث مراجعه بیمار به پزشک می‌شود. گاهی هم واریکوسل علامت‌دار نیست ولی حتی اگر علامت‌دار هم نباشد، جراحی توصیه می‌شود چون واریکوسل شدید یکی از علل اختلال باروری در مردان و افت کیفیت اسپرم است.

● کوررنگی

کوررنگی بین رنگ قرمز و سبز شایع‌تر است و خیلی وقت‌ها تشیخص داده نمی‌شود. نتایج مطالعه‌ها در برخی کشورهای غربی نشان می‌دهد حدود ۱۰درصد مردان این جوامع دچار کوررنگی‌ بین رنگ قرمز و سبز هستند.

● هموفیلی

اختلال انعقادی‌ای که نوع شدید آن در نوزادی و اگر خفیف باشد، در سنین بالا خود را نشان می‌دهد. اگر مبتلایان به این بیماری دچار جراحت شوند، به علت منعقد نشدن خون، خونریزی زخمشان بند نمی‌آید و دچار افت فشار و شوک می‌شوند.

● فاویسم

با خوردن باقلا یا برخی داروها گلبول‌های قرمزخون این بیماران به سرعت تخریب و فرد دچار زردی می‌شود. احتمال ابتلای خانم‌ها به این بیماری بسیارکم است.

● شکستگی‌ استخوان‌ها و ازکارافتادگی

از آنجا که بیشتر مردان در جامعه ما رانندگی می‌کنند، سوار موتورسیکلت می‌شوند و گاهی حرکات نمایشی انجام می‌دهند، بیشتر افرادی که دچار شکستگی پا و کمر و عواقب آن می‌شوند و در بخش‌های ارتوپدی و مغز و اعصاب تحت‌درمان قرار می‌گیرند، مردان هستند.

● سیگار و اعتیاد

هنوز هم مردان بیشتر از زنان درگیر موادمخدر می‌شوند و عوارض ناشی از تزریق و بیماری‌های ناشی از استفاده از وسایل تزریق مشترک مثل هپاتیتC و عفونت‌های چرکی دریچه قلب، بیشتر آنها را مبتلا می‌کند. در جامعه ما و بسیاری از جوامع دیگر تعداد مردان سیگاری بیشتر است بنابراین عوارض ناشی از آن مثل بیماری‌های مزمن تنفسی و سرطان ریه و عارضه خطرناک انسداد شریان‌های انتهای اندام‌ها در مردان شیوع بیشتری دارد. در این بیماری، شریان‌های انتهای انگشتان دست یا پا مسدود می‌شود و فرد را دچار دردهای شدیدی می‌‌کند. در بسیاری از موارد انگشتان سیاه می‌شوند و گاهی حتی پزشک مجبور به قطع آنها خواهد شد.

● بیماری‌های قلبی و سرطان‌ها

شیوع بیماری‌های قلبی- عروقی در مردان تقریبا ۲ برابر زنان است و علت آن شاید شیوع بیشتر عوامل خطرساز قلبی- عروقی در آنها باشد. از سوی دیگر، سرطان معده به عنوان یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ در ایران، در مردان شیوع بیشتری نسبت به زنان دارد. براساس پژوهش‌های انجام شده، شیوه زندگی و مسایل تغذیه‌ای مهم‌ترین دلایل شیوع سرطان معده در کشور است.

منبع: Web MD