چگونه فرزندمان را به حرف بیاوریم

پرسشی از دکتر رامین مظفری متخصص کودکان

پسر ۱۷ ماهه‌ام را نزد پزشک بردم و با ناامیدی و ناراحتی گفتم حتی مامان و بابا هم نمی‌گوید. دکتر از زمان به حرف آمدن خودم و شوهرم پرسید و یادآور شد که در برخی خانواده‌ها بچه‌ها دیر به حرف می‌آیند و خلاصه اینکه هنوز دیر نشده و جای نگرانی نیست و مراقب باشم به سفارش بزرگ‌تر‌ها تخم‌کبوتر به فرزندم ندهم که بی‌فایده است...

اگر شما هم مثل من نگران دیر به حرف آمدن فرزندتان هستید، گفت‌وگوی ما را با دکتر رامین مظفری، متخصص اطفال و عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران بخوانید تا در مورد این موضوع اطلاعاتی کسب کنید.

▪ آقای دکتر! کودکان از چه سنی حرف زدن را آغاز می‌کنند؟

تکلم، گفتار، زبان و صحبت، عالی‌ترین بخش تکامل کودک هستند. این مهارت را کودکان از ۶ تا ۸ ماهگی برای اولین‌بار به دست می‌آورند. البته قبل از آن تن گریه و صدای شیرخوار مفهوم خاصی دارد و مادر به‌تدریج متوجه می‌شود هر بار مفهوم گریه نوزاد چیست و دلیل آن از گرسنگی است یا درد یا نیاز به تعویض پوشک و... از ۶ ماهگی به بعد، شیرخوار بیان کلمه‌هایی مانند «دا»، «قا»، «با»، که یک سیلابی‌اند، آغاز می‌کند. در ۸ ماهگی کلمه‌هایی که بیان می‌کند دوسیلابی می‌شوند مثل «دادا»، «قاقا»، «بابا» و...حتی ممکن است در این سن شیرخوار کلمه‌هایی را که مادر و پدر به کار می‌برند، به صورت نامفهوم تکرار کند. در یک سالگی، انتظار می‌رود کودک ۳ کلمه مانند بابا، دد، قاقا که هر یک مفهومی خاص دارند بگوید. از یک سالگی به بعد، کلمات مامان و بابا را به صورت اختصاصی برای پدر و مادر استفاده و تا ۱۵ ماهگی ۶ کلمه ادا می‌کند و در

۱۸ ماهگی دامنه لغات او افزایش می‌یابد و به ۳۰ کلمه می‌رسد. جمله‌های ۲ کلمه‌ای مانند «بابا کو» و «این چیه» را از ۲ سالگی به بعد می‌تواند بگوید و به‌تدریج که دامنه وسعت کلماتش بیشتر می‌شود، صحبت کردن هم روان‌تر خواهد شد و می‌تواند از ۵/۲ تا ۳ سالگی جمله‌های ۳ کلمه‌ای بسازد.

▪ این روند عمومیت دارد و در تمام کودکان صدق می‌کند؟

این روند در بیشتر کودکان دیده می‌شود اما به هر حال قانون کلی نیست و در مورد همه صدق نمی‌کند. در برخی خانواده‌ها کودک با تاخیر به حرف می‌افتد. معمولا کودکانی که در خانواده‌های پرجمعیت زندگی می‌کنند و برادر و خواهر دارند، زودتر شروع به حرف‌زدن می‌کنند اما کودکان تک‌فرزند که در خانواده‌های کم‌جمعیت زندگی می‌کنند، دیرتر به حرف می‌آیند.

▪ این تاخیر تا چه زمانی و در چه شرایطی طبیعی است؟

تاخیر در حرف‌زدن تا ۳ سالگی طبیعی است و به گفتاردرمانی نیازی ندارد اما اگر بعد از این سن کودک به حرف نیامد یا دچار مشکلاتی در گفتار و ادای کلمات یا جمله‌سازی یا تکرار برخی کلمات و لکنت زبان بود، باید حتما به متخصص اطفال، روان‌پزشک یا روان‌شناس و گفتاردرمانگر مراجعه کرد.

▪ اگر تاخیر در تکلم طبیعی نباشد، نشانه چه مشکلی است؟

شایع‌ترین دلیل تاخیر گفتاری، سابقه خانوادگی است اما برخی اختلال‌ها به خصوص اختلال‌های ‌شناختی مانند اوتیسم می‌توانند خود را با تاخیر در حرف‌زدن بروز دهند.

▪ از کجا بفهمیم تاخیر در به‌حرف افتادن فرزندمان طبیعی است یا نه؟

صحبت با کودک و صحبت خواستن از او و طرح سوال‌هایی مانند «توپت کو؟»، «این چیه؟» یا نشان دادن تصویر و درخواست از کودک برای بیان نام حیوان یا حتی تکرار صدای آن در به حرف آمدنش موثر است. کودکی که قدرت شناخت دارد و متوجه سوال‌های مادر و پدر می‌شود و تلاش می‌کند به آن پاسخ دهد، دچار مشکل نیست اما کودکی که قدرت شناخت ندارد و اصلا متوجه سوال نمی‌شود، ممکن است دچار اختلال‌های روانی باشد و دیر صحبت کردن او نشانه مشکل است.

▪ لطفا مهارت‌هایی را عنوان کنید که در سریع‌تر به حرف آمدن کودک موثر باشد.

نشان دادن تصویر و گوش دادن به آهنگ و شعر به کودک کمک می‌کند ادای کلمات را آغاز و سریع‌تر صحبت کند. والدین می‌توانند با فرزندشان صحبت کنند و از او بخواهند به آنها جواب دهد.

▪ می‌گویند مصرف تخم کبوتر و بلدرچین برای زبان باز کردن یا برای درمان لکنت خوب است.

نه، اینها هیچ تاثیری ندارند و اگر والدین آگاهی و اطلاعات خود را بالا ببرند و بدانند مکانیسم صحبت کردن چگونه است و این روند تکاملی جز با تکرار و تمرین به دست نمی‌آید، از خوددرمانی‌های این‌چنینی پرهیز می‌کنند. برای لکنت زبان هم که اختلالی چند بعدی است فقط گفتار درمانی توصیه می‌شود. البته اگر کودک اضطراب دارد یا والدین مشکلات رفتاری دارند بهتر است از روان‌پزشک کودک هم کمک بگیرند.

سمیه مقصود علی