کوچولوی مطمئن

یکی از هدف هایی که در تربیت کودکان لازم است مورد توجه باشد, پرورش روحیه خودباوری و ایجاد اعتماد به نفس در آنها است

یکی از هدف‌هایی که در تربیت کودکان لازم است مورد توجه باشد، پرورش روحیه خودباوری و ایجاد اعتماد به نفس در آنها است. کسی که اعتماد به نفس نداشته باشد، بیچاره و ناتوان است و نمی‌تواند از امکانات و استعدادهای موجود خود بهره‌برداری کند. از دست دادن اعتماد به نفس موجب فلج شدن فکر و روح کودک می‌شود. او را از خود مأیوس می‌کند و متکی و وابسته به دیگران بار می‌آورد. اگر کودکی در یک مرحله از تحصیل بنا به علتی اعتماد به نفس خود را از دست بدهد، به تدریج ضعیف‌تر می‌شود و چه بسا توانایی ادامه تحصیل را از دست می‌دهد.

بسیاری از ضعف‌هایی که در امر تحصیل دانش‌آموزان مشاهده می‌شود ناشی از برخوردهای نادرست پدر و مادر و مربیان آنهاست که به از دست دادن اعتماد به نفس در آنها منتهی شده است. بنابراین یکی از عوامل مهم پیشرفت علمی، معنوی و اجتماعی در کودک باور داشتن به همه توانایی‌های خود است. اگر کودک شما قادر نیست کاری را انجام دهد یا کار را آن گونه که مایل است نمی‌تواند انجام دهد، فقط باید اعتماد به نفس او را تقویت کنید. عوامل تشکیل‌دهنده اعتماد به نفس عبارتند از اشتیاق برای پذیرش ریسک و خطر، توانایی چالش و برخورد با مشکلات و میزان شجاعت و جرأت فرد که همه این مضامین حول یک کلمه می‌چرخند و آن اقدام و عمل است.

اعتماد به نفس با عمل و اقدام انسان به وجود می‌آید نه با غم و غصه، فکر و صحبت و امثال آن. اگر بچه‌های شما اعتماد به نفس ندارند، نیازی نیست که به دنبال یک راه‌حل پیچیده برای رفع آن باشید. اگر کودک شما قادر نیست کاری را انجام دهد یا کار را آن گونه که مایل است نمی‌تواند انجام دهد فقط باید اعتماد به نفس او را تقویت کنید.

ـ به آنها فرصت دهید مسئول باشند و تصمیم بگیرند. کودکانی که اعتماد به نفس بالایی دارند همانهایی هستند که درست از آغاز زندگی‌شان به آنها فرصت تصمیم‌گیری داده شده است. کودکان باید مسئولیت بپذیرند، نه این که والدین آنها برایشان کار کنند. آنها اعتماد به نفس را با انجام کار به دست می‌آورند. آنها باید ریسک کنند، کارها و حوادث جدید را آزمایش کنند و بدانند که شما به آنها اعتماد دارید، نه این که سراغ کاری بروند و بدون هرگونه خطایی آن را فقط آزمایش کنند.

کودکانی که تصمیم‌گیری را زود یاد می‌گیرند، برای خود لباس انتخاب می‌کنند، برای خود خوراکی انتخاب می‌کنند، همبازی خود را انتخاب می‌کنند و بدون احساس خطر مسئولیت قبول می‌کنند، خیلی زود یاد می‌گیرند که خود را دوست داشته باشند و خود را انسان مثبتی بدانند. کودکان با انجام کارهای روزانه‌ای که مطابق سن و سال آنها است و به آنها احساس افتخار و مفید بودن می‌دهد، خیلی زود به خود اعتماد پیدا می‌کنند.

ـ به جای این که استقلال آنها را تهدیدی علیه برتری خود حس کنید از تلاش آنها برای استقلال حمایت کنید. آنها را تشویق کنید کارهایی برای خود انجام دهند، غذای مورد علاقه خود را بخورند. اتاقشان را با سلیقه خود تزئین کنند و هر کار دیگری که به آنها احساس استقلال می‌دهد انجام دهند. هر چه بیشتر احساس استقلال کنند، اعتماد به نفسشان بیشتر می‌شود.

آنها برای هر کار کوچکی نباید اجازه بگیرند. باید بتوانند برای خرج کردن پول خود برنامه‌ریزی کنند، لباس‌های مورد علاقه خود را انتخاب کنند، غذا بپزند، ظرف بشویند، از وسایل خود مراقبت کنند، وقت خود را برای انجام کارها زمان‌بندی کنند، مؤدبانه از دیگران تشکر کنند، هدیه بدهند، غذای مناسب بخورند، خواب کافی داشته باشند و امثال آن.

ـ آنها را تشویق کنید تا دوستان خود را به منزل دعوت کنند. به کودکان خود نشان دهید که برای دوستان آنها احترام قائل هستید و آنها را مهم می‌دانید. کودکانی که ببینند والدین آنها به دوستانشان در خانه خوش‌آمد می‌گویند، در واقع این پیام را از پدر و مادر خود می‌گیرند که من می‌دانم تو در انتخاب دوست دقّت می‌کنی و اگر تو آنها را دوست داری برای من کافی است.

من تو را قبول دارم و به دوستانت در خانه احترام می‌گذارم، این پیام خوبی است برای کودکان که بدانند شما به آنها اعتماد دارید و اگر شما آنها را قبول داشته باشید، آنها به خودشان اعتماد خواهند کرد.

ـ کودکان را بغل کنید، ببوسید و نوازش کنید. اگر به کودکان محبّت کنید، یاد می‌گیرند که خود را دوست داشته باشند. کودکان نمی‌توانند احساس جذاب بودن داشته باشند مگر این که این مطلب را همراه با شما که مهم‌ترین فرد در دوران کودکی‌شان هستید، احساس کنند. با بچه‌ها توپ بازی کنید، کشتی بگیرید، یکدیگر را به بستنی مهمان کنید.

این رفتارها، رفتارهای طبیعی، لذّت‌بخش و عادی است که بچه‌ها انجام می‌دهند و باید در همان شرایط نیز دیده شود. نگران این نباشید که اگر با آنها کشتی بگیرید، بچه‌های جنگنده و شلوغی خواهند شد. بلکه برعکس به دلیل تجربه‌ای که هم اکنون کسب می‌کنند، از وجود آنها لذّت ببرید. با بچّه‌ها به گونه‌ای رفتار کنید که گویی انسان‌هایی کامل و جامع هستند و هر مقدار که شما به آنها چیز می‌آموزید، همان مقدار هم از آنها یاد می‌گیرید. هر چقدر آنها به دلیل بچّه بودن کمتر مورد انتقاد قرار بگیرند، از اوقات خود بیشتر لذّت خواهند برد و برای خود بیشتر ارزش قائل خواهند شد و خود را افراد مهمی خواهند دانست.

ـ کودکی که اعتماد به نفس دارد، وقتی وظیفه‌ای را برعهده می‌گیرد، بر اثر یک ناکامی کار مورد نظر را ناتمام باقی نخواهد گذاشت، بلکه برعکس از شکست درس می‌گیرد. کودکی که برای خود احترام قائل باشد، به دیگران نیز احترام خواهد گذاشت، زیرا انسان به دیگران آن چیزی را می‌دهد که خود در درون دارد و برعکس شما نمی‌توانید آنچه را ندارید به دیگران بدهید. به همین دلیل، کودکی که یاد گرفته است خود را دوست بدارد، دارای محبّت فراوانی است که می‌تواند به دیگران نیز عرضه کند.

ـ تنبیه بدنی اطمینان و اعتماد به نفس را در بچّه‌ها می‌کشد. اولیا و مربیان هوشیار کارهای کودکان را کنترل می‌کنند و با ندانم‌کاری‌های اطفال از کوره درنمی‌روند و دست به عمل خشونت‌آمیز نمی‌زنند و در نتیجه از مرحله تعلیم و تربیت در مورد اطفالشان دور نمی‌افتند.

ـ کودکان را تشویق کنید به جای این که همیشه از راه‌های امن حرکت کنند، خطرپذیر باشند. کودکانی که از ریسک پرهیز می‌کنند، همیشه دارای اعتماد به نفس پایینی هستند زیرا هرگز احساس موفقیت واقعی را درک نمی‌کنند. اگر چه ممکن است این گونه به نظر برسد که ریسک‌پذیری ربطی به اعتماد به نفس ندارد. امّا به خاطر داشته باشید که گفتن عبارات زیر به دلیل ترس از انجام کارهای جدید و ترس از شکست است:

«از همه چیز بدم می‌آید» یا «نمی‌توانم آن کار را انجام بدهم» اگر می‌خواهید فرزندانتان اعتماد به نفس داشته باشند، به آنها تمرین موفقیت بدهید.

بدین ترتیب که آنها را تشویق به انجام کارهایی کنید که قبلاً انجام نداده‌اند. مرتب به آنها بگویید که شکست چیز طبیعی است و به نتیجه نرسیدن در یک کار به معنی شکست انسان نیست. به عنوان مثال کودک خود را تشویق کنید دو بار عرض استخر را زیرآبی برود و به جای این که به او بگویید این کار خطرناک است، او را تحسین کنید. به جای این که دایم تکرار کنید «مواظب باش، ممکنه نتونی انجام بدی»، بگویید: «یالاّ، امتحان کن».

ـ در دل گرمی دادن و تشویق کودک خسّت به خرج ندهید. تأیید و به رسمیت شناختن کودک توسط والدین اعتماد به نفس او را تقویت می‌کند.

ـ قبل از آن که کودک را برای یک شکست سرزنش کنیم، باید او را به خاطر یک موفقیّت مورد تأیید و تشویق قرار دهیم تا اعتماد به نفس او آسیب نبیند.

نتیجه اینکه کودکان امانت‌های الهی هستند که در اختیار پدران و مادران قرار گرفته‌اند. بالاترین مهر و محبّت به آنان این است که در سازندگی و تربیت‌شان قصور نکنیم و بکوشیم هر چه بهتر و کامل‌تر استعدادهای درونی آنها را استخراج کنیم و راه تعالی و تکامل را به رویشان باز کنیم و برای آنان تبیین کنیم که بزرگترین معادن وجودی در عمق جانشان قرار دارد و آنان را برای استخراج این گونه معادن تشویق و ترغیب کنیم. اگر بزرگسالان اجازه تجربه و فعالیت و آموختن طبیعی را به کودک ندهند، کودک هرگز اعتماد لازم را به دست نخواهد آورد و نسبت به توانایی‌های خود شک خواهد کرد. والدین می‌توانند با برقراری محیطی آرام و عاری از تشنج، حس اعتماد به نفس را در فرزندانشان بالا ببرند.

غلامرضا آتش دامن

منابع:

۱ـ دایر، وین (۱۳۸۴) چگونه فرزندانی خلاق داشته باشیم، ترجمه علی علی پناهی نشر آسیم، تهران، چاپ اوّل

۲ـ رشیدپور، مجید (۱۳۸۴) راه تربیت، انتشارات انجمن اولیا و مربیان، تهران، چاپ ششم

۳ـ سادات، محمّدعلی (۱۳۸۴) رفتار والدین با فرزندان، انتشارات انجمن اولیا و مربیان،‌ تهران، چاپ دهم

۴ـ سیف، سوسن و دیگران (۱۳۷۷) روان شناسی رشد (۱) انتشارات سمت تهران، چاپ هشتم

۵ـ عبادی، غلام حسین (۱۳۸۴) یافته‌های پژوهشی شورای تحقیقات آموزش و پرورش استان خوزستان، انتشارات کردگار، اهواز، چاپ اول

۶ـ مجوزی، عبدالله (۱۳۸۳) چرا تنبیه؟ انتشارات سازمان انجمن اولیا و مربیان تهران، چاپ هشتم