اصلاح یارانه ها, کارآمدی اقتصاد

اقتصاد به عنوان علمی که با زندگی روزمره همگان در ارتباط بوده و نیز تاثیر به سزایی در پویایی تمدن ها داشته, اهمیت ویژه ای دارد

اقتصاد به عنوان علمی که با زندگی روزمره همگان در ارتباط بوده و نیز تاثیر به سزایی در پویایی تمدن ها داشته، اهمیت ویژه ای دارد. عدالت اجتماعی همیشه بخشی جدایی ناپذیر از آموزه های اقتصادی اسلام بوده است. قرآن کریم و نهج البلاغه به عنوان دو راهنمای علمی، نکات مهمی را برای جامعه مسلمین دربردارند. حکومت اسلامی پیامبر گرامی اسلام و حضرت امیر(ع) نمونه هایی آموزنده از نظام اسلامی مبتنی بر عدالت اجتماعی بوده و حمایت از اقشار کم درآمد در حکومت این دو بزرگوار، جایگاهی مهم داشته است.

بنابراین بحث درباره نحوه توزیع یارانه ها موضوعی دیرینه در نظام اقتصادی است. هر تحول اقتصادی در یک کشور ناگریز است قبل از هر چیز وضعیت یارانه ها را تبیین کند تا جایی که برخی از دانشمندان علم اقتصاد " معیار کارآمدی نظام اقتصادی" را در نحوه توزیع بهینه منابع مالی می دانند. یارانه به عنوان کمکی که از طرف دولت به اقشار کم درآمدو تولیدکنندگان پرداخت می شود، امروزه نیز جایگاهی ویژه در طرح های حمایتی دارد. در تاریخ مدیریت اقتصاد ایران نیز، بحث اصلاح یارانه ها به دفعات به عنوان راهی برای برون رفت از اقتصاد متکی به نفت مطرح شده است. همچنان که در تجربه سایر کشورها متناسب با شرایط خاص آنها، طرح هدفمندسازی یارانه ها مورد استفاده قرار گرفته است. بر این مبنا دستگاه های اجرایی ، امروزه با اجرای این قانون به منظور رفع فاصله و شکاف طبقاتی میان فرادستان و فرودستان جامعه دهمت گماشته اند و با کاهش هزینه های مترتب بر جامعه سعی در اجرای هر چه بهتر این مهم داشته اند. در اقتصاد جمهوری اسلامی ایران نیز، حمایت از گروه های آسیب پذیر به عنوان یک اصل مسلم پذیرفته شده است. دولت در دهه های گذشته بخش بزرگی از بودجه کشور را برای کمک به این طیف در قالب یارانه های غیر نقدی، هزینه می کرد.

با این حال، از آنجا که این یارانه ها برای مصرف افراد در نظر گرفته شده بود و اقشار مرفه معمولا بیش از اقشار کم درآمد مصرف می کردند. بخش کوچکی از یارانه ها به دست گروه های هدف می رسید. از این رو طرح هدفمندسازی یارانه ها برای تعادل بخشیدن به نابرابری های اقتصادی در سطح جامعه و رونق اقتصادی،تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم زیادی بر اقتصاد شهری خواهد داشت. از این رو بررسی و مطالعه پیرامون تاثیراتی که این طرح بر اقتصاد شهرها و نهادهای مدیریت شهری نظیر شهرداری ها خواهد داشت ضروری به نظر می رسد.

یکی از اصلی ترین پیامدهای اجرای این طرح واقعی تر شدن نرخ حامل های انرژی است و افزایش این نرخ، تاثیر زیادی بر ساختار شهرها نظام حمل و نقل شهری، شیوه ساخت و ساز، شیوه ساخت و ساز، تراکم های ساختمانی، تعاملات اجتماعی، نحوه تولید، مکان گزینی خانوارها و بنگاه های اقتصادی، طراحی و برنامه ریزی شهری و ... خواهد داشت. از این رو مطالعه در حوزه اقتصاد شهری عملا پیش نیاز هر گونه تصمیم گیری در حوزه های مختلف مدیریت شهری بدون بررسی آثار و عواقب آن انجام شود می تواند تاثیراتی متفاوت از دوران پیش از اجرای طرح بر اقتصاد شهرها و خانوارها داشته باشد. اجرای این طرح، فرصت و چالش های جدیدی را پیش روی نظام مدیریت شهری کشور قرار داده است. مطالعات اولیه نشان می دهد که در کوتاه مدت، درآمد شهرداری ها از عوارض ناشی از ساخت و ساز تا حدی کاهش خواهد یافت. از این رو شهرداری ها نیز بایستی با نگرشی بلندمدت و با برنامه ریزی های منسجم و بهره گیری از کارشناسان اقتصادی، از فرصت پیش آمده برای تغییرات اساسی در اصلاح نظام مالی و اقتصادی خود بهره گیرند.

با عنایت به ارزیابی که برخی محققان اقتصادی از میزان بازدهی انرژی در بخش های مختلف ایران به عمل آورده اند، مشخص گردیده که بیشترین میزان استفاده از یارانه ها مربوط به بخش حمل و نقل و استفاده از حامل های انرژی است. البته حائز اهمیت است که شهرداری تهران در این زمینه سرمایه گذاری های عظیمی انجام داده که می توان به ارتقای وضعیت سیستم اتوبوسرانی سریع، خطوط مترو و سایر امکانات حمل و نقل عمومی مسافر و کالا اشاره نمود. با این رویکرد در حقیقت، هدف غایی ارتقای کارآیی سیستم حمل ونقل شهر و ایجاد توازن بین حمل و نقل عمومی و شخصی از طریق به کارگیری مناسب ابزارهای اقتصادی است. بنابر این شناسایی تمام هزینه های مکمل از قبیل هزینه های ساخت، توسعه و نگهداری معابر و عوامل مرتبط به آن ها از اولویت هاست.

ظرفیت قابل توجه اقتصادی شهر تهران به عنوان پایتخت و مرکز تصمیم گیری ایران، این شهر را به محل استقرار مهمترین نهادهای تجاری و مالی کشور تبدیل نموده است. شهرداری تهران در زمینه اصلاح الگوی تولید و مصرف، اقدام به فرهنگ سازی گسترده و اثربخش نموده و از طرق مختلف با بکارگیری ابزارهای نوین اطلاع رسانی و تبلیغاتی به ارایه راهبردهای مدرن عملیاتی در استفاده مناسب از امکانات، منابع و ماشین آلات پرداخته و تدبیر مناسبی اندیشیده است. لذا شهرداری تهران با رویکرد اجتماعی و توجه به تمام مولفه ها و شاخص های اثرگذار در حوزه شهری با تمهیدات و مطالعات علمی و اجرایی سعی در ارئه حداکثری خدمات با مشارکت همگانی شهروندان داشته و دارد.

همچنین با کاربست شیوه های نوین اقتصادی نظیر تاسیس و توسعه بانک شهر و بیمه شهر، شفاف سازی مالی، ایجاد سیستم حسابداری تعهدی و بهای تمام شده خدمات ، تدوین طرح جامع درآمدهای پایدار، اجرای برنامه های سلامت اداری و سازمانی ، پیوستن به طرح جهانی جامعه ایمن، تقویت سازه های مدیریتی و کارشناسی، توجه کافی به پرسنل به عنوان سرمایه انسانی و بهسازی توانمندی این قشر همیشه فعال، استفاده از تخصص های آنها مرتبط با کار هر متصدی و مباحثی از این قبیل تمام توان خویش را در جهت تحقق منویات مقام معظم رهبری (مدظله) در سال همت مضاعف و کار مضاعف به کار بسته است.

نویسنده : دکتر حسین محمد پورزرندی