پذیرش نظریه های علمی و معیارهای پراگماتیستی

وضع علم در هر دوره با نظریه های مقبول در آن دوره سنجیده می شود و از اهم مسائل مطرح در علم شناسی یکی اینست که دانشمند در رد و قبول یک نظریهٔ علمی چه سیاستی را در پیش می گیرد و معیار پذیرش نظریه های علمی چیست و چه چیزی پذیرش یک نظریه را موجه می سازد یک پاسخ معمول به این پرسش این است که معیار پذیرش نظریه صدق آن نظریه است اما بررسی های تاریخی نشان می دهد داستان علم پیچیده تر از آنست که بتوان آن را چنین ساده به تصویر کشید

وضع علم در هر دوره با نظریه های مقبول در آن دوره سنجیده می شود و از اهم مسائل مطرح در علم شناسی یکی اینست که دانشمند در رد و قبول یک نظریهٔ علمی چه سیاستی را در پیش می گیرد؟ و معیار پذیرش نظریه های علمی چیست؟ و چه چیزی پذیرش یک نظریه را موجه می سازد؟ یک پاسخ معمول به این پرسش این است که معیار پذیرش نظریه صدق آن نظریه است. اما بررسی‌های تاریخی نشان می دهد داستان علم پیچیده تر از آنست که بتوان آن را چنین ساده به تصویر کشید.

اول اینکه بسیاری از نظریه ها مدل هایی هستند ایده آل که نمونهٔ واقعی آنها در جهان اطراف ما وجود خارجی ندارد. فی المثل در طبیعت چیزی به نام ذرات یا نقاط مادی نیوتونی وجود ندارد و لذا مکانیک نیوتنی نمی تواند توصیفی حقیقی و صادق از هویاتی که نظریه به آن اعمال می شود به دست دهد. بعلاوه نظریه هایی هستند که به معنایی دیگربه عنوان مدلی ایده آل پذیرفته شده اند. پدیده های ناموضعی در مکانیک کوانتومی با نظریه نسبیت قابل تبیین نیست و همخوانی ندارد. از طرفی میدان گرانشی در نسبیت عام کوانتیزه نیست، حال آنکه مطابق نظریه کوانتوم تمام چیزها کوانتیزه است. اما نمی توان به صرف موارد مذکور نظریه های فوق را غلط انگاشت، ولی شاید بتوان گفت نظریه ای وحدت بخش، که حاصل تلفیق صحیحی از نظریه های فوق است، لازم است که نظریه های فوق هر یک حالت حدی نظریهٔ وحدت بخش ما باشد. گذشته از اینها در مواردی دیگر نظریه ای تنها به این دلیل که بهترین تبیین موجود است پذیرفته می شود. مثلا کمتر کسی است که کوارک ها را به اندازه الکترونها واقعی بداند، بلکه اغلب آنها را موجودات انتزاعی ریاضی و جالبی می دانند که می توان با یاری آن پیش بینی های موفقی را انجام داد. حاصل آنکه ارتباط پذیرش نظریه ها با جهان پیچیده تر از آن است که بتوان آن را تنها در قالب صدق یا صدق تقریبی نظریه توضیح داد...

عنوان	فایل
پذیرش نظریه های علمی و معیارهای پراگماتیستی	application/pdf ba0658d98fda3baac95c9a6a2ed928d8.pdf 134 KB	دانلود

علیرضا منصوری