راهکارهایی برای جهانی شدن منصفانه

«کمیسیون جهانی بررسی ابعاد اجتماعی جهانی شدن» متشکل از خانم تاریاهالونن رییس جمهوری فنلاند, بنجامین ویلیام مکاپا رییس جمهوری تانزانیا و جمعی از اقتصاددانان اندیشمند دنیای امروز که عضو این کمیسیون هستند در تحقیقی جامع که در کتاب «جهانی شدن منصفانه» منتشر کرده اند با نظری حاکی از خوش بینی این ابعاد را بررسی کرده اند

جهانی‌شدن فرآیند تغییر همه‌جانبه‌ای را دامن زده است که بر همه کس تاثیر می‌گذارد. تکنولوژی جدید، به پشتیبانی سیاست‌های بازتر، جهانی آفریده است به هم پیوسته‌تر از هر زمان دیگری. این پهنه نه تنها به هم وابستگی فزاینده در روابط اقتصادی-تجارت، سرمایه‌گذاری، فعالیت‌های مالی و سازمان‌دهی تولید در گستره‌ای جهانی بلکه تعامل اجتماعی و سیاسی میان سازمان‌ها و افراد را در سراسر جهان در برمی‌گیرد.

«کمیسیون جهانی بررسی ابعاد اجتماعی جهانی‌شدن» متشکل از خانم تاریاهالونن (رییس‌جمهوری فنلاند، بنجامین ویلیام مکاپا (رییس‌جمهوری تانزانیا) و جمعی از اقتصاددانان اندیشمند دنیای امروز که عضو این کمیسیون هستند در تحقیقی جامع که در کتاب «جهانی‌شدن منصفانه» منتشر کرده‌اند با نظری حاکی از خوش‌بینی این ابعاد را بررسی کرده‌اند.

آن‌ها بر این اندیشه‌اند که توان بالقوه برای انجام کارهای خوب بسیار زیاد است. به هم پیوستگی فزایندهء مردم سراسر جهان این درک را به وجود می‌آورد که ما همگی بخشی از یک جامعهء جهانی هستیم. این احساس تازهء به هم وابستگی، پایبندی به ارزش‌های مشترک جهانی و همبستگی میان مردم سراسر جهان را می‌توان برای ایجاد یک مدیریت جهانی روشن‌بینانه‌و دموکراتیک به نفع همگان هدایت کرد.

این کمیسیون ادارهء خردمندانهء اقتصاد جهانی را سبب پیشرفت مادی بی‌سابقه‌ای می‌خوانند که می‌تواند سهم مهمی در کاهش فقر در جهان داشته باشد.

از دیدگاه آن‌ها نابرابری‌های جهانی از نظر اخلاقی نپذیرفتنی و از نظر سیاسی ناپایدار است اما آن‌چه برای تغییر این وضعیت لازم است تحقق یک طرح کلی اتوپیایی در یک یورش نیست بلکه زنجیره‌ای از تغییرات هماهنگ در جبهه‌ای گسترده است که از اصلاح بخش‌های نظام اقتصادی جهانی تا تقویت حکومت در سطح محلی را دربرمی‌گیرد که باید به همهء این‌‌ها در بافت اقتصاد‌های باز و جوامع باز دست یافت.

مشکلات جهانی شدن برخاسته از جهانی شدن نیست بلکه ناشی از کاستی‌های راهبری آن است.

بازارهای جهانی به سرعت رشد کرده است اما همپای آن نهادهای اقتصادی و اجتماعی لازم برای کارکرد روان و منصفانه توسعه‌نیافته است.کمیسیون معتقد است که اصلاحات باید از حکومت‌های ملی در همهء کشورها آغاز شود به طوری که نظام سیاسی مبتنی بر ارزش‌های دموکراتیک، احترام به حقوق بشر، حاکمیت قانون و مساوات اجتماعی باشد; دولتی کارآمد که رشد اقتصادی گسترده و پایدار را تضمین، خیر عمومی و حمایت اجتماعی را فراهم کند، قابلیت‌های مردم را از طریق دسترسی همگانی به آموزش و دیگر خدمات اجتماعی بالا ببرد و مروج برابری زن و مرد باشد; یک جامعهء مدنی سرزنده که آزادی اجتماعات و آزادی‌بیان به آن قدرت می‌بخشد و نمایانگر و بیانگر تنوع کامل دیدگاه‌ها و منافع باشد، البته وجود سازمان‌های مدافع منافع عمومی، فقرا و دیگر گروه‌های محروم نیز برای تضمین حکومت مشارکتی و به نظر اجتماعی عادلانه ضرورت اساسی دارد و سرانجام وجود سازمان‌های قدرتمند که نمایندگان کارگران و کارفرمایان برای گفت‌وگوی اجتماعی ثمربخش باشد بسیار دارای اهمیت است.

دولت‌های ملی باید بهره‌وری اقتصاد غیررسمی را افزایش و آن را به جریان اصلی اقتصاد پیوند دهند و بر توان رقابت بنگاه‌ها و اقتصادها بیفزایند و با پرورش جوامع محلی از طریق واگذاری قدرت و منابع و تقویت ظرفیت‌های اقتصادی محلی، هویت فرهنگی و احترام به حقوق بومیان و مردم قبیله‌ها را با دقت مدنظر قرار دهند.

دولت‌های ملی همچنین باید همکاری منطقه‌ای و زیرمنطقه‌ای را به‌عنوان ابزار اصلی توسعه و شرکت قدرتمندتر در حکومت جهانی شدن تقویت کنند، این دولت‌ها باید ابعاد اجتماعی یکپارچگی منطقه‌ای را تقویت کنند.

توصیه‌های کمیسیون بررسی ابعاد اجتماعی جهانی شدن را می‌توان در توصیه‌های اصلی زیر خلاصه کرد:

۱) قوانین و سیاست‌های جهانی در زمینهء تجارت و مسایل مالی باید فضای بیش‌تری را برای استقلال سیاست‌ها در کشورهای در حال توسعه فراهم کند. این فضا برای ایجاد مناسب‌ترین سیاست‌ها و ترتیبات نهادی متناسب با سطح توسعه و شرایط خاص این کشورها حیاتی است. لازم است در قوانین موجود که گزینه‌های سیاست‌های این کشورها را برای شتاب بخشیدن به رشد کشاورزی و صنعتی شدن و حفظ ثبات مالی و اقتصادی بیش از اندازه محدود می‌کند تجدیدنظر شود.

۲) سیاست‌های سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای کمک‌کننده نیز باید با قاطعیت بیش‌تری از قید و شرط‌های خارجی به مالکیت ملی سیاست‌ها تغییر یابد. همچنین باید تمهیدات تبعیض مثبت به سود کشورهایی که از توانایی‌های یکسانی با کشورهایی که بیش‌تر توسعه یافته‌اند برخوردار نیستند، تقویت شود.

۳) برای ایجاد چارچوبی چند جانبه به منظور ایجاد قوانین شفاف برای مهاجرت مردم و متوازن ساختن منافع خود مهاجران و کشورهای مبدا و مقصد لازم است گام‌هایی برداشته شود.

۴) یک چارچوب چند جانبهء متوازن و توسعه‌گرایانه برای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی که در یک مجمع مورد قبول همگان به مورد مذاکره گذاشته شود با ترویج افزایش جریان‌های سرمایه‌گذاری مستقیم به همهء کشورها نفع خواهد رساند و در عین حال مشکلات رقابت‌انگیزشی را که منافع حاصل از این جریان‌ها را کاهش می‌دهد محدود خواهد کرد. چنین چارچوبی باید در منافع بخش خصوصی، کارگران و عموم و نیز حقوق و مسوولیت‌های آن‌ها موازنه برقرار کند. همکاری در زمینهء سیاست رقابت برون‌مرزی بازارهای جهانی را شفاف‌تر و رقابتی‌تر خواهد کرد.

۵) همهء سازمان‌های بین‌المللی باید در ارتقای استانداردهای کار و تضمین این که هیچ جنبه‌ای از سیاست‌ها و برنامه‌هایشان مانع اجرای این حقوق نمی‌شود نقشی بر عهدهء بگیرند و در همهء کشورها باید با احترام به این قوانین _مورد حمایت نگاه شود.

۶) نظام تجاری چندجانبه باید موانع ناعادلانه بر سر راه دسترسی به بازار محصولاتی را که کشورهای در حال توسعه در آن‌ها مزیت نسبی دارند به ویژه پوشاک و محصولات کشاورزی کاهش دهد.

۷) ایجاد نظام‌های حمایت اجتماعی در کشورهای در حال توسعه با کمک نهادهای مالی بین‌المللی.

۸) دسترسی بیش‌تر به بازار داروی همهء دردها نیست و راهبردی متوازن‌تر در مورد رشد پایدار و اشتغال کامل شامل مسوولیت‌مساوی کشورها در قبال حفظ سطوح بالای تقاضا موثر در اقتصاد جهانی، حیاتی است.

۹) کار شرافتمندانه برای همه باید به یک هدف جهانی تبدیل شود.

۱۰) نظام مالی بین‌المللی باید به کشورهای در حال توسعه اجازه دهد تا با رویکردی محتاطانه و تدریجی آزادسازی حساب‌های سرمایه‌ای و توالی تمهیدات تعدیل در پاسخ به بحران‌ها باحساسیت بیش‌تر نسبت به مسایل اجتماعی را در پیش بگیرند.

۱۱) گسترش منابع جدید مالی برای کمک رسمی به توسعه

۱۲) افزایش حق عضویت به سازمان ملل برای کمک مالی به کشورهای فقیر.

۱۳) پاسخگویی نهادهای بین‌المللی در برابر افکار عمومی.

۱۴) تقویت مشارکت شرکت‌ها، نیروی کار سازمان یافته، سازمان‌های جامعهء مدنی و شبکه‌های دانش و حمایت در ابعاد اجتماعی جهانی شدن.

پیشنهادهای این کمیسیون با ایجاد یک مجمع سیاست جهانی شدن برای بررسی منظم و نظام‌مند تاثیر اجتماعی جهانی شدن به پایان می‌رسد.

کتاب «جهانی شدن منصفانه ایجاد فرصت برای همه» که دارای پیشنهادهایی برای تغییر در این زمینهء مهم و جهانی نوشتهء «کمیسیون جهانی بررسی ابعاد جهانی شدن» است با ترجمهء «عبدالاحد علیقلیان» را شرکت انتشارات علمی و فرهنگی_ در ۲۲۷ صفحه منتشر کرده است.