هیوستون اسمیت Huston Smith

هیوستون اسمیت در سال ۱۹۱۹ در شهر سوچو در كشور چین و در یك خانواده تبشیری به دنیا آمد

هیوستون اسمیت در سال ۱۹۱۹ در شهر سوچو در كشور چین و در یك خانواده تبشیری به دنیا آمد. از سن هفت سالگی دوران تحصیلات خود را در امریكا گذراند و به مدت پانزده سال استاد كرسی فلسفه در موسسه تكنولوژی ماساچوست بود. سپس در دانشگاه‌های واشنگتن، كلرادو و سیراكوز به عنوان چهره‌ای پیشرو در زمینه مطالعات تطبیقی ادیان تدریس كرد. وی دارای درجه دكتری از دانشگاه شیكاكوست و هم‌اكنون استاد مدعو در دانشگاه كالیفرنیا در بركلی است.

پرفسور اسمیت زندگی خود را وقف مطالعه و تحقیق در مسیحیت، اسلام، یهودیت، آیین كنفوسیوس، هندویسم و دیگر ادیان جهان كرده است. خود وی می‌گوید كه به تمامی این ادیان باور دارد. او سال‌هاست كه هر روز پنج بار به زبان عربی نماز می‌خواند و یوگا تمرین می‌كند و به گونه‌های مختلفی از مدیتیشن می‌پردازد.

بیشتر شهرت اسمیت به خاطر انتشار كتاب «ادیان جهان» است كه تاكنون بیش از دو میلیون نسخه از آن در سراسر جهان به فروش رفته است و هنوز هم یكی از پركاربردترین كتاب‌های درسی و مطالعاتی در عرصه دین‌پژوهی است. از جنبه‌های جالب توجه دیگر در زندگی اسمیت فعالیتش به عنوان فیلمساز و آهنگساز است. فیلم‌های مستند وی درباره هندویسم، صوفیسم و بودیسم تبتی در جشنواره‌های فیلم جایزه گرفته‌اند و «موسیقی تبت» وی را نقطه عطفی در مطالعه موسیقی و موسیقی غیراروپایی توصیف كرده‌اند.

● كتاب‌ها و مقالات

▪ «ادیان بزرگ جهان» (۱۹۷۸)

▪ «ورای ذهن پساتجدد» (۱۹۸۹)

▪ «ادیان جهان: سنت‌های عظیم حكمت ما» (۱۹۹۱)

▪ «دایره‌المعارف فشرده اسلام» (۱۹۹۵)

▪ «چرا دین مسئله است: سرنوشت روح انسان در عصر بی‌ایمانی» (۲۰۰۱)

▪ «عقلانیت و تجربه‌های دینی: پیوند استوار سنت‌های معنوی جهان» (۲۰۰۱)

▪ «زیگ زاگ ذن: بودیسم و توهمات» (۲۰۰۲) اشاره كرد.

در كتاب «ورای ذهن پساتجدد» از یك الهیات و علم انتقادی جهان پسامدرن سخن به میان آمده است. نظریه وی این است كه ویژگی بارز مدرنیته از دست رفتن ایمان در لابه‌لای تعالی و ارتقابخشی به ذهن و اندیشه مدرن است. وی در این كتاب برداشت‌های رها از نگاه ارزشی و انكار ماوراء‌الطبیعه را كه در بین چهره‌های علمی و آكادمی رواج یافته به چالش می‌كشد و نشان می‌دهد كه در دنیای معاصر چه بر سر اخلاق آمده است و هنر مدرن بی‌موضوع و فاقد هرگونه بینش مناسب و عمیق شده است. در كتاب «چرا دین مسئله است: سرنوشت روح انسان در عصر بی‌ایمانی» نیز به تحلیل وضعیت بشر، روح بشر و معنویت و دین در جهان ماده‌گرا، علم‌زده و دارای نظام حكومتی و اجتماعی فاقد اخلاق می‌پردازد.

وی در این كتاب بر خلاف باور عمومی كه از شكوفایی و ظهور دین در لایه‌های زندگی بشری سخن می‌گوید، از این وضعیت به پوششی كه بر بیماری بزرگی نهاده شده است یاد می‌كند. در این كتاب از سه دوره: سنت، مدرنیته و پسامدرنیسم سخن به میان آمده و دوران پسامدرنیسم عامل بحران روح بشری معرفی شده است.

پرفسور اسمیت با اذعان به اینكه دین‌پژوهی به دلیل سروكار داشتن با موضوع حساس و عاطفی‌ای مانند دین می‌تواند باورهای اولیه دین‌پژوه را به ضعف نهد، تدین او را كمتر كند و موجب بروز تعارضات اعتقادی در وی شود، مدعی است كه خود از این نوع تأثیر در امان مانده است.

وی درباره زمینه‌های دینی و معنوی خویش می‌گوید: «زمینه اعتقادی‌ای كه من در آن متولد شده‌ام شكل‌دهنده اصلی اندیشه‌های من است. من از یك خانواده میسیونری هستم، در چین بزرگ شده‌ام و درباره خودم باید بگویم كه تربیت دینی مثبتی داشته‌ام.»

اسمیت در تحلیل روان‌شناختی از تجربه دینی به آنچه ویلیام جیمز، روان‌شناس دین، در كتاب خود اشاره می‌كند، نگاهی نقادانه دارد و حاصل شدن تجربه دینی را با مواد مخدر از نوع تجربیات ساختگی می‌داند و این نوع تجربیات را در مقایسه با آنچه خود آن را تجربه طبیعی می‌داند، ناهنجار و انحرافی می‌شمارد.

همچنین وی در تحقیقات و نوشته‌های خود در پی بیرون كشیدن حقایق عرفانی از دل ادیان است. در این راه نیز از رویكردهای جدید دینی و عرفانی انتقاد می‌كند و نگرانی خویش را از این قضیه پنهان نمی‌كند و با ناخرسندی از جایگزین شدن علم به جای دین، به عنوان متعالی‌ترین منبع حقیقت از زندگی معنوی مردم در دوران تجدد، سخن می‌گوید. لذا بر نیاز مبرم به احیای دوباره نقش و جایگاه دین به عنوان نیروی ایجادكننده همگرایی میان فرد و جامعه تأكید می‌كند. وی با بهره‌گیری از دیدگاه‌هایی كه از مطالعه تطبیقی ادیان، الهیات، فلسفه، و علوم تجربی به دست آمده است، باب نوعی انتقاد اجتماعی و فرهنگی را در این عرصه می‌گشاید و در عین حال از امید به بهبود وضعیت معنوی بشر سخن می‌گوید. اما برخلاف باور عمومی كه این دوران را دوره شكوفایی دین و معنویت می‌دانند، نشان می‌دهد كه تا چه حد جهان‌بینی ما در سیطره علم‌گرایی و مادی‌گرایی قرار دارد. لذا از نظر وی نیاز جهان امروز بازگشت به دین است و معنویتی كه از آن سخن گفته می‌شود، كافی نیست.