گلدکوئیست سرابی در کویر اقتصاد ایران

اقتصاد هر کشوری, تعیین کننده سلامت یا بیماری آن جامعه است فساد اقتصادی, رانت خواری, افزایش جرم, رشد فقر و سایر معضلاتی که همه نگران آن هستند ناشی از اقتصاد بیمار است مساله ای که کارشناسان نیز به آن اذعان دارند

اقتصاد هر کشوری، تعیین کننده سلامت یا بیماری آن جامعه است؛ فساد اقتصادی، رانت خواری، افزایش جرم، رشد فقر و سایر معضلاتی که همه نگران آن هستند ناشی از اقتصاد بیمار است مساله‌ای که کارشناسان نیز به آن اذعان دارند. هر چند طی سال‌های اخیر صنعت در ایران رشد خوبی داشته و ورود فناوری‌ها و تکنولوژی‌های نوین نیز به رونق بازار ایران کمک شایانی کرده است، اما تورم هر سال افزایش پیدا کرده و از قدرت اقتصادی مردم کم می‌کند. این در حالی است که جوانان، سهم عمده‌ای از جمعیت ایران دارند و در شرایطی قرار دارند که نیاز به منابع اقتصادی برای ساختن آینده و فردای خود دارند. بنابراین اشتغال، حقوق، مزایا و بیمه از جمله اولویت‌های هر جوانی برای آغاز زندگی است که پیش رو دارد. یکی از معضلاتی که گریبانگیر جامعه ایرانی شده، مدرک گرایی است و این امر باعث می‌شود جوانان بسیاری که پشت سد کنکور می‌مانند یا به هر دلیلی موفق به ادامه تحصیل نمی‌شوند روانه بازار می‌شوند که ظرفیت تعریف شده‌ای برای جای دادن نیروی کار در خود دارد. اما تنها این معضل نیست که خیل بیکاران را در جامعه برجسته کرده است. این روزها حتی می‌توانید مهندسان و دکترهای بسیاری را ببینید که یا به دلیل جایگزین شدن روابط به جای ضوابط و یا به دلیل در اختیار نداشتن سرمایه آغاز کار به صف بیکاران و جویندگان کار پیوسته‌اند. نتیجه چنین وضعیتی مشغول شدن به کاری غیر از شغل مربوط به رشته تحصیلی و یا روی آوردن به پیشنهاداتی است که بسیاری آن راه «تجارت کاذب» می‌نامند. طی دهه اخیر با گسترش ارتباطات و ورود اینترنت و فناوری‌های نوین شاهد بروز فرصت‌های جدیدی برای کسب درآمد هستیم. اما گاهی این فرصت‌ها منجر به وجود آمدن مشکلاتی در سطح جامعه شده است. تجارت الکترونیکی، این روزها واژه آشنایی است که ضمن تسهیل امور تجاری و برقراری ارتباط با نقاط مختلف دنیا تغییراتی را نیز به همراه خود آورده است. از جمله این تغییرات می‌توان به تولد بازاریابی شبکه‌ای اشاره کرد که با بازاریابی الکترونیکی متفاوت است.

بازاریابی شبکه‌ای

بازاریابی شبکه‌ای سال ۱۹۲۱ توسط یک آمریکایی ابداع شد و در محافل آکادمیک اقتصادی آن زمان به طرح پونزی (نام مرد آمریکایی) یا طرح هرمی مشهور شد و در حوزه بازاریابی با عنوان بازاریابی چند لایه از آن نام برده شد. طرفداران بازاریابی چند لایه معتقد بودند که این شیوه آرزوی دیرینه ارتباط بدون واسطه تولیدکننده با مصرف کننده را تا حدودی برآورده کرده است. اما دیری نپایید که تعدادی سودجو با استفاده از این روش اقدام به کلاهبرداری‌های کلان کردند و این شیوه مطرود شد. اما با پیدایش شبکه‌های بین‌المللی مثل اینترنت، مجرمان و کلاهبرداران حرفه‌ای در سطحی گسترده‌تر اقدامات خود را از سر گرفتند و شیوه مذکور به کلاهبرداری شبکه‌ای معروف شد. برای نمونه، ۲۲ مارس سال ۲۰۰۰ در کلیولند در شمالی‌ترین ناحیه اوهایو، کیفرخواستی بر علیه ۴ نفر به اتهام بازاریابی شبکه‌ای صادر شد که منجر به محکومیت آنان به حبس گردید. آنان ۳۶ میلیون دلار از مردم دریافت کرده بودند. اما بازاریابی شبکه‌ای به عنوان یک روش مشروع و قانونی در کشورهای مختلف دنیا در حال فعالیت و گسترش است و نمی‌توان سو استفاده برخی از افراد را از این روش، دلیلی بر غیرقانونی یا توطئه آمیز بودن این روش دانست. از نظر بسیاری از کارشناسان بین بازاریابی شبکه‌ای و نقشه هرمی تفاوت‌های زیادی وجود دارد که برخی از آنان عبارت است از:

الف) در بازاریابی شبکه‌ای، افراد برای اینکه عضو مجموعه بازاریابان شرکت شوند، مجبور نیستند کالا یا خدمات را از شرکت خریداری کنند و حق عضویت به صورت مبلغی ناچیز از افراد اخذ می‌شود. حال آنکه در نقشه‌های هرمی، افراد به منظور ورود به شبکه بازاریابان باید مبلغ بالایی را تحت عنوان خرید کالا یا خدمات بپردازند.

ب) در بازاریابی شبکه‌ای کالاها و خدماتی به معرض فروش گذاشته می‌شود که از منظر مصرف کننده شناخته شده باشد به صورتی که قیمت کالای ارایه شده در این شرکت‌ها با قیمت بازاری آن تفاوت زیادی نداشته باشد و این در حالی است که در بازاریابی هرمی با توجه به اینکه افراد بدون اینکه به کالاها و خدمات ارایه شده شرکت نیازی داشته باشد و صرفا با هدف به عضویت درآوردن افراد دیگر و بهره‌مندی از پورسانت آن مبادرت به خرید کالاهای آن شرکت‌ها با قیمتی متفاوت با بازار می‌کنند.

ج) سود شرکت‌هایی که از بازاریابی شبکه‌ای قانونی بهره می‌گیرند فقط براساس فروش کالا و خدمات است.

د) همان طور که قبلا هم گفته شد نوع کالای عرضه شده در این دو نوع بازاریابی متفاوت است. کالاهایی که در بازایابی شبکه‌ای قانونی به معرض فروش گذاشته می‌شود ماهیت رقابتی دارد به این معنی که مشابه آن کالا در بازار موجود بوده و قیمت مشخص آن کالا در اختیار مشتریان قرار می‌گیرد. طراحان نقشه‌های هرمی همواره سعی در معرفی نوع جدیدی از کالاها با خصوصیاتی منحصر به فرد هستند که علاوه بر اینکه مورد تقاضای مستقیم نیست از قیمت و کیفیت مشخصی نیز برخوردار نیست لذا خریداران نه برای مصرف، بلکه به منظور بهره مندی از پورسانت‌ حاصل از به عضویت درآوردن دیگران مبادرت به خرید این کالاها می‌کنند. از سویی دولت‌های کشورهای مختلف نظرات متفاوتی درباره بازاریابی شبکه‌ای دارند. به طور مثال وزارت بازرگانی آمریکا هنوز نمی‌تواند مرز قانونی بودن و غیرقانونی بودن بازاریابی شبکه‌ای را مشخص کند. اما از مردم کشورش درخواست کرده اگر برای ورود و معرفی افراد به سیستمی، سود بیشتری به آنها پرداخت شد، از عضویت در آن اجتناب کنند. در ژانویه سال ۱۹۹۷ آلبانی به دلیل در هم ریختن سیستم هرمی که عده زیادی عضو آن شده بودند دچار بحران و ناآرامی شد و اعتراضات به جایی رسید که مردم آلبانی خواستار استعفای دولت شدند. تب فراگیر نقشه هرمی سال ۲۰۰۰ در آفریقای جنوبی (شرکت میریکل) و ۲۰۰۱ در ایرلند شمالی نیز شیوع یافت و اختلالاتی را در چرخه اقتصادی این کشورها به وجود آورد ایران نیز جزو کشورهایی است که در سال‌های اخیر پذیرای نقشه هرمی و بازاریابی شبکه‌ای شده است.

نقشه هرمی و بازاریابی شبکه‌ای در ایران

بازاریابی شبکه‌ای و نقشه هرمی طی سال‌های اخیر از طریق فعالیت شرکت‌هایی چون کیمبرلی سولیتایر، پریم بانک، گلدکوئست، مای سون دیاموند و غیره به جامعه نفوذ پیدا کرد که یکی پس از دیگری از اعتبار افتاد و حتی در مواردی مالباختگان و شاکیان خصوصی، به دادگاه‌ها و دادسراها پناه بردند. هر کدام از این شرکت‌ها‌ با مطرح کردن شعاری پا در میان نیروی انسانی جویای کار گذاشتند و افراد بسیاری را نیز جذب خود کردند. براساس تحقیقات به عمل آمده ایران از جمله بازارهایی است که به طراحان این قضایا پاسخ مثبت داده است. به طور مثال شرکت M۷D (مای سون دیاموند) با این شعار به جذب نیرو پرداخت که M۷D از یک طرح منحصر به فرد جهت مالکیت الماس بهره مند است که شامل فرصت مالکیت ۲۸ قطعه الماس و موقعیت کسب درآمدی قابل توجه است. این یک موقعیت سود بخش و آسان است که شما را برخوردار از کسب الماس و درآمد اضافی می‌کند. آنچه که مورد نیاز تحقق این موقعیت است تنها دنبال کردن طرح پاداش مشتری (CRP) است از هنگامی که شما CRP را دنبال می‌کنید و آن را انجام می‌دهید در واقع آغاز به جمع آوری حواله پاداش (RV) می‌کنید و با کسب آن می‌توانید اولین الماس خود را طلب کنید. بهتر از این آنکه از حق کمیسیون نیز بهره مند می‌شوید. ما می‌توانیم شما را در جهت کسب استقلال مالی یاری کنیم... شرکت کیمبرلی نیز با این ادعا اولین گام‌ها را برداشت که: اعضای شرکت کیمبرلی سولیتایر این باورند که می‌توانند با استفاده از تجربیات و داشته‌ها و سرمایه خود این فرصت را در اختیار افراد مستعد قرار داده تا هر شخصی بسته به استعداد و توان خویش از آن بهره برده و برای خویش یک موقعیت شغلی ایجاد و به خواسته‌ها و آرزوهایش جامعه عمل بپوشاند ما امیدواریم به یاری خدا و همت افراد به این امر نایل شویم. این شرکت‌ها با تاکید بر اینکه انتخاب این سیستم‌ها یک تجارت و شروع یک دوستی فرهنگی است، به افراد تازه واردتوصیه می‌کنند در یاد گرفتن این سیستم و توضیح آن به دیگران عجله نکند و تنها پس از یادگیری کامل سیستم، اطلاعاتشان را در اختیار دیگران قرار دهند. آنها به زیر شاخه‌ها یادآوری می‌کنند که شاید در ماه های اول فعالیت سود کمی دریافت کنند اما وقتی زمان بگذرد و آنها نیز فعالیت کنند، مبالغ قابل توجهی را به خود اختصاص خواهند داد. جالب اینکه حتی شرکت M۷D آگهی تاسیس شرکت را با شماره ثبت ۱۵۷۹ با عنوان «با مسوولیت محدود» در کیش منتشر کردند. براساس این آگهی شرکت M۷D با ۴ میلیارد ریال سرمایه و با اعتباری نامحدود در جزیره کیش مجاز به فعالیت‌هایی چون تجارت الکترونیک، بازاریابی شبکه‌ای و واردات و صادرات کلیه کالاهای مورد نیاز بود. و اما شرکت گلدکوئست که این روزها نقل محافل گوناگون شده است.

---