گریمور همه شاهان قاجار

گفت وگو با شهرام خلج, طراح گریم سریال های تاریخی

شهرام خلج یکی از طراحان موفق گریم در عرصه نمایش است. او در پی علاقه خود به هنر و به دنبال فعالیت هنری در رشته گرافیک، به عرصه سینما راه یافت. او علاوه بر فعالیت در زمینه چهره‌پردازی، نوازندگی را نیز تجربه کرده و از نوازندگان گیتار و تنبک است. خلج را می‌توان یکی از پرکارترین گریمورهایی دانست که در کارنامه کاری خود گریم شخصیت‌های تاریخی و سیاسی زیادی را ثبت کرده است. سال‌های خاکستری سال‌های مشروطه، ابراهیم خلیل الله، سقوط، ستاره خضرا،عمارت فرنگی به کارگردانی محمدرضا ورزی، شهریار به کارگردانی کمال تبریزی و سوگ سیاوش ساخته محمدعلی نجفی از جمله کارهایی است که این طراح گریم را در میان سایر همکارانش متمایز کرده است.

در کارنامه بسیاری از چهره‌پردازان، طراحی گریم شخصیت‌های سیاسی ـ تاریخی به چشم می‌خورد. این تجربه برای شما به چه صورت بوده است؟

من طراحی گریم شخصیت‌های بسیاری را بر عهده داشته‌ام. در سریال عمارت فرنگی یا سال‌های مشروطه، تمام شاه‌های قاجار را با همه فامیل‌هایشان گریم کرده‌ام! در سریال معمای شاه هم که بتازگی جلوی دوربین رفته، بازیگر نقش شاه را برای چندمین بار گریم کرده‌ام. هر بار هم به نوعی متفاوت این کار را انجام داده‌ام.

این تفاوت که می‌گویید چطور در کارهای شما بروز پیدا می‌کند؟

تجربه در این کار خیلی کمک می‌کند. در سال‌های اخیر، هم ابزار و ادوات ما مجهزتر شده و هم با تجربه‌ای که به دست آورده‌ایم، می‌توانیم جزئیات بیشتری را در چهره‌ها به تصویر بکشیم.

در سریال‌هایی که گریم آن را بر عهده داشته‌اید، چقدر در انتخاب بازیگر دخیل بوده‌اید؟

سعی می‌کنم افراد زیادی را پیشنهاد ندهم. چراکه تا به حال افرادی که انتخاب کرده‌ام آنقدر‌ها مورد توجه قرار نگرفته‌‌اند. به همین دلیل این موضوع را در حوزه تخصص کارگردان می‌دانم تا از روی تجربه و دیدی که به کل کار دارد، بازیگر مناسب را انتخاب کند.

در زمینه گریم شخصیت‌های سیاسی پیش آمده بازیگر انتخاب‌شده هیچ شباهتی با شخصیت تاریخی نداشته باشد؟ در این مورد چه راهکاری دارید؟ تا چه حد از پروتز برای رفع این مشکل استفاده می‌کنید؟

بله بسیار پیش آمده. البته این را هم بگویم که ما در زمینه گریم و پروتز تا حد زیادی از استاندارد‌های دنیا عقب هستیم و هنوز جای کار زیادی داریم. شاید بتوان گریم‌های سنگین را در زمینه فیلمسازی توجیه کرد، اما در زمینه سریال‌سازی از آنجا که بازیگران باید سکانس‌های متعدد و زیادی را با یک چهره ثابت بازی کنند، این موضوع کمی پیچیده می‌شود. ما باید هر روز شخصیت‌ها را برای بازی در سکانس‌های متعدد گریم کنیم که اتفاقا برای بیشتر آنها از پروتز استفاده می‌کنیم، به همین دلیل هم کار گریم بشدت سخت و حساس می‌شود. مثلا در تست گریم‌های سریال معمای شاه روی شخصیت شاه در سه مقطع جوانی، میانسالی و پیری از پروتز استفاده کردیم.

شما تجربه گریم در سریال‌های طنز و خانوادگی را هم دارید. به طور کلی گریم شخصیت‌های سیاسی چه تفاوتی با سایر شخصیت‌ها دارد؟

کار تاریخی بسیار سخت است و مسلما گریم شخصیت‌های سیاسی بشدت حساس است. ما باید افرادی را گریم کنیم که مردم آنها را دیده‌اند و با خصوصیات آنها آشنا هستند. همچنین همیشه باید این موضوع را در نظر بگیریم گریم خوب به بازی یک بازیگر کمک زیادی می‌کند و در حس‌گرفتن او و در نتیجه، موفقیت کلی کار کمک می‌کند. در کار‌های جدی، گریم قالب متفاوتی به خود می‌گیرد. ما در حوزه‌های دیگری همچون طنز می‌توانیم براحتی در چهره‌پردازی غلو و اغراق کنیم و مردم هم انتظار ندارند همه چیز عین واقعیت باشد، اما در کارهای جدی بینندگان انتظار دارند شخصیتی که می‌بینند شبیه واقعیت باشد تا بتوانند با او ارتباط برقرار کنند.

با دقت روی چهره‌های شخصیت‌های سیاسی برخی سریال‌ها می‌توان گفت برخی از آنها آن‌طور که باید شبیه‌سازی نشده‌اند. دلیل این امر را در چه می‌دانید؟

این موضوع بستگی به کارگردان دارد. مثلا در فیلم «آرگو» که بتازگی در سینماهای آمریکا اکران شده، بازیگر نقش جیمی کارتر، رئیس‌جمهور وقت آمریکا جوری گریم شده که هیچ شباهتی به کارتر واقعی ندارد. یعنی در گریم این شخصیت سیاسی هیچ تلاشی برای شباهت‌سازی صورت نگرفته است.

چرا؟

خب احساس می‌کنم در جایی کارگردان نظرش این است. همین که ۵۰ درصد شباهت بین بازیگر و شخصیت به وجود بیاید کافی است. شاید این تصمیم به نوع روایت یا داستان یا فرازهای یک فیلم برگردد.

شما سعی می‌کنید تا چه حد شبیه‌سازی کنید؟

تا جایی که امکانات مالی و چهره بازیگر به ما اجازه دهد سعی می‌کنیم شبیه‌سازی کنیم.

برای این شبیه‌سازی چه منابعی دارید؟

ما عکس بسیاری از شخصیت‌های تاریخی را در اختیار داریم و با دقت همه آنها را می‌بینیم، اما من خودم به شخصه به گریم‌هایی توجه دارم که در فیلم‌ها و سریال‌های گذشته انجام شده است. مثلا در گریم چهره‌های شناخته‌شده‌ای همچون شاه یا امام (ره)، غیر از این که به فیلم‌های مستند آنها رجوع می‌کنم سعی می‌کنم از گریم‌های آنها هم در فیلم‌های مختلف بهره ببرم تا از تجارب همکاران استفاده کنم.

شما به عنوان یک چهره‌پرداز حتما خاطره‌های جالبی از گریم بازیگران نقش‌های تاریخی ـ سیاسی دارید.

بسیاری از بازیگران وقتی گریم می‌شوند، عکس‌العمل‌های جالبی از خود نشان می‌دهند که به یادماندنی است. مثلا شکرخدا گودرزی، بازیگر نقش امام در سریال معمای شاه وقتی خودش را دید بشدت تعجب کرد و تا مدت‌ها خودش را در آینه نگاه می‌کرد.

مهراوه فردوسی