سازگاری راه آهن با تغییرات آب و هوایی

گرم شدن دمای کره زمین امری انکار ناپذیر است و دمای جهان طی قرن گذشته ۲۰۰۵ ۱۹۰۶ سالانه ۷۴ ۰ درجه سانتیگراد افزایش پیدا کرده است

گرم شدن دمای کره زمین امری انکار ناپذیر است و دمای جهان طی قرن گذشته ( ۲۰۰۵-۱۹۰۶ ) سالانه ۷۴/۰ درجه سانتیگراد افزایش پیدا کرده است. علت عمده این افزایش انتشار گازهای گلخانه ای است. تغییرات آب و هوای فعلی چالشی برای زیربنای حمل و نقل خواهد بود. طی دهه گذشته سیل و طوفان در اروپا باعث آسیب های جدی به شبکه حمل و نقل ریلی شده است. انتظار می رود دمای هوا در سردترین روزهای زمستان به طور قابل ملاحظه ای افزایش یابد و شاهد باران های سیل آسا و بادهای تند باشیم.

هم اکنون حوادث مرتبط با آب و هوا در میان عوامل آسیب رسان و مزاحم حمل و نقل ریلی قرار دارند. تغییرات آب و هوا در دراز مدت ممکن است منجر به بروز حوادث و تهدیدهای جدیدی به سامانه‌ی حمل و نقل ریلی شود اما تغییرات آب و هوایی در اصل تهدیدهای شناخته شده کنونی را از لحاظ شدت و بسامد تقویت می کند.

● شبکه راه آهن سوئد و آسیب پذیری کلی آن

راه آهن سوئد دارای حدود ۱۲ هزار کیلومتر خط است که (خطوط صنعتی و بندری از این مستثنی شده اند) حدود ۴ هزار کیلومتر دوخطه و ۱۰ هزار کیلومتر برقی است. دولت سوئد مالک حدود ۸۰ درصد از راه آهن آن کشور است که توسط اداره راه آهن مدیریت می شود. اداره راه آهن همچنین مسئول ۱۱ هزار کیلومتر فیبر نوری در طول خطوط است که برای مخابرات ، سامانه‌های علامت‌دهی راه آهن و تبادل داده استفاده می شود.

بخش مهمی از شبکه راه آهن سوئد به ویژه در بخش‌هایی که از اولویت پایینی برخوردار هستند دارای خطوط ریلی قدیمی بوده که به اثرات خارجی حساس هستند. خطوط قدیمی بسیار آسیب پذیر بوده و مسدود شدن مسیر در این خطوط امری عادی است.

خط جدید بوتنیان ( شمال – شرق سوئد ) نمونه ای از سرمایه گذاری جدید برای ایجاد مسیر جانشین است اما هر دو مسیر از روی رودخانه‌ای رد می شود و ممکن است دارای آسیب پذیری مشابهی باشند.مکان آسیب پذیر دیگر در شبکه ریلی سوئد منطقه استکهلم است. حجم گسترده‌ای از ترابری باید از محلی تنگ در مرکز استکهلم عبور کند و کوچکترین مانعی کل تردد عبوری درمنطقه استکهلم را تحت تأثیر قرار می دهد.

● نتایج عملی مطالعات در شبکه حمل و نقل ریلی سوئد

- آسیب پذیری و تهدیدات مربوط به آب و هوا

حوادث مرتبط با آب و هوا دلیل اصلی اختلالات بعد از عیوب فنی است. با وجود این نقشه سامان‌مندی برای حال و آینده در مورد تهدیدات مرتبط با آب و هوا وجود ندارد. مشکلات ناشی از برف و یخ و تأثیر آن بر روی سوزن‌های خط آهن دلیل اصلی تأخیرات و اختلالات است. افزایش سطح آب دریا و رودخانه ها ناشی از بارندگی شدید ، وزش تند باد و دمای شدید از تهدیدات عمده مرتبط با آب و هوا است که می تواند باعث آسیب و ضرر شدید به زیر بناء راه آهن شوند. خطر اصلی مرتبط با گرمای شدید ، خطر خمیدگی ریل است.

یکی از موارد آسیب پذیری مهم در حمل و نقل ریلی انعطاف پذیری فیزیکی پایین در حوادث اختلال زا است. بخش تعمیر و نگه‌داری سختی فرآیند نگه‌داری ریل را به دلیل عدم فضای مناسب برای هدایت مجدد تردد مورد تأکید قرار داد.

بخش ایمنی و برنامه ریزی فوری اهمیت وابستگی متقابل با سایر انواع زیر بناء را مورد تأکید قرار داد. اختلالات در عرضه جریان برق از شبکه های خارجی به طور مستقیم بر عملکرد سامانه‌ی حمل و نقل ریلی تأثیر می گذارد. ارتباطات و سایر سامانه های حمل و نقل حیطه‌های مرکزی دیگری هستند که در آن‌ها سامانه به عملکرد زیر بناء خارجی وابسته است. حوادث مرتبط با آب و هوا در یک زمان بر روی همه سامانه‌ها تأثیر می گذارد.

بخش محیط زیست از دیدگاه سامانه‌ای آسیب پذیری را مورد تأکید قرار داد. اقدامات کاهش آسیب پذیری اغلب جزو موارد اولویت دار شبکه ریلی قرار می گیرد. آسیب پذیری بخش‌هایی از سامانه که از اولویت پایین تری برخوردار هستند ممکن نیست با همان اقدامات کاهش یابد. عملکرد کل سامانه ممکن است به آسیب پذیری در بخش‌های کم‌تر اولویت دار سامانه وابسته باشد.

بخش محیط زیست همچنین آسیب پذیری‌های فیزیکی و فنی از جمله جابجایی در زمین را مورد بحث قرار داد شرایط ابتدایی زمین به حساسیت در مورد افزایش بارندگی یا نقص در سامانه‌ی زه کشی تاثیر می گذارد. کاهش منابع کنترل و نگه‌داری در ترکیب با کمبود دانش در داخل سازمان را نسبت به بارندگی اضافی آسیب پذیر کرده است. با استفاده روزافزون از راه آهن این عامل مهم‌تر خواهد شد. با توجه به استفاده از قطارهای سریع و سنگین ، خشک بودن و ثبات شرایط زمین مهم است. جابجایی خط که با جابجایی زمین آغاز می شود بر تنش سامانه‌ی ریلی تاثیر می گذارد و به حوادث خمیدگی ریل را منجر می شود.

براساس بخش خط و مهندسی عمران ، خط آهن به عدم تطابق در به اصطلاح « دمای خنثی » که در ساخت خط آهن استفاده می شود حساس است و چنانچه از دمای نامناسب در ساخت خط آهن استفاده شود با خمیدگی و ترک خوردگی بیشتر ریل روبرو خواهیم شد.

تردد ریلی یکی از دلایل آتش سوزی جنگل است. به این خاطر نوع پوشش گیاهی در مسیر خطوط ریلی می تواند عامل مهمی محسوب شود. ایجاد منطقه ای عاری از درخت در اطراف خطوط منجر به افزایش آسیب پذیری نسبت به گرما و تغییرات دما و همچنین بادهای شدید می‌شود .

تجهیزات الکتریکی که برای کار کردن نیاز به خنک شدن دارند در وضعیتی هستند که نیازمند اقدامات اضافی است. پروانه‌های خنک‌ساز تجهیزات در مواقع دمای زیاد نصب شده است. تغییرات آینده آب و هوا و وابستگی دائمی تجهیزات الکترونیکی به خنک شدن، سامانه را می‌تواند آسیب پذیرتر کند.

● نتایج

تغییرات آب و هوایی که مورد بحث قرار گرفت می تواند نتایج مثبتی در ارتباط با کاهش مشکلات زمستان داشته باشد. در صورتی که شرایط زمستان ملایم‌تر باشد مشکلات کم‌تری از بابت سوزن ها ، درب های قطار و لکوموتیو وجود خواهد داشت. پیش بینی این مشکلات آسان‌تر از مشکلات جدید و غیر معین مربوط به تغییرات اقلیمی است. نتایج در سه سطح قابل طبقه بندی است:

۱) محدودیتهایی که منجر به تأخیرات می شود.

۲) موانعی که منجر به کاهش ظرفیت و توقف‌های کامل می شود.

۳) حوادث شدیدی که منجر به مختل شدن سامانه می شود.

حتی نتایج کم مثل تأخیرهای اندک در تردد ریلی برای اداره راه آهن مهم است. سامانه‌ی حمل و نقل ریلی باید قابل اطمینان باشد تا از سوی مشتریان از بین شقوق دیگر حمل و نقل انتخاب شود.

شدید ترین نتایج تغییرات آب و هوایی مربوط به حوادثی از جمله خمیدگی ریل و نقص سامانه‌ی زهکشی است. در پشت این حوادث زنجیره ای ، حوادث سریع دیگر رخ می دهد و سامانه‌های هشدار دهنده تنها در جاهایی که احتمال وقوع مشکلات عمده در خطوط با اولویت و اهمیت بالاتر وجود دارد نصب شده است. وقتی نتایج افزایش سطح آب مطرح می در بخش‌های قدیمی شبکه یا جاهایی که تعمیر و نگه‌داری کاهش پیدا کرده است مشکلات عمده رخ می دهد. ترکیب بالقوه تهدیدات جدید که از سوی بخش ایمنی و برنامه ریزی فوری مطرح شده ممکن است نتایج بدی را به دنبال داشته باشد. برای مثال شرایط آب و هوایی بسیار خشک و به دنبال آن بارش شدید ممکن است منجر به نتایج غیر قابل پیش بینی برای سامانه زهکشی شود. در تابستان ۲۰۰۶ در منطقه ای در شمال غربی سوئد حادثه ای رخ داد. جایی که بارش شدید در منطقه جغرافیایی کوچک منجر به طغیان رودخانه شد در حالی که قطار در حال عبور از خط بود. بررسی‌های مقدماتی نشان داد که سیستم زهکشی کارساز بود.

هادی قنبری