هر دقیقه ۱۰ نفر سکته مغزی می کنند

کرک داگلاس, ریچارد نیکسون, کری گرانت, ریچارد برتون, الیزابت تیلور, چارلز دیکنز, شارون استون و بیژن پاکزاد طراح سرشناس ایرانی ـ آمریکایی , شاید به نظر برسد که این افراد چندان ارتباطی با همدیگر نداشته باشند اما یک ویژگی مشترک دارند همه آنها دچار سکته مغزی شده اند و تعدادی از آنها به همین علت, جان خود را از دست داده اند

کرک داگلاس، ریچارد نیکسون، کری گرانت، ریچارد برتون، الیزابت تیلور، چارلز دیکنز، شارون استون و بیژن پاکزاد (طراح سرشناس ایرانی ـ آمریکایی)، شاید به نظر برسد که این افراد چندان ارتباطی با همدیگر نداشته باشند اما یک ویژگی مشترک دارند؛ همه آنها دچار سکته مغزی شده‌اند و تعدادی از آنها به همین علت، جان خود را از دست داده‌اند...

سکته مغزی جزو اورژانس‌های پزشکی است و رسیدگی هرچه سریع‌تر به بیمار، از شدت صدمه‌های وارده به مغز کم می‌‌کند. این بیماری قابل‌درمان و پیشگیری است و در سال‌های گذشته، افراد کمتری بر اثر آن جان خود را از دست داده‌اند اما با وجود این هنوز هم یکی از عوامل مهم مرگ‌ومیر در جهان به شمار می‌‌رود. در هر ۶ ثانیه، یک نفر در اثر ابتلا به سکته مغزی، در معرض خطر مرگ قرار می‌گیرد. سن شایع ابتلا به سکته مغزی در جهان حدود ۶۰سال به بالاست. در ایران آمار دقیقی از سن مبتلایان در دست نیست اما بروز آن در سنین زیر ۵۵ سال هم شیوع زیادی دارد. در هر حال، در هر سن و سالی که باشید، لازم است علایم هشداردهنده سکته مغزی را بشناسید تا در صورت بروز آن بتوانید به خودتان یا دیگران کمک‌ کنید. سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به قسمتی از مغز، قطع یا کم شود که باعث خواهد شد به قسمت‌هایی از بافت مغز، غذا و اکسیژن نرسد. در نتیجه در عرض مدت کوتاهی، تعدادی از سلول‌های مغزی آسیب‌‌ می‌بینند یا از بین می‌روند.

● تاریخچه

بیش از ۲۴۰۰ سال پیش، بقراط، پدر علم طب، سکته مغزی را شناخت و آن را تا حدی توصیف کرد. وی نام «حمله ناگهانی فلج‌کننده» را بر این بیماری گذاشت. در سال‌های بعد، یونانیان نام «آپوپلکسی» (از دست رفتن ناگهانی حس و حرکت) را برای آن انتخاب کردند چون در بسیاری مواقع این بیماری منتهی به فلج بیماران می‌شد. آنها علت دقیق این بیماری را نمی‌دانستند و به همین دلیل برای درمان چندان کاری از دستشان برنمی‌آمد، فقط صبر می‌کردند تا علایم برطرف شوند. اولین کسی که علت سکته مغزی را شناخت، دکتر جان ژاکوب وبنر بود. این پزشک سوئیسی در دهه ۱۷ میلادی، با تحقیق روی جنازه بیمارانی که بر اثر سکته مغزی فوت کرده بودند و بررسی شریان‌های مغزی آنها، متوجه شد خون‌ریزی‌های داخل مغز و بسته‌شدن رگ‌های مغزی، علت این بیماری است و سپس نام «سکته مغزی» بر این بیماری گذاشته شد.

● علایم سکته مغزی

اگر احتمال می‌دهید که خودتان یا فرد دیگری، سکته مغزی کرده است، دنبال این علایم بگردید، به زمان شیوع علایم هم دقت کنید چون مدت زمانی که از آن گذشته، ممکن است بر شیوه درمان اثر بگذارد.

▪ مشکل‌ در راه‌رفتن: تلوتلو خوردن یا گیجی ناگهانی، از دست دادن ناگهانی تعادل یا هماهنگی بدن

▪ مشکل در تکلم: بیان نامفهوم کلمات و نیافتن لغت مناسب برای بیان آنچه رخ داده است. سعی کنید یک جمله ساده را تکرار کنید. اگر نتوانستید، احتمال دارد که سکته کرده باشید.

▪ فلج یا بی‌حسی یک طرفه صورت یا بدن: بی‌حسی ناگهانی، ضعف یا فلج در یک طرف بدن. سعی کنید دو دست خود را همزمان بالای سر ببرید. اگر نتوانستید، شاید علامت سکته باشد. هنگام لبخند زدن نیز ممکن است یک طرف دهان به طرف پایین کشیده شود.

▪ مشکل دید در یک یا هر دو چشم: تاری دید به طور ناگهانی. در بعضی موارد هم حالت دوبینی رخ می‌دهد.

▪ سردرد: سردرد ناگهانی و شدید که گاهی با استفراغ و گیجی همراه است نیز ممکن است نشانه سکته مغزی باشد.

البته احتمال دارد که همه این علایم هنگام بروز سکته مغزی وجود نداشته باشد و فقط یک یا چند علامت دیده شود. علایم به محل خون‌ریزی یا لخته خونی در مغز بستگی دارد.

● چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟

اگر هرکدام از علایم ذکر شده را در یک بیمار مشاهده کردید، باید بلافاصله او را به یک مرکز پزشکی، درمانگاه یا بیمارستان انتقال دهید. حتی اگر علایم گذرا باشند و ظرف مدت کوتاهی برطرف شوند باز هم لازم است با اورژانس تماس بگیرید. (شماره اورژانس ۱۱۵ است). حتی چند دقیقه هم اهمیت دارد و نباید صبر کرد تا علایم برطرف شوند. سکته مغزی هر چه سریع‌تر درمان شود، احتمال صدمه به مغز و بروز ناتوانی بیمار کمتر می‌شود. اگر بتوان طی یک ساعت بعد از شروع اولین علایم، بیمار را به اورژانس رساند، درمان بسیار موثر خواهد بود اما این کار تقریبا غیرممکن است و اگر تا ۳ ساعت بعد از شروع علایم هم بیمار به اورژانس برسد، درمان موفقیت‌آمیز خواهد بود. اگر همراه کسی که مشکوک به سکته مغزی است، هستید، تا رسیدن آمبولانس، علایم وی را زیر نظر بگیرید:

▪ اگر تنفس او متوقف شد، شاید نیاز به تنفس دهان به دهان پیدا کند.

▪ اگر استفراغ کرد، سر او را به یک طرف برگردانید که مانع خفگی او شود.

▪ مانع خوردن و ‌آشامیدن وی شوید.

ترجمه:دکتر آیدا روشن‌ضمیر

منابع: Mayo Clinic -WebMD