برتری دعا و مناجات از تلاوت قرآن

مرا بخوانید تا دعایتان را برای شما اجابت کنم , به راستی کسانی که از پرستش و عبادت من گردنکشی کنند , با حالت خواری و ذلّت وارد جهنّم خواهند شد

● افضل بودن دعا از دیدگاه روایات :

۱) در روایتی آمده که فضالهٔ به واسطه معاویهٔ بن عمّار [یا: فضالهٔ بن معاویهٔ بن عمّار] می گوید :

به امام صادق (ع) عرض کردم : دو نفر در یک لحظه شروع به خواندن نماز می کنند، یکی در نماز قرآن می خواند و قرائتش ‍ بیشتر از دعاست و دیگری دعایش افزون از تلاوت قرآن و در یک لحظه نماز را به آخر می رسانند ، کدامیک از این دو افضل و برتر است ؛ حضرت فرمود : هر دو فضیلت دارد ، هر دو زیباست.

وی می گوید : عرض کردم می دانم که هر دو زیبا است و فضیلت دارد ؛ کدام برتر است ؟

حضرت فرمود : دعا برتر است. آیا فرمایش خداوند متعال را نشنیده ای که می فرماید :

وَقالَ رَبُّکُمْ: اءُدْعُونی ، اءَسْتَجِبْ لَکُمْ، إِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِروُنَ عَنْ عِبادَتی ، سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ. (غافر ؛ ۶۰)

- و پروردگارتان فرمود که : مرا بخوانید تا دعایتان را برای شما اجابت کنم ، به راستی کسانی که از پرستش و عبادت من گردنکشی کنند ، با حالت خواری و ذلّت وارد جهنّم خواهند شد.

به خدا سوگند مقصود از عبادت در آیه شریفه دعاست ، به خدا سوگند آن افضل است.

آیا آن عبادت نیست ؟ و حضرت دوبار فرمود :

به خدا سوگند عبادت همان دعاست و بعد فرمود: آیا دعا استوارترین عبادت نیست ؟! سپس دوبار افزود :

به خدا سوگند دعا ، محکم ترین عبادت است.

۲) در روایت دیگر آمده که از امام باقر (ع) پرسیده شد کدامیک از این دو در نماز افضل است :

بیشتر قرآن خواندن یا طول دادن رکوع و سجود ؟

حضرت فرمود : بسیار درنگ کردن در رکوع و سجود. مگر کلام خداوند متعال را نشنیده ای که می فرماید :

فَاقْرَئُوا ما تَیَسَّرَ مِنْهُ، وَاءَقیموُا الصَّلاهَٔ. (مزمل ، ۲۰)

- پس هر مقدار از قرآن را که مُیَسَّر بود قرائت کنید ، ولی نماز را کاملاً بپادارید.

مسلّماً مقصود خداوند از اقامه و بپا داشتن نماز بسیار درنگ کردن در رکوع و سجود و طول دادن آن دو است .

راوی می گوید عرض کردم : کدامیک از این دو افضل است : قرائت بسیار یا دعای بسیار؟

حضرت فرمود: دعای بیشتر. مگر فرمایش خداوند متعال را نشنیده ای که می فرماید :

قُلْ: ما یَعْبَؤُ بِکُمْ رَبّی ، لَوْلا دُعآؤُکُمْ. (فرقان ، ۷۷)

- بگو: اگر دعایتان نبود ، پروردگارتان چه اعتنایی به شما داشت ؟!

● افضل بودن دعا از دیدگاه عقل :

اکنون می گویم از لحاظ عقلی نیز می توان وجهی موافق با آنچه که پیرامون افضل بودن دعا از قرائت قرآن روایت شده یافت و آن اینکه :

۱) مسلّماً این گونه نیست که هرکس کلام خداوند - جلّ جلاله - را بخواند ، به خدا معرفت داشته باشد و قدر کلام الهی را بشناسد و با تلاوت خویش خشنودی خدا را بخواهد ؛ ولی امکان ندارد کسی دعا و درخواست و آرزو کند و کسی را که می خواند و از او درخواست می کند و آرزوی خویش را از او می خواهد ، یعنی خداوند - جلّ جلاله - را نشناسد ؛ بنابراین ، دعا همواره مشتمل است بر :

الف و ب) معرفت به ذات و صفات خداوندی که او را می خواند.

ج) شناخت پیامبری (ص) که مردم را به سوی او دعوت می نماید.

د) معرفت به واگذاری امور خود به خدا و درخواست و طلب از پیشگاه او

ه‍) ادب نیازمندی به خدا

و) دلبستگی و تعلّق خاطر به اعتماد و تکیه بر خدا

ز) معجزه ها و کراماتی که در نزد هرکس که دعاهایش مستجاب شده و حوایجش برآورده شده و ناراحتی های شدیدش برطرف شده ، تحقّق یافته است .

این ها همگی فایده ها و مَواهبی هستند که فضیلت آنها افزون و جایگاهش دو چندان و بیش از دیگر امور همسان آن است و برای هر کس ‍ که به معنای آنها پی برد به روشنی بر امور دیگر ترجیح دارد.

ممکن است کسی اشکال کند و بگوید : گاهی غیر عارفین به خدا نیز دعا می کنند.

جواب این سخن آن است که حتّی دشمن خداوند - جلّ جلاله - یعنی ابلیس نیز با دعا کردن و درخواست از خداوند منتفع شده ، آنجا که گفت : مرا از مهلت داده شدگان قرار ده و خداوند - جلّ جلاله - درخواست او را اجابت نموده و فرمود :

إِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرینَ إِلی یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ. (حجره ، ۳۷ و ۳۸ ؛ ص ، ۸۰ و ۸۱)

- براستی که تا روز مشخّص و معلوم ، از مهلت داده شدگان هستی.

لیکن امکان ندارد همان گونه که ابلیس به خاطر درخواست و دعا کردنش منتفع شد ، کسی دشمنِ خداوند - جلّ جلاله - باشد و در حال عداوت و دشمنی ، به خاطر خواندن قرآن شریف ثواب داده شده و به ثمره آن نایل گردد.

۲) از دیگر مرجّحات عقلی دعا بر تلاوت قرآن این است که :

کسی که درخواست و دعا می کند ، به همان اندازه ای که در حاجت خویش به او نیاز و اضطرار دارد ، به او توجّه نموده و در پیشگاهش اظهار خشوع و فروتنی می نماید ، بنابراین از آنجا که نیازمندیها و حوائج مردم به خداوند - جلّ جلاله - در زندگانی دنیا بسیار است ، دعا کننده نیز بسان شخص مضطرّ ، ناچار از اخلاصِ عبودیّت و بندگی است ؛ لیکن تلاوت قرآن شریف در غالب اوقات از این حالتها خالی است ، بلکه چه بسا انسان قرآن را با حالت غفلت تلاوت می نماید و در نتیجه خود این کار [در نزد اهل کمال] محسوب می شود.

منبع : کتاب فلاح السائل