لــرستان, سرزمین مفرغ

اهمیت مفرغ استان لرستان تا اندازه ای است كه «گریشمن», باستان شناس فقید فرانسوی, هنر حقیقی ایران را هنر لرستان می داند در دوره اسلامی و با ظهور اعراب و سقوط امپراطوری ساسانی, لرستان بخشی از سرزمین جبال و زیر نظر حكام اموی اداره می شد و به «عراق عجم» معروف بود

استان لرستان یكی از قدیمی‌‌ترین زیستگاه‌های بشری بوده است. آثار دوران پارینه‌سنگی كهن و غار‌های مسكون و منقوش پیش از تاریخ و تكوین هنر مفرغ‌كاری در لرستان دلیل این مقدمات است. اهمیت مفرغ استان لرستان تا اندازه‌ای است كه «گریشمن»، باستان‌شناس فقید فرانسوی، هنر حقیقی ایران را هنر لرستان می‌داند. در دوره اسلامی و با ظهور اعراب و سقوط امپراطوری ساسانی، لرستان بخشی از سرزمین جبال و زیر نظر حكام اموی اداره می‌شد و به «عراق عجم» معروف بود. این استان از جمله مناطق مهم ایران در جهت حفظ سنت‌ها و آداب و رسوم اصیل ایرانی بوده و حكومت‌های مختلفی شامل آل برسق، اتابكان و والیان بر لرستان حكومت داشته‌اند.

● مفرغ‌كاری در لرستان

پژوهشگران، هنر مفرغ‌كاری لرستان را نتیجه كارهای ساده‌ای می‌دانند كه بیان‌كننده چندین قرن انقلاب مادی ملتی كشاورز و جنگجو است. این هنر در هزاره چهارم قبل از میلاد به اوج خود رسید. اهمیت هنر مفرغ كاری لرستان، انتقال هنر و سنن اجدادی، انتقال مفاهیم و موضوعات مشترك مذهبی و بیان قانون‌مندی‌هایی است كه برای همه اقوام سواركار، جنگاور و كشاورز دنیای قدیم، به نحوی تحسین‌انگیز، دل‌نشین، پسندیده و ستودنی بوده است.

اشیاء، وسایل و ابزار به جا مانده از هنرمندان خردمند زاگرس، بسیار و بی‌شمار است كه از آنها می‌توان به جنگ‌افزارها شامل خنجر، شمشیر، گرز و... ساز و برگ سواركاری، وسایل زینتی و انواع ظروف و وسایل پذیرایی مخصوص اشاره كرد.

● خرم‌آباد، مركز استان

دره خرم‌آباد در مركز استان لرستان واقع شده است و به علت وجود كوه‌های اطراف كه منبع ذخیره آب هستند، دره خرم‌آباد دارای چشمه‌های آب خنك و هوای دلپذیر می‌باشد. موقعیت طبیعی ممتاز و مواهب خدادادی در این دره سبب شده كه انسان‌های اولیه در غارهای پنج‌گانه پیش از تاریخ، سكونت داشته باشند. وجود چشمه‌های فراوان و سراب‌‌های زیبا، دریاچه دل‌انگیز كیو در مركز شهر و موقعیت ارتباطی آن در گذشته به عنوان راه ارتباطی غرب به جنوب، خرم‌آباد را در زمره یكی از شهرهای توریستی و زیبای ایران قرار داده است.

● دیدنی‌های استان

شهر خرم‌آباد به عنوان مركز استان، دارای زیبایی‌های فراوانی است. یكی از مهم‌ترین آثار این شهر، قلعه فلك‌‌الافلاك است. این قلعه زیبا و دیدنی با ۵۳۰۰ متر مربع مساحت بر فراز تپه‌ای در مركز شهر خرم‌آباد، با چشم‌اندازی فوق‌العاده زیبا قرار گرفته است. نام قدیم آن كه به دوره ساسانیان برمی‌‌گردد، دژ شاپورخواست بوده و دارای هشت برج و دیوارهای بلند و مستحكم است. این قلعه، محل امن و سنگری برای حكام در مقابله با مخالفان بوده و قبل از انقلاب اسلامی به عنوان زندان، مورد استفاده قرار می‌گرفته است. جالب است بدانید كه پیدایش شهر خرم‌آباد از همین قلعه بوده است و به تدریج شهر در اطراف آن توسعه یافته است. چشمه‌ای با آب زلال و خنك در تمام سال از زیر قلعه جاری است كه با استخر و پارك موجود، زیبایی خاصی به حاشیه قلعه داده است. این بنا علاوه بر ویژگی‌های معماری پرصلابت، گنجینه‌ای منحصر به فرد نیز دارد.

▪ گرداب سنگی، حوضچه‌ای مدور است كه با هدف تقسیم درست آب و حداكثر استفاده از این نعمت سازنده، ساخته شده. این اثر فرهنگی از بناهای دوره ساسانی است كه در غرب شهر خرم‌آباد قرار دارد و مصالح آن از سنگ و گچ است.

▪ پل شاپوری یا پل شكسته، در انتهای خیابان خیرآباد در جنوب شهر بر روی رودخانه خرم‌آباد ساخته شده است. طول این پل در حدود ۲۳۰ متر و عرض چشمه طاق‌های آن با هم برابر است. قدمت این اثر به دوره ساسانی می‌رسد.

▪ شهرستان ازنا كه در فاصله ۱۳۲ كیلومتری شمال شرقی خرم‌آباد قرار گرفته، دارای آب و هوای سردسیری است و با وجود تاسیسات نفتی، خط آهن سراسری و كارخانه آلیاژ، این شهرستان را می‌توان یك شهر صنعتی محسوب كرد. منطقه ویژه اقتصادی، سنگ و مواد معدنی لرستان در این شهرستان واقع است.

در دامنه اشتران‌كوه كه مشرف بر ازنا است، مناظر طبیعی فراوانی مانند تونل برفی و دره تخت وجود دارد. از جمله جاذبه‌های طبیعی و اكوتوریستی این شهرستان، منطقه حفاظت شده اشتران‌كوه است كه گونه‌های متنوعی از پرندگان و جانوران در آن زیست می‌كنند.

● نام دریاچه گهر را شنیده‌اید؟

گهر، مهم‌ترین و زیباترین دریاچه كوهستانی ایران است. این دریاچه در مركز منطقه حفاظت شده اشتران‌كوه در ارتفاع ۲۴۰۰ متری از سطح دریا واقع است و عمق آن به ۲۸ متر می‌رسد. در زمستان سطح این دریاچه یخ می‌بندد. وجود درختان و مناظر زیبا در اطراف دریاچه، آن را به شكل یك پارك طبیعی درآورده است كه مشتاقان زیادی را در طول سال و به ویژه در تابستان به خود جذب می‌كند. به غیر از گهر در نزدیكی شهر پلدختر بیش از صد تالاب و در جنوب بروجرد نیز یك تالاب وجود دارد. این تالاب‌های زیبا، زیستگاه‌ جانوران آبزی و پرندگان مهاجر هستند. همچنین در شهر خرم‌آباد تالاب وسیعی با تاسیسات رفاهی و تفریحی به نام دریاچه كیو وجود دارد.

▪ شهرستان كوهدشت كه در ۹۴ كیلومتری جنوب‌غربی خرم‌آباد واقع شده، دارای جاذبه‌های متنوع باستانی و طبیعی است. این شهر با امكانات بالقوه و آثار باستانی و جاذبه‌های طبیعی، می‌تواند به یكی از قطب‌های جهانگردی كشور تبدیل شود. كانون برنزهای كشف شده لرستان در این شهرستان است و نام این شهر برای بسیاری از محققان و باستان‌‌شناسان بزرگ جهان كاملا شناخته شده است.از مهم‌ترین جاذبه‌های این شهر می‌توان به غار میر ملاس، گنبد شاه‌محمد، غار بتخانه، پارك جنگلی بلوران و معبد سرخ دم لری اشاره كرد.

این معبد از معابد كشف شده در استان لرستان است كه بر فراز كوه ‌سرخ دم ‌لری و در شش كیلومتری شرق شهر كوهدشت بنا شده است. این معبد را یك هیئت پژوهشی در سال ۱۳۱۷ به سرپرستی دكتر «اشمیت»، حفاری كردند و اشیاء مفرغی بسیاری را از آن به دست آوردند.

▪ اگر به شهرستان بروجرد سفری كردید به‌طور حتم از امامزاده جعفر، تپه چغا، پل قلعه حاتم و قلعه دهكرد دیدن كنید. شهر بروجرد در ناحیه‌ای تقریبا كوهستانی واقع شده است. در تابستان هوای بسیار مطلوب و دلپسندی دارد و در زمستان برف فراوانی در آن می‌بارد. بافت معماری قدیم بروجرد بسیار زیباست و نمونه‌هایی از آن در خیابان‌ها و كوچه‌های میانی شهر هنوز باقی مانده است.

▪ چند سطر بالاتر، از دریاچه‌ای به نام گهر برای‌تان گفتیم. خوب است بدانید كه بهترین مسیر برای دست‌یابی به این دریاچه زیبا از طریق شهرستان دورود است.شهرت این شهرستان به واسطه كارخانه سیمان و فارسیت آن است. جاذبه‌های توریستی زیبایی هم دارد مانند امامزاده پیروالی و آبشار معروف بیشه.

▪ سراب زیبای كهمان با درختان كهنسال گردو در بهار و تابستان، میزبان گردشگران بی‌‌شماری از استان می‌باشد. این سراب در حومه شهرستان الشتر واقع است. شهرستان الشتر در فاصله پنجاه كیلومتری شمال خرم‌آباد واقع شده و از شهرهای حاصلخیز، سرسبز و خوش‌‌‌‌آب و هوای استان به شمار می‌رود.

▪ شهرستان پلدختر در فاصله ۱۱۰ كیلومتری جنوب غربی خرم‌آباد، در مسیر جاده سراسری تهران‌- جنوب قرار گرفته است. آب‌و هوای این شهرستان گرم‌تر از سایر نقاط استان می‌باشد و به همین دلیل، محصولات كشاورزی آن زودتر به بازار عرضه می‌شوند. از دیدنی‌های منحصر به فرد و جذاب این شهر، غار كلماكره است. این غار شكوهمند كه دارای آثار فراوانی است در ۱۵ كیلومتری شهرستان پلدختر قرار دارد. تزئینات داخلی غار بسیار زیبا و خیره‌كننده است. اشیاء كشف شده در غار را به اواخر دوره هخامنشی نسبت می‌دهند.

● مروارید اقیانوس ها

اهالی لرستان مردمی مهمان‌‌نواز، سخت‌كوش و صبور و به اعتقادات دینی و اسلامی خود پایبند هستند. مراسم مذهبی در این استان، باشكوه خاصی برگزار می‌شود. مراسم ازدواج در میان مردم استان، به خصوص عشایر، با استفاده از موسیقی محلی، دارای اهمیت خاص می‌باشد و بسیار هم دیدنی است. سازهای محلی و سنتی این استان، كمانچه، سرنا و دهل است. جالب است بدانید سرنا نواز معروف این استان، مرحوم «شاه‌ میرزا» است كه به او لقب «مروارید اقیانوس‌ها» را داده‌اند، چرا كه در جشنواره آوینیون فرانسه، برترین نوازنده سازهای بادی جهان شناخته شد.

● عروسی در لرستان

بعداز مقدماتی مانند نشان‌كردن، نامزدی، خواستگاری و حنابندان، مراسم عروسی به نحوی بسیار زیبا صورت می‌گیرد. رقص چوب (چوبازی) از بازی‌های نمایشی و محلی است كه در مراسم عروسی لرهای بختیاری شرق استان اجرا می‌شود. عروس را پیش از حركت به سوی خانه داماد، به نیت پایداری و سربلندی به گرداگرد اجاق خانه پدری می‌چرخانند و او را درمیان هلهله زنان و همهمه آهنگ‌های گوناگون بر مادیانی تزئین شده سوار می‌كنند و سواركاران هم، هنر و توان رزمی خود را به نمایش می‌گذارند.

● مهمان‌نوازی، سنت پسندیده قوم لر

مهمان را بركت خانه می‌دانند و اگر به خانه‌ای مهمان نیاید، معتقدند كه بركت از آن خانه می‌رود. آنها پذیرایی از مهمان را یكی از ارزش‌های پایدار زندگی می‌دانند. افرادی از ایل، بسیار محبوب هستند كه از مهمانان خود با خوشرویی و سفره باز استقبال می‌كنند. آدمی را خوب و شایسته می‌دانند كه در منزلش به روی همه‌ باز باشد.

● توانمندی‌های استان

لرستان با آب و هوای مناسب، مراتع غنی، رودهای پر آب و خاك حاصلخیز، استعداد ویژه‌ای برای دامپروری و كشاورزی دارد و به همین دلیل، پایه اصلی اقتصادی مردم این استان را دامپروری و كشاورزی تشكیل می‌دهد. مهم‌ترین محصولات لرستان، غلات،حبوبات وچغندرقند است. محصولات باغی مانند سیب، گلابی، زردآلو، گیلاس، انگور، انجیر و بادام نیز در این استان تولید می‌شود.

در برخی نقاط مانند ازنا و الیگودرز، زنبورداری متداول است و وجود مجتمع گوشت لرستان برای احیاء مراتع و رونق بخشیدن به دامپروری، كمك موثری است.شهرهای استان توسط راه‌های آسفالته با یكدیگر مرتبط هستند. صنایع و معادن متنوعی در استان وجود دارد. مهم‌ترین صنایع لرستان، نساجی و ماشین‌سازی بروجرد و كارخانه قند لرستان است.

● صنایع دستی و سوغات

قالی‌بافی، مهم‌ترین فعالیت‌ اقتصادی و معمول‌ترین صنعت دستی این استان است كه بیشتر در شهرستان‌های خرم‌آباد، الیگودرز و دورود رایج است. گلیم‌بافی و جاجیم بافی هم در میان عشایر منطقه، در اغلب شهرهای استان مانند خرم‌آباد و كوهدشت متداول است. ورشوسازی كه صنعت قلمزنی ظروف ورشو می‌باشد از صنایع مهم بروجرد است و سوغات مهم این شهرستان محسوب می‌شود. علاوه بر این‌ها گیوه‌بافی و دباغی هم در لرستان انجام می‌شود. انواع صنایع دستی، عسل و لبنیات، مهم‌ترین سوغات این استان است.