مرکز ملی آموزش مدیریت انرژی در صنعت

محدودیت منابع فسیلی, افزایش جمعیت و تقاضای انرژی, آثار زیانبار زیست محیطی سوخت های فسیلی و محدویت منابع مالی جهت توسعه ظرفیت های تولید از مهمترین محرک های توسعه مدیریت انرژی و بازنگری در شیوه های مصرف انرژی بوده است

محدودیت منابع فسیلی، افزایش جمعیت و تقاضای انرژی، آثار زیانبار زیست محیطی سوخت‌های فسیلی و محدویت منابع مالی جهت توسعه ظرفیت‌های تولید از مهمترین محرک‌های توسعه مدیریت انرژی و بازنگری در شیوه‌های مصرف انرژی بوده است. بر این اساس است که تصمیم‌گیران ارشد کشور مصمم می‌باشند تا با سیاست‌گذاری‌های مناسب و اتخاذ رویکردهای اساسی به این مهم دست یابند.

باتوجه به مطالعات میدانی انجام شده درخصوص آموزش مدیران انرژی صنایع مختلف و برآورد پتانسیل صرفه‌جویی انرژی ناشی از ارتقای آگاهی و آموزش کاربردی مدیران انرژی صنایع، اهمیت توسعه منابع انسانی و ادامه آموزش‌های کاربردی در دستور کار مسئولان انرژی کشور قرار گرفته است.

تفاهم‌نامه مشترک دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت ژاپن درخصوص ارتقای مدیریت انرژی و احداث مرکز ملی آموزش مدیریت انرژی از جمله اقدامات بنیادین در این راستا بوده که علاوه بر ارتقای دانش مدیران انرژی از طریق آموزش‌های کاربردی مدیریت انرژی در بخش‌های مختلف صنعتی، زمینه‌های گسترش فعالیت‌های مدیریت انرژی در بخش صنعت کشور را فراهم خواهد نمود.

پروژه ارتقای مدیریت انرژی در جمهوری اسلامی ایران و احداث مرکز ملی آموزش مدیریت انرژی در صنعت، )NTCEM = National Training Center on Energy Management( پس از حدود یکسال مطالعه مقدماتی، مذاکره مستمر با دولت ژاپن و اخذ موافقت طرف ژاپنی، به صورت پروژه مشترکی میان دفتر بهینه‌سازی انرژی معاونت امور انرژی وزارت نیرو و آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن )JICA( تعریف گردیده و در آبان ماه ۱۳۸۱ در قالب یک تفاهم‌نامه به امضاء رسید. پس از طراحی و احداث ساختمان آموزشی و آزمایشگاه مرکز ملی آموزش مدیریت انرژی در مجتمع عالی آموزشی و پژوهشی آذربایجان، نهایتا این مرکز در آذرماه سال ۱۳۸۳ افتتاح گردید و فعالیت خود را آغاز نمود.

هدف از انجام این پروژه برگزاری آموزش‌های کاربردی مدیریت انرژی در این مرکز در جهت بهبود شاخص مصرف ویژه انرژی )SEC( در زیر بخش‌های صنعتی از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی عمومی و تخصصی برای مدیران انرژی صنایع و شرکتهای خدمات انرژی مدیریت انرژی می‌باشد. افتتاح این مرکز به عنوان گامی موثر در تعمیق و بهبود بهره‌وری انرژی در صنایع محسوب گردیده و باعث کاهش مصرف ویژه انرژی به میزان ۱۰ درصد بخش صنعت و نیز آموزش ۲۵۰۰ نفر از مدیران و کارشناسان صنایع پر مصرف انرژی تا پایان برنامه چهارم توسعه خواهد گردید.

راه‌اندازی این مرکز باتوجه به پتانسیل‌های صرفه‌جویی در صنایع، تحقق بهینه‌سازی در مصرف انرژی را در کشور میسر کرده و تلاش دارد تا چشم‌انداز مناسبی در زمینه مصرف کاراتر انرژی را در این حرکت هدفمند، بنیادین و سازنده‌ ترسیم نماید.

● اثرات دوره‌های آموزش کاربردی مدیریت انرژی در کشور:

دوره‌های آموزش کاربردی مدیریت انرژی موجب توسعه پایدار در کشور بوده و نتیجتا دارای سه اثر اصلی و ارزنده به شرح ذیل می‌باشد:

▪ اثرات فنی: انتقال دانش عملی مدیریت انرژی به کارآموزان صنایع باعث استفاده بهینه از تجهیزات انرژی بر و کاهش مصرف انرژی در صنایع خواهد بود.

باتوجه به اینکه در دوره‌های آموزشی، کلیه موارد تئوری و عملی در زمینه مدیریت انرژی در صنایع به صورت کاربردی به کارآموزان آموزش داده می‌شوند، لذا کارآموزان قادر خواهند بود که پس از اتمام دوره‌های آموزشی اقدامات بهینه‌سازی انرژی بویژه اقدامات بدو هزینه و کم‌هزینه را به راحتی در محل کار خود به مرحله اجرا در آورند.

▪ اثرات اقتصادی: استفاده بهینه از انرژی در صنایع، در ایجاد درآمد حاصل از فروش فرآورده‌های نفتی و رشد اقتصادی کشور نقش خواهد شد.

▪ اثرات اجتماعی و زیست محیطی: کاهش مصرف انرژی در صنایع کشور در کاهش گازهای آلاینده و گلخانه‌ای نقش بسزایی خواهد داشت.

ساختار راهبری، هماهنگی و اجرایی پروژه مرکز ملی آموزش مدیریت انرژی:

ساختار سازمانی، هدایت و راهبری، ‌نظارت و هماهنگی و اجرای پروژه مرکز ملی آموزش مدیریت انرژی قبل از تاسیس و بعد از بهره‌برداری آن به قرار ذیل بوده است:

▪ دفتر بهبود بهره‌وری و اقتصاد برق و انرژی: مدیریت پروژه، ساخت مرکز ملی آموزش مدیریت انرژی و تهیه فضای آموزشی جهت برگزاری دوره‌ها، نظارت عالی و راهبری با این دفتر می‌باشد.

▪ آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا:) تهیه لی‌اوت ساختمان، فراهم کردن تجهیزات آزمایشگاه مرکز آموزش در بخش‌های کوره، بویلر، پمپ، فن، موتور و ارائه خدمات فنی و مشاوره در بخش‌های مختلف پروژه با آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن می‌باشد.

▪ سازمان بهره‌وری انرژی ایران (سابا:) انتخاب کارآموزان و معرفی آنها به مجتمع عالی آموزشی و پژوهشی آذربایجان، هدایت ارزیابی‌های خارجی دوره‌ها (شامل تهیه و جمع‌آوری پرسشنامه از کارآموزان در خصوص چگونگی مصرف انرژی در کارخانه و ارزیابی شاخص‌های مصرف ویژه‌ انرژی)، نظارت بر فعالیت‌های مجتمع عالی آموزش و پژوهشی آذربایجان، صدور گواهینامه‌های پایان دوره آموزشی برای کارآموزان با سابا می‌باشد.

مجتمع عالی آموزشی و پژوهشی آذربایجان: اجرای دوره‌های آموزشی و فراهم نمودن امکانات رفاهی در زمان برگزاری دوره‌ها برعهده این مجتمع می‌باشد.

● دوره‌های آموزش کاربردی مدیریت انرژی مرکز ملی آموزش مدیریت انرژی:

باتوجه به شرایط و نیازهای موجود در صنایع کشور و نیز مطالب مورد نیاز در آموزش مدیریت انرژی، آزمایشگاه‌های تخصصی (شکل ۲) در زمینه کوره،‌ بویلر، تله بخار، کمپرسورها، پمپ، فن و روشنایی طراحی و نصب گردیده و ۳ دوره آموزشی در مرکز به شرح ذیل برگزار می‌‌گردد:

▪ دوره آموزشی عمومی مدیریت انرژی

علاوه بر ارائه مباحث کاربردی مدیریت انرژی به صورت عمومی در این دوره، مطالب ذیل به صورت عملیاتی به آموزش گیرندگان، آموزش داده می‌شود:

- مبانی صرفه‌جویی انرژی

- صرفه‌جویی انرژی برق

- صرفه‌جویی انرژی گرمایشی

- صرفه‌جویی انرژی در دیگ‌های بخار

▪ دوره آموزشی مدیریت انرژی برق

علاوه بر ارائه مباحث کاربردی مدیریت انرژی به صورت تخصصی در این دوره، مطالب ذیل به صورت عملیاتی به آموزشی گیرندگان آموزش داده می‌شود:

- صرفه‌جویی انرژی برق و تکنیک‌های اندازه‌گیری

- صرفه‌جویی انرژی برق در پمپ‌ها و فن‌ها

- صرفه‌جویی انرژی در کمپرسورها

- مدیریت انرژی برق در الکتروموتورها

- صرفه‌جویی انرژی برق در روشنایی و ترانسفورمرها

▪ دوره آموزشی مدیریت انرژی حرارت

علاوه بر ارائه مباحث کاربردی مدیریت انرژی به صورت تخصصی در این دوره، مطالب ذیل به صورت عملیاتی به آموزش گیرندگان،آموزش داده می‌شود:

- صرفه‌جویی انرژی گرمایشی و مدیریت احتراق

- مدیریت بخار و تله بخار

- تکنیک‌های محاسبه و سنجش‌گرمایش

- مدیریت انرژی در ساختمان‌ها و واحدهای مسکونی

- تست‌های مدیریت گرمایش

به نظر می‌رسد پروژه مشترک ارتقای مدیریت انرژی در جمهوری اسلامی ایران از پروژه‌های موفق به انجام رسیده به وسیله دو کشور با هدف مدیریت انرژی بوده است. این پروژه با هدف اجرای آموزش‌های هدفمند و کاربردی برای مدیران انرژی صنایع و به منظور صرفه‌جویی انرژی در این بخش طراحی و اجرا شده است. این پروژه موفق چشم‌انداز بسیار مناسبی را در تحقق هدف‌های مشترک ترسیم نموده است. همچنین احداث مراکز مشابه در سایر زیربخش‌های عمده مصرف کننده انرژی از جمله ساختمان جهت انجام مدیریت انرژی جامع در کشور ضروری بوده و توصیه می‌گردد.(۶)

علیرضا عبداله شیرازی

کامبیز رضاپور

منابع:

-۱ تفاهم‌نامه پروژه “ارتقای مدیریت انرژی در جمهوری اسلامی ایران” و اسناد مرتبط، وزارت نیرو با آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا)، سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۳

-۲ نتایج ارزیابی درونی و بیرونی از عملکرد مرکز ملی آموزش مدیریت انرژی، دفتر بهبود بهره‌وری و اقتصاد برق و انرژی، معاونت برق و انرژی، وزارت نیرو، سال‌های ۱۳۸۳ الی ۱۳۸۷

-۳ اسناد طراحی مفهومی پروژه احداث مرکز ملی آموزش کاربردی مدیریت انرژی در ساختمان، دفتر بهبود بهره‌وری و اقتصاد برق و انرژی، معاونت برق و انرژی، وزارت نیرو، ۱۳۸۵