تزئین و تسویل، راه نفوذ شیطان

“اللهم انا نعوذ بک من ... ان یطمع نفسه فی اضلالنا عن طاعتک و امتهاننا بمعصیتک او ان یحسن عندنا ما حسن لنا او ان یثقل علینا ما کره الینا”.
شیطان از راههای مختلفی انسانها را مورد تهاجم …

“اللهم انا نعوذ بک من ... ان یطمع نفسه فی اضلالنا عن طاعتک و امتهاننا بمعصیتک او ان یحسن عندنا ما حسن لنا او ان یثقل علینا ما کره الینا”.

شیطان از راههای مختلفی انسانها را مورد تهاجم قرار می‌دهد. مهمترین سلاح شیطان و اولین راه نفوذ او در انسان، غافل کردن است. یعنی شیطان در مرحله اول می‌کوشد تا انسان را از خطر و ضرر، غافل کند، چون وقتی انسان از خطر چیزی غافل شد به آسانی به آن مبتلا شده، به سهولت، حقیقت سودمندی را از دست می‌دهد. شیطان با سرگرم کردن انسان به لهو و لعب و زخارف دنیا، او را از یاد حق باز می‌دارد و قیامت را از یاد وی می‌برد و از این طریق وی را گرفتار عذاب شدید الهی می‌کند. در گام دوم اگر کسی به یاد خدا و قیامت بود، شیطان می‌کوشد تا او را از راه جهل مرکب و تزیین: “و زین لهم الشیطان اعمالهم”(نمل/۲۴) و تسویل: “الشیطان سول لهم و املی لهم”(محمد/۲۵) یعنی بد را خوب جلوه دادن یا خوب را خوبتر جلوه دادن، از فضیلتی مهم یا اهم باز بدارد، مثل اینکه انسان را سرگرم کار مستحبی می‌کند تا وی را از واجب باز دارد یا او را سرگرم واجب مهم می‌کند تا او را از واجب اهم محروم کند. قرآن کریم از زبان شیطان می‌فرماید: “رب بما اغویتنی لازینن لهم فی الارض و لاغوینهم اجمعین؛ خداوندا، به خاطر آنکه مرا به هلاکت افکندی هر آینه در زمین (باطل را) در نظرشان زینت می دهم (آنان را خواهم فریفت) و همگی‌شان را به راه هلاکت می برم”(حجر/۳۹.) یعنی شیطان آرزوها و خیالاتی را برای انسان مطرح می‌کند “لامنینهم”(نساء/۱۱۹) و چیزهایی را در نظر انسان زینت می‌دهد که زینت ارض است، نه زیور قلب و جان انسان، چه اینکه زینت جان انسان، ایمان به خدای سبحان است: “حبب الیکم الایمان و زینه فی قلوبکم”(حجرات/۷)، نه خانه و باغ و امکاناتی که زینت زمین محسوب می‌شود. اگر کسی خانه خوب و مجللی ساخت، زمین را مزین کرده است نه خود را. این مغالطه، کار شیطان است که زینت‌های زمین را از طریق آرزو، زینت انسان وانمود می‌کند.

شیطان با ابزار تزئین و تسویل، در عقاید و اخلاق آدمی نفوذ کرده و کاری می‌کند که انسان با اراده و انتخاب خود شقاوت را بر سعادت ترجیح داده و با گرایش به لذات زودگذر، هلاکت خویش را امضاء می‌کند. امام سجاد (ع) در فراز مذکور در صدر بحث، از تزئین و تسویل شیطان به خدا پناه برده، عرضه می‌دارد: “خداوندا، به تو پناه می‌بریم از اینکه (شیطان) در گمراهی ما برای بازداشتن از طاعتت، و زبون نمودن ما به نافرمانیت خود را به طمع اندازد و یا اینکه نزد ما آنچه را که او برایمان نیکو جلوه داده، نیکو باشد، و یا آنچه (از عبادات) را که او برای ما ناگوار و ناخوشایند نشان دهد، بر ما سنگین و ناگوار باشد”. بدیهی است در مقابله با دشمن همواره باید از سلاح مناسب استفاده کرد. بندگی واقعی خداوند و محبت حقیقی او، قویترین سلاح در مقابل شیطان است.

در واقع عبادت توام با عشق و محبت، همان اخلاصی است که شیطان از روز نخست عجز خود را در برخورد با آن اعلام کرده و بیان داشته که دسترسی به مخلصین ندارد: “لاغوینهم اجمعین الا عبادک منهم المخلصین”. از این رو امام سجاد (ع) در فراز بعدی این دعا از خداوند چنین مسئلت می‌دارد: “خداوندا، شیطان را به سبب عبادتت از ما دور گردان و به پایداری ما در محبت تو، خوارش گردان و میان ما و او پرده‌ای قرار ده که آن را ندرد، و سد محکمی ایجاد کن که آن را نشکافد”.

منابع:

شرح صحیفه، حسن ممدوحی، ج۲

تفسیر تسنیم، آیت الله جوادی آملی، ج۳

محمود عصرجدید