تکنیک دراماتیک

نقدی از کتاب بازیگری میخاییل چخوف با ترجمه کیاسا ناظران

به گمانم آخرین بار ۱۰ سال پیش همدیگر را دیدیم. من سالیان سال به دنبال نظریه هایی بودم که سرانجام در آموزه های شما پیدایشان کردم و فکر می کنم در طول یک سالی که بخت یارم شد و با شما کار کردم فرصتی دست نداد تا این مطلب را به شما بگویم. جست وجوی من در واپسین سال های دهه ۲۰ آغاز شد.

آن زمان شما با نمایش های اریک چهاردهم، شب شاهان، هملت و. . . به پاریس آمده بودید.

بعد از دیدن یکی از اجراهایتان مطمئن شدم که فقط با شما می توانم چیزی را که دنبالش می گردم کشف کنم. من در جست وجوی روشی عینی و ملموس برای چیزی دست نیافتنی بودم: «تکنیک دراماتیک».

این بخشی از مقدمه کتاب بازیگری میخاییل چخوف با ترجمه کیاسا ناظران است که در واقع بخشی از نامه یول براینر یکی از شاگردان چخوف به وی است. میخاییل چخوف درباره محتوای این کتاب در مقدمه ای به قلم خود آورده است: نتیجه پژوهش های من درباره تسلط درونی بر مکانیسم آفرینش در این کتاب آمده است.

این پژوهش ها سال ها پیش در تئاتر هنر مسکو در روسیه آغاز شد. من ۱۶ سال با آن تئاتر همکاری داشتم و آموزه های استانیسلاوسکی نمیرویچ رانچنکو واختانگوف و سولرژیتسکی را دنبال کردم. در مقام بازیگر، کارگردان، استاد و سرانجام مدیر دومین تئاتر هنر مسکو توانستم روش های بازیگری ام را تنظیم کنم و آن ها را در غالب تکنیکی مشخص سر و سامان دهم.

این کتاب درباره همین تکنیک است. او پس از ترک روسیه سال ها در لتونی، لیتوانی، اتریش، فرانسه، انگلستان و سرانجام در آلمان در کنار ماکس راینهارد کار کرد. بخت یارش شد. با بازیگران و کارگردان هایی از هر سبک و سیاق آشنا شد. به قول او مردانی فراموش نشدنی مثل شالیا پین، میرهولد، موآسمی، ژووه، گیلگاد و خیلی های دیگر.

چخوف در ۱۹۳۶ آموزه های خود را در مدرسه هنرهای دراماتیکی در لندن تحت عنوان مدیر هنری در اختیار بسیاری از شاگردانش قرار داد و پیش از آغاز جنگ جهانی دوم به امریکا رفت و به کامل کردن تجربه های خود پرداخت. مدرسه اش کم کم به تئاتر حرفه ای تبدیل شد و همگان آن را به اسم بازیگر چخوف می شناختند.

این مقدمه را چخوف در ۱۹۵۲ در کالیفرنیا نوشت و در آن مدعی شد که پس از سال ها تجربه کردن متون کلاسیک و آموزه های تکنیکی خود به این نتیجه رسیده است که با نوشتن کتابی تمام این تجربیات را یک جا در اختیار علاقه مندان قرار دهد. وی در ادامه و در آغاز فصل های کتاب متذکر شد که متاسفانه هیچ امکان دیگری برای همکاری وجود ندارد: تکنیک هنر دراماتیک را فقط با انجام دادن آن می توان فهمید ولاغیر.

فصل ها

کتاب بازیگری اثر میخاییل چخوف شامل ۱۱ فصل است. بدن و روانشناسی بازیگر(فصل اول)، تخیل و شبیه سازی تصویرها(فصل دوم)، بداهه سازی و کار گروهی(فصل سوم)، ژست روانی(فصل پنجم)، ساختمان نقش(ششم)، شخصیت هنری(فصل هفتم)، قوانین ترکیب بندی در تئاتر(فصل هشتم)، گونه های تئاتری(فصل نهم)، پرداختن به نقش(فصل دهم) و نتیجه گیری(فصل یازدهم).

میخاییل چخوف در مقام بازیگر که بدن را همچون رکن اساسی در خدمت گرفته به شناخت حقیقی و کتمان ناپذیری درباره بدن رسیده است. او فصل اول را این گونه آغاز کرده است: بدن می تواند بهترین دوست و بدترین دشمن ما باشد و در ادامه نوشته است: همه می دانند که جسم و روح رابطه تنگاتنگی با یکدیگر دارند و مدام روی همگان اثر می گذارند. کم کار کردن روی بدن یا به عکس بیش از حد عضلانی کردن آن سستی اراده و افت توانایی های فکری و عاطفی را در پی دارد.

عادت ها وسواس ها و از شکل افتادگی های خاص بدنی نتیجه فعالیت های مختلف و زندگی شغلی متفاوت است. برای همین پیدا کردن آدم های کاملا متعادل کار سختی است آدم هایی که جسم و روح شان در هماهنگی آرمانی پرورش یافته باشد. بازیگری که می خواهد به وسیله بدن جنبش های ذهن و احساسش را بیان کند باید به این هماهنگی برسد. لازمه این هماهنگی تعادل کامل بین جسم و روح است.

در این کتاب در هر فصل در صورت لزوم تمرین های عملی و تکمیلی و خلاصه فصل ها برای درک و دریافت و عملی کردن تئوری ها آمده است. بازیگر با استناد به نظریه ها در پلاتوی تمرین می تواند برای رسیدن به ایده های موجود براساس تمرین های پیشنهادی وارد عمل شود. در نهایت نیز عمل موجب درک آسان تر مفاهیم می شود.

رضا آشفته