بازتاب انقلاب اسلامی بر جامعه مصر

پیرامون تاثیرات جهانی انقلاب اسلامی

پیروزی انقلاب اسلامی ملت ایران به رهبری امام خمینی(ره)، یکی از مهمترین تحولات جهانی و منطقه در قرن بیستم به حساب می‌آید. ماهیت ایدئولوژیک و هویت اسلامی انقلاب ایران باعث شد تا نظام برگرفته از آن دارای ویژگی‌های خاص و منحصر به فردی باشد که در ابعاد بین‌المللی، از دیگر انقلابها و نظامهای سیاسی جهان متمایز و تاثیرگذاری آن نیز بر دیگر ملل جهان بویژه مردم مسلمان منطقه از یک سو و نیز بر سیاستهای نظام سلطه‌ جهانی از سوی دیگر، کاملاً چشمگیر باشد. در خصوص تاثیرات جهانی انقلاب اسلامی در نوشتار قبل پیرامون تاثیرات انقلاب اسلامی بر افزایش موج اسلام‌گرایی در مصر به بحث پرداختیم. اینک ادامه بحث:

از نشانه‌ها و واقعیت‌های بارز و انکارناپذیر جامعه مصر، استعداد و شایستگی مردم این کشور در همفکری و همبستگی با جنبش‌های اسلامی است. این امر شاید به دلیل سرشت مردم مصر باشد که به دلیل داشتن پیوند عاطفی شدید با اسلام با جنبش‌های اسلامی همصدا و همراه می‌شوند. از سوی دیگر وجود دانشگاه الازهر با چندصدسال سابقه درخشان تاریخی و نقش آن در امر آموزش و تربیت کادرهای اسلامی و اعزام مبلغان مذهبی به کشورهای مختلف و پذیرش دانشجویان و داوطلبان تحصیل معارف از سراسر جهان اهمیت و نقش و تاثیرپذیری این کشور را در جهان اسلام و جهان دو چندان کرده است.

انقلاب اسلامی در ایران زمانی رخ داد که در جامعه مصر یک نوع بازگشت به اسلام شکل گرفته بود. می‌توان گفت این بازگشت به دنبال شکست مصر از اسرائیل آغاز شده بود و ملت مصر آماده پذیرش هر گونه افکار انقلابی اسلامی بود. با وجود مراقبت‌ها و نظارت‌های شدید ماموران دولتی، هر روز در این کشورحادثه جدیدی رخ می‌داد و تحرکات طبقات مختلف مردم علیه حکومت افزایش می‌یافت، به‌طوری‌که در اوایل پیروزی انقلاب در مصر این پرسش مطرح بود که آیا ممکن است آنچه که در ایران به رهبری روحانیت اسلام به وقوع پیوست در مصر رخ بدهد؟

برخورد ملت و جامعه مصر در مجموع با انقلاب اسلامی ایران برخوردی مثبت بود. هر چند که در گوشه و کنار برای تحقیر انقلاب ایران از لفظ احیای شعوبیه توسط یک کشور عجم به کار برده می‌شد لیکن شواهد نشان دهنده آن است که اکثریت، انقلاب اسلامی ایران را یک انقلاب اسلامی و نه یک پدیده شیعی می‌دانستند و آن برخوردها برای خنثی کردن تاثیر انقلاب اسلامی ایران از طرف مخالفان انقلاب بوده است(۱).

اولین واکنشها نسبت به انقلاب اسلامی ایران به‌وسیله جماعت اخوان المسلمین صورت گرفت. این جماعت طی اعلامیه‌ای در سال ۱۹۷۹ انقلاب اسلامی ایران را مورد ستایش و انقلاب ایران را بدین گونه مورد تائید قرار دادند؛ روحی که پشت انقلاب اسلامی ایران بوده شبیه همان روحی بود که مسلمانان اولیه را به اسلام هدایت کرد. همچنین اعلام کردند که هیچ جدایی بین دین و سیاست در اسلام وجود ندارد و اسلام دین جامعی است که برای این جهان و جهان دیگر قانون دارد و همه امور زندگی را سامان می‌بخشد(۲).

فشارهای وارده از طرف دولت مصر موجب گردید که گروه جماعت المسلمین پس از انقلاب اسلامی ایران، به فعالیت‌های زیرزمینی روی آورد. این جماعت ضمن الگو قرار دادن انقلاب اسلامی ایران تغییراتی در استراتژی های خود ایجاد کرده خواستارایجاد خیزش های مردمی در دانشگاهها و خیابان‌ها شدند، لیکن نقطه ضعف این گروه آن بود که نتوانست توده‌های مردمی را با خود همراه کند و در عمل ناکام ماند.

الجهاد نیز یکی از جنبش‌های رادیکال و پرطرفدار در مصر بوده که در اکتبر ۱۹۸۱ انور سادات رئیس جمهور مصر توسط یکی از اعضای این گروه به نام سرگرد خالد استامبولی ترور شد. عده‌ای بر این عقیده‌اند که بیشترین تاثیر انقلاب اسلامی بر گروههای مصری بر جنبش الجهاد بوده است و آنان در جهت الگو قرار دادن انقلاب ایران تلاش می‌کرده‌اند.

این گروه معتقد به مبارزات مسلحانه برای رسیدن به اهداف خود بودند و رهبران این جنبش با تحلیل انقلاب ایران و نحوه پیروزی آن برای پیروزی در مصر برنامه‌ریزی کرده بودند. عبود الزمر یکی از رهبران این جنبش معتقد بود که باید مبارزه مسلحانه باشد و دولت نمی‌تواند با اتکا به نیروهای مسلح در مقابل مبارزات مسلحانه و قیامهای وسیع مردمی مقاومت کند. وی به انقلاب ایران استناد می‌کرد و معتقد بود که نیروهای مسلح دولتی کم کم به جمع مردم خواهند پیوست و در بین صفوف آنها شکست ایجاد خواهد شد.

نیروهای‌الجهاد نحوه پیروزی انقلاب ایران را به خوبی بررسی کرده و آثار مبارزان ایرانی را مطالعه می‌کردند، به طوری که در زمان دستگیری آنان از جمله وسایلی که توسط نیروهای دولتی ضبط شد، خلاصه یادداشتهایی از کتاب حکومت اسلامی امام خمینی (ره) و خلاصه‌های دست‌نویسی درباره انقلاب ایران و کتابهای دکتر شریعتی بود(۳). دولت مصر نیز این وسایل را دستاویز قرار داده و دولت ایران را متهم به دخالت در امور داخلی مصر و ایجاد تشنج در این کشور نمود.نشریات و مطبوعات ایران هر روز به انتشار اخبار عملیات گروههای مصری می‌پرداختند و عملیات آنان را مورد ستایش و تائید قرار می‌دادند و حتی نام شهدای آنان هم از طرف دولت جمهوری اسلامی بر خیابانهای ایران گذاشته شد.

همچنین رهبران و مسئولین انقلاب اسلامی نیز عملیات و اقدامات آنان را مورد تائید قرار می‌دادند.

به عنوان مثال امام خمینی (ره) در پیامی در فروردین ۵۸ خطاب به ملتهای مصر و ایران خواستار قیام مردم مصر علیه حکومت انور سادات شدند. در این پیام خطاب به مردم مصر آمده است که باید برای برقراری حکومت اسلامی به پا خیزند و انور سادات را از کشور خود بیرون برانند. این اولین موضع‌گیری رسمی دولت انقلابی ایران بود که در آن صریحا سرنگونی حکومت انور سادات خواسته شده بود.

حسین منصوری

پی نوشتها:

۱- علی منتظمی، پی‌آوردهای انقلاب اسلامی ایران در مصر، صص۲۴-۴۹‌.

۲- سید جواد موسوی، علل تیرگی روابط ایران و مصر بعد از انقلاب اسلامی، ص ۸۹

۳- عبدالوهاب فراقی، انقلاب اسلامی و بازتاب آن، صص۷۴-۷۵

منبع:

دکتر منوچهر محمدی، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، ۲۷۷-۲۷۳