ناکامی مهم ترین عامل پرخاشگری

خشم یکی از هیجانات طبیعی انسان در مواجهه با ناکامی و بدرفتاری است

خشم یکی از هیجانات طبیعی انسان در مواجهه با ناکامی و بدرفتاری است.

اما این هیجان طبیعی اگر به درستی و به موقع مدیریت نشود، بر ناکامی فرد می افزاید. فرد خشمگین این تصور اشتباه را دارد که می تواند با بروز خشم بر حق بودن خود را ثابت و انتظاراتش رابرآورده کند، در حالی که خشم لجام گسیخته به مختل شدن روابط بین فردی می انجامد. به ویژه اگر با خشونت، کینه توزی، تحریک احساسات، غرض ورزی و... همراه باشد.

نکته واضح این است که کنترل خشم به عنوان یکی از مهارت های اساسی زندگی، نقش مهمی در سلامت روان دارد.در دوران کودکی از بزرگ ترها شنیده ایم که «دعوا کار خوبی نیست» اما هیچ وقت نشنیده ایم که اگر با کسی دچار مشکل شدیم، چه کنیم. پاسخ ندادن به این سوال و الگوگیری از بزرگ تر هایی که هر از چندی صدایشان بالا می رفت و دیدن افرادی که سر هر موضوعی دست به یقه می شدند، یادمان داد که وقتی بزرگ شدیم می توانیم دعوا کنیم. بنابراین نداشتن مهارت کنترل خشم و مهارت لازم برای حل مسئله به امروز برنمی گردد بلکه مسئله ای است که به دوران کودکی بازمی گردد و الگوهایی که در آن زمان در ذهن ما نقش بسته است، بنابراین اگر می خواهیم در آینده نسلی داشته باشیم که به هنگام حل اختلافات دست به یقه نشوند باید از امروز به فکر باشیم. این موضوع به ویژه از این رو حائز اهمیت است که آمارها طی سال های اخیر در کشور افزایش نزاع و درگیری را نشان می دهد و مسئولان از افزایش ۱۳ درصدی نزاع و درگیری در کشور در سال ۸۹ خبر دادند. به نوشته ایسنا آمار ۹ ماهه اول سال ۸۹ نشان می دهد که تعداد نزاع ها در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از آن ۱۳ درصد افزایش داشته و نزاع و درگیری بیشترین علت مراجعه افراد به پزشکی قانونی بوده است.

دکتر شهربانو قهاری روان شناس بالینی و عضو انستیتو روان شناسی تهران در این باره به خراسان می گوید: درباره فراگیر شدن خشم می توان دلایل متعددی را برشمرد. شاید بخشی از خشم موجود در جامعه را بتوان به ناکامی نسبت داد. افراد وقتی نیازهایشان برآورده نمی شود یا در برآوردن این نیازها ناکام می مانند به خشم روی می آورند.

گاه افراد از این که موانعی برسر راهشان وجود دارد خشمگین می شوند. اصولا ناکامی در به دست آوردن حداقل ها مثل خوراک، پوشاک، امنیت و آرامش، آستانه تحمل افراد را پایین می آورد و باعث می شود فرد به اصطلاح از کوره در برود. بخشی دیگر از این قضیه به قوانین حاکم بر جامعه و نحوه اجرای آن ها برمی گردد. اگر قوانین به شیوه عادلانه ای تنظیم نشده باشد و در اجرای قوانین حداقلی مشکلاتی وجود داشته باشد، طبیعی است که ممکن است هم در بروز و هم در تشدید خشم افراد تاثیر چشمگیری داشته باشد.

همچنین نباید فراموش کرد فشارهای روانی که افراد تجربه می کنند باعث پیچیده تر شدن اوضاع، تکرار ناکامی و خشم مفرط می شود. بسیاری از مردم نمی دانند خشمشان را چگونه باید بروز دهند و از طرفی واکنش به خشم هم غیراصولی و غیرمنطقی است. یعنی در واقع بسیاری از مردم نه با روش های کنترل خشم آشنایی دارند و نه آموخته اند که با افراد خشمگین چگونه باید برخورد کنند. چه بسا واکنش نادرست به خشم شدید در بسیاری از مواقع باعث وقوع اتفاقی ناگوار شده است.

بنابراین چه زمانی که خشمگین شده و چه زمانی که با فرد خشمگینی روبه رو می شویم، باید بدانیم در موقعیت خطیری قرار گرفته ایم و اگر نتوانیم فضا را آرام کنیم و مانع از بروز نادرست خشم شویم، مشخص است که مهارت مقابله با خشم یا مدیریت خشم را فرا نگرفته ایم.

● ضرورت آموزش مدیریت خشم

به گفته دکتر قهاری واقعیت این است که والدین باید ضمن ارائه الگوهای صحیح، درباره حل مسئله و رویارویی با یک شرایط بحرانی، به کودکان آموزش لازم را بدهند. به عنوان مثال والدین همواره می گویند دعوا کار بدی است اما نمی گویند وقتی عصبانی شدی و اختلاف پیدا کردی باید چه کار بکنی. باید به کودک آموزش داد که گاهی حق دارد عصبانی شود اما باید یاد بگیرد به جای فریاد زدن، پرخاشگری کلامی یا فیزیکی، صحبت کند، بگوید که دقیقا چه چیزی او را عصبانی کرده است و از طرف مقابل توضیح بخواهد. اگر قانع نشد، تلاش کند موقعیت را ترک کند یا به خودش فرصت بدهد که بعدا درباره موضوع فکرکند و تصمیم بگیرد.نکته این جاست که همین آموزه های بسیار ساده در دوران کودکی، کلید حل مشکلات بزرگی در دوران بزرگسالی است. زیرا کسی که یاد نگرفته است به هنگام عصبانیت حرف بزند، در مواجهه با همکار، همسر، فرزند یا مردم عادی بلافاصله از کوره در می رود، توضیح نمی دهد، به پرخاشگری فیزیکی و کلامی دست می زند و سعی می کند با جار و جنجال و یا قلدری حقش را به اصطلاح بگیرد. بنابراین آموزش کودکان، گروه های آسیب پذیر مثل جوانان، نوجوانان در سطح مدارس یا دانشگاه ها در پیشگیری از ایجاد خشم های لجام گسیخته موثر است.

به ویژه این که پرخاشگری به دامن زدن بیشتر این هیجان منفی دامن می زند و افرادی که شاهد پرخاشگری هستند هم تحت تاثیر قرار می گیرند. از سوی دیگر گسترش مواد مخدر صنعتی و گرایش افراد به این مواد، به هم خوردن تعادل روانی فرد در نتیجه مصرف این مواد، محتوای فیلم های ویدئویی و رایانه ای و بازی های خشن نیز در افزایش پرخاشگری و خشم های لجام گسیخته در جامعه تاثیرگذار است.

● برخورد با خشم

این روان شناس بالینی با اشاره به این که افراد خشمگین ۲دسته هستند توضیح می دهد: یک دسته افرادی هستند که به دلایل شخصیتی و روانی به هنگام عصبانیت خطرناک می شوند و کنترلی روی رفتار خود ندارند. چنین افرادی در هنگام عصبانیت بی قرار و تحریک پذیر می شوند و با کوچک ترین واکنشی ممکن است بدترین رفتار را داشته باشند. طبیعی است که گفت وگو کردن و مجادله با چنین فردی بیهوده است و بهترین کار این است که به سرعت محل را ترک کنیم. طبیعی است که چنین شخصیتی را می توان از رفتار، نوع نگاه و حرکات او تشخیص داد. اما افراد دسته دوم با این که بد و بیراه می گویند، اما با صحبت کردن آرام می شوند به ویژه اگر طرف مقابل به آن ها بگوید حق دارید عصبانی باشید اما نباید توهین کنید. این دسته از افراد بهتر می توانند رفتار و حرکات خود را کنترل کنند. به نظر می رسد افراد علاوه بر نداشتن مهارت کنترل خشم در مواجهه با خشم افراطی فرد دیگر نیز توانایی و مهارت کافی را ندارند و به هنگام بروز یک حادثه ناشی از خشم می ایستند و تماشا می کنند مانند آن چه در میدان کاج تهران رخ داد. بنابراین باید این آموزش به مردم داده شود که در مواجهه با خشم لجام گسیخته یک فرد چه باید بکنند.

● چند راهکار ساده برای کنترل خشم

خواندن چند راهکار ساده برای کنترل خشم به نقل از سایت وب ام دی می تواند بسیار کارساز باشد.

برای پیشگیری از خشم بیجا به جای تهدید و تلاش برای به کرسی نشاندن حرف خود فقط یک جمله را با قاطعیت بگویید «من خیلی عصبانی هستم».

همین یک جمله کافی است که طرف مقابل دریابد که شما در چه موقعیتی قرار گرفته اید. اگر او اندکی مهارت مقابله با خشم را بداند، می فهمد که باید کوتاه بیاید. اگر کوتاه نیامد فقط یک کار انجام دهید، موقعیت را ترک کنید بدون انجام هیچ کاری یا گفتن جمله ای. با این کار به خودتان کمک بزرگی کرده اید.

گذشت کنید. اگر حق با شماست گذشت را انتخاب کنید. گذشت کردن تبرئه دیگران از خطایی که انجام داده اند، نیست. بلکه این کار اعتماد به نفس و رشد شخصیت شما را می رساند. بخشش و گذشت باعث می شود همیشه برنده باشید زیرا در هر صورت آرامش بر خشم چیره می شود.

بپذیرید که خشم یک هیجان طبیعی است و این شما هستید که باید آن را مهار کنید. پس از اولین تجربه مهار خشم در خواهید یافت که چه احساس خوبی نسبت به خود پیدا می کنید و مهار خشم آن قدرها هم دشوار نیست.

اصولا ناکامی در به دست آوردن حداقل ها مثل خوراک، پوشاک، امنیت و آرامش، آستانه تحمل افراد را پایین می آورد و باعث می شود فرد به اصطلاح از کوره در برود. بخشی دیگر از این قضیه به قوانین حاکم بر جامعه و نحوه اجرای آن ها برمی گردد

نویسنده: عظیمی مروی