نقدی بر روش های تربیتی سختگیرانه و مقتدرانه

باوم ویند معتقد است والدین روشن بین و قاطع , هم برای رفتار خودمختارانه و هم برای رفتار منضبط اعتبار قائلند

● اثرات ثمربخش روش مقتدرانه یا عقلانی از نظر صاحبنظران

باوم ویند معتقد است: والدین روشن بین و قاطع ، هم برای رفتار خودمختارانه و هم برای رفتار منضبط اعتبار قائلند. آنان روابط کلامی را تشویق می کنند و وقتی که از اقتدار خود به عنوان والدین استفاده می کنند و کودک را از چیزی منع می کنند یا از او انتظاری دارند برایش دلیل می آورند.

کولمن می گوید اقتداری که براساس یک نوع دل نگرانی منطقی برای رفاه نوجوان باشد معمولاً از طرف نوجوان پذیرفته می شود، حال آن که سختگیری غیرمنطقی که براساس میل بزرگسال به تسلط بر نوجوان باشد احساس طردشدگی به نوجوان می دهد و گاهی خشم او را برمی انگیزد و گاهی هم به افسردگی او می انجامد.

مارتین در این مورد می گوید والدین مقتدر بیش از دیگران در انتقال ارزش ها و هدف های خود به فرزندانشان تأثیر می گذارند. طرد بیش از حد کودک غالباً با رفتار مشکل برانگیز آنان ارتباط دارد.

باخمن و اومالی نیز می گویند والدین روشن بین و قاطع فرزندانی دارند دارای اعتماد به نفس و عزت نفس بالا و استقلال زیاد.

● والدین سهل گیر

این والدین نقطه ی مقابل والدین سختگیر هستند ؛ اگر چه خانواده های آسان گیر، در مقایسه با والدین مستبد، محبت بیشتری ابراز می دارند، ولی نمی توانند قاطعیت از خود نشان داده و کنترلی اصولی روی بچه اعمال نمایند.

وقتی شعار " کسی را با کسی کاری نباشد"، حاکم بر روابط اعضای خانواده است و هر کس بتواند هر کاری را که میل دارد انجام دهد و دیگری حق دخالت در کار او را نداشته باشد، هرج و مرج و بی نظمی حاکم بر روابط اعضای خانواده می شود و زندگی برای آنها مشکل خواهد بود، خانواده متزلزل می شود و آثار تزلزل در رفتار بچه ها مشاهده می گردد. افراد این خانواده بی بندوبار، لاابالی ، سهل انگار، خودخواه و بی هدف هستند، احساس مسئولیت نمی کنند، قادر به زندگی اجتماعی نیستند، نمی توانند با دیگران به سر برند و اغلب در زندگی با شکست روبه رو می شوند.

● مقایسه دو روش تربیتی "سختگیرانه" و "عقلانی"

والدین مقتدر به شدت معتقد به رعایت نظم و انضباط هستند. اما برخلاف پدر و مادر سختگیر، آن را با ابراز مهر و عطوفت و موافقت شفاهی توأم می کنند. پدر و مادر مقتدر از فرزند انتظار دارند از آنها اطاعت کند لیکن همزمان با وی دوست هستند. پدر و مادر مقتدر با فرزند خود به گفت وگو نشسته و برای او توضیح می دهند که چه رفتار مشخصی از نظر آنها شایسته یا ناشایست و غیراصولی است. پدر و مادر سختگیر هم، همیشه محدودیت های مشخص و لازم الاجرایی را برای کودک وضع می کنند، ولی هرگز راهی برای توافق و سازش، قبول توضیحات و پیشنهادهای کودک، بازنمی گذارند.

● مقایسه دو روش تربیتی "سختگیرانه" و "سهل گیر"

مارتین می گوید حد نهایی هر یک از دو روش اداره کودک، یعنی قانع کردن و تهدید کردن می تواند به پرخاشگری یا رفتار ضد اجتماعی منجر شود و این امر تا حدودی بستگی به درجه صمیمیت والدین دارد. برای مثال والدینی که با فرزندانشان صمیمی نیستند و آنها را بسیار محدود می کنند و نیز آنان که با فرزندانشان صمیمی هستند و آنها را کاملاً آزاد می گذارند، هر دو گروه ممکن است فرزندانی پرخاشگر و نافرمان تربیت کنند که اعتماد به نفس ضعیفی داشته باشند.

والدین سهل گیر به روش های مختلف ، نوجوانهایشان را نازپرورده تربیت می کنند. فرانسیس والتون به نمونه های زیر اشاره کرده است:

- جواب دادن به جای نوجوان در شرایطی که کسی از آنها سؤالی کرده است.

- انتخاب لباس، جمع و جور کردن و شستن لباس ها، دنبال اشیاء و لوازم نوجوان ها گشتن.

- خاطر نشان کردن ساعت و وقت روز به نوجوان تا به موقع به محل قرارش برسد.

والدین سختگیر اغلب به طرق زیر رفتارمی کنند:

- از عملکرد نوجوان ها به شدت انتقاد می کنند.

- متوقع و تهدید کننده هستند.

- به نوجوان ها اعتماد نمی کنند و به آنها احترام نمی گذارند.

- در تکالیف مدرسه فرزندشان دخالت بیش از اندازه می کنند.

● مقایسه روش تربیتی "مقتدرانه" و "سهل گیر"

در روش تربیتی مقتدرانه و مؤثر، والدین به طور روشن و صریح به بچه ها می گویند مجاز به انجام چه کارهایی هستند و چه رفتارهایی از نظر آنها پذیرفتنی نیست. بچه های والدین آسان گیر مشکل می فهمند آنها چه کارهایی را باید و چه کارهایی را نباید انجام دهند، چون والدین هیچ وقت مقررات و محدودیت های مشخص نداشته اند.

دومین مشخصه روش تربیتی مقتدرانه این است که به بچه ها آگاهی داده می شود در صورت شکستن مقررات، چه عواقب و تنبیهی در انتظار آنهاست، بچه های خانواده آسان گیر نمی دانند در صورت عدم رعایت قوانین چه تنبیهی پیش روی آنهاست.

سوم و مهم تر از همه، والدین روشن بین و مقتدر همواره قوانینی را که وضع نموده اند دنبال می نمایند و اجرا می کنند و از موضع خود عدول نمی نمایند. فرزندان خانواده های آسان گیر خیلی زود متوجه می شوند لزومی ندارد به والدین گوش دهند چون آنها به هر حال واکنش نشان نمی دهند. پژوهشگران به این نتیجه رسیده اند بچه هایی که والدین آسان گیر دارند، خیلی پرتوقع، متکی یا نابالغ و نامطمئن بار می آیند. علت این است که والدین آسان گیر از بچه های خود توقع رفتار مسئولانه و عاقلانه ندارند.