ویژه شهادت آیت الله دكتر محمد مفتح

روحانی فرزانه و عالم متعهد مرحوم حاج شیخ محمود مفتح از واعظان مشهور همدان بود در نهایت اخلاص و صداقت روزگار می گذراند و چون وی در ادبیات عرب و فارسی تبحر داشت, اشعار زیادی در مدح و منقبت و رثای اهل بیت سروده كه ضمن زیبایی های لفظی از مضامین عالی و تاریخ صحیح ائمه و احادیث معتبر سرچشمه گرفته بود

شهید آیت ا... دکتر محمد مفتح، با «مفتاح» دین، خانه دانش را گشود. او که «فاتح» دانشگاه به روی «فیضیه» بود و دریچه قلب دانشجو را به روی علوم حوزه «فتح» كرد. وی با تدریس در دانشگاه، نشای مكتب را در مزرعه دانشگاه، «افتتاح» نمود. بزرگواری که، خرمن خرمن، دانشی را كه درحوزه از علوم اهل‏بیت(ع) و معارف قرآن آموخته بود، به عنوان رسالت و مسؤولیّتی خدایی، به محافل علمی و دانشجویی منتقل ‏كرده و آن را از محدوده حوزه به گستره جامعه منتشر می‏كرد.

آری، پیوند روحانی و دانشجو، آمیختن دین و دانش و تعهّد و تخصّص را به بار می‏آورد. در سایه این پیوند، جامعه از دانش بی‏دین و تمدّن بی‏اخلاق و رفاه بی‏معنویّت و فرهنگ بدون مكتب و زندگی جدا از خدا نجات می‏یابد. وحدت حوزه و دانشگاه، تجسّم «عینیّت دیانت و سیاست» است. لذا سالروز شهادت آیت ا... دکتر مفتح روز "وحدت حوزه و دانشگاه" نامیده شده است.

شهید آیه الله دكتر مفتح در زمره عالمانی است كه عمر شریف خویش را در راه احیای معارف اسلامی و نشر فرهنگ اهل بیت به كار گرفته و در سنگرهای گوناگون به ستیز با جهل و تباهی و ستم پرداخته اند.

آن اسوه فضیلت برای آنكه دانشگاه را از تهاجم فرهنگی استعمار و علفهای هرز طاغوتی نجات دهد، چشمه هایی از ارزشهای والای دینی را در این كانون اندیشه جاری ساخت و در عصری كه نغمه جدایی دین از دانش ساز گردیده بود و شب پرستان كوردل با تبلیغات نفاق افكنانه خویش بذر تنافر و ضدیت بین حوزه دانشگاه می پاشیدند، نامبرده این دو كانون را به هم پیوند داد و فرهنگ حاكم بر دانشگاه را كه ارمغان غرب بود متحول ساخت و باورهای دینی را بر فضای آن حاكم نمود و به مصداق " زكاه العلم نشره" جرعه هایی از اندیشه هایی را كه در حوزه آموخته بود به كام دانشجویان شیفته فضیلت سرازیر نمود. این نوشتار گذری دارد بر زندگی و آثار آن شهید دانشمند.

● از ولادت تا تحصیل

روحانی فرزانه و عالم متعهد مرحوم حاج شیخ محمود مفتح از واعظان مشهور همدان بود در نهایت اخلاص و صداقت روزگار می گذراند و چون وی در ادبیات عرب و فارسی تبحر داشت، اشعار زیادی در مدح و منقبت و رثای اهل بیت سروده كه ضمن زیبایی های لفظی از مضامین عالی و تاریخ صحیح ائمه و احادیث معتبر سرچشمه گرفته بود. وی علاوه بر سخنوری و وعظ در حوزه علمیه همدان به تدریس مشغول بود. در سال ۱۳۰۷ ش.

در خانه چنین ادیب فاضل و وارسته فرزندی دیده به جهان گشود، كه او را محمد نامیدند. دانش طلبی در سایه معنویت و تربیت و در پرتو فضیلت از همان دوران صباوت، حلاوت جان این كودك گردید. او روی آوردن به علم و آراسته گردیده به صفاتی پسندیده را از پری عالم و مادری نیكو سرشت در كلاس با صفای خانواده آموخت، از هفت سالگی پایش به مدرسه گشوده شد و در زمینه ادبیات از پدر ادیب و شاعر خویش بهره مند گردید.

شهید مفتح پس از فراگیری مقدمات علوم عربی، فقه و بخشی از منطق نزد پدر و اساتید وقت حوزه همدان به سال ۱۳۲۲ ش. به آشیانه اهل بیت - قم مقدس- مهاجرت نمود و در مدرسه دارالشفاء و در حجره ای محقر و نمناك اقامت گزید و همچون دیگر جویندگان معارف دینی با جدیت و اهتمامی در خور اهمیت به كسب علوم و مكارم پرداخت . ذوق سرشار و استعداد عالی به همراه كوشش پرجوش و وجود اساتید برجسته سبب آن گردید تا مفتح به صور شگفت انگیز و شایان توجهی دروس حوزه از جمله رسائل، مكاسب و كفایه را طی سالهای ۱۳۲۴ - ۱۳۲۲ ش. فرا گیرد و خود در زمره اساتید حوزه علمیه قم قلمداد گردد.

ایشان عرفان و دروس خارج فقه و اصول را در عالی ترین سطح نزد رهبر كبیر انقلاب حضرت امام خمینی (ره) فرا گرفت. مرحوم مفتح علاوه بر روابط شاگردی و استادی، با امام پیوندی صمیمانه داشت و آن روح قدسی به ایشان علاقه و عنایت داشتند و در مدتی كه امام امت در نجف به سرمی بردند وی به طریقی با رهبر و اسوه خویش ارتباط برقرار كرد.

پیامی كه حضرت امام به مناسبت شهادت این دانشور ارزشمند صادر نمودند، مبین این رابطه است . (۱) دكتر مفتح در آن اختناق خطرناك رژیم ستم شاهی، چه در برنامه های علمی و پژوهشی و چه جلسات سخنرانی و تلاشهای تبلیغی اصرار و ابرام داشت كه نام امام خمینی (قدس سره) مطرح شود و در مسجد قبای تهران صریحا و بدون هیچگونه واهمه ای در سالهای قبل از انقلاب نام آن بزرگوار را بر زبان جاری می ساخت.

دكتر مفتح بخشی از كتاب رسائل شیخ انصاری را نزد آیه الله مجاهد تبریزی و دروس خارج خصوصا بخشی از اصول را در محضر آیه الله العظمی بروجردی (ره) فرا گرفت. همچنین در فلسفه و حكمت نزد فیلسوف جلیل القدر، اما مجهول القدر علامه طباطبائی تلمذ نمود. مدتی از محضر فقیه اهل بیت علیهم السلام آیه الله العظمی سید محمد رضا گلپایگانی (ره) استفاده كرد. بخشی از دروس فلسفه و عرفان را نزد آیه الله حاج میرزا ابوالحسن رفیعی اصفهانی آموخت. آیه الله سید محمد حجت پرتوی از اندیشه های فقهی خود را به این شاگرد وارسته انتقال داد. دكتر مفتح به موازات علوم حوزوی تحصیلات دانشگاهی را پی گرفت و به دریافت مدرك دكترا در رشته الهیات و معارف اسلامی نائل آمد. در فقه نیز آنچنان تبحری بدست آورد كه عنوان با صلابت اجتهاد را برازنده خویش ساخت. پایان نامه تحصیلی وی در مقطع دكترا با عنوان حكمت الهی در نهج البلاغه بدلیل ژرفایی مطالب و عمق مفاهیم با درجه بسیار خوب مورد قبول دانشگاه واقع شد. (۲)

● پرتو اندیشه

دكتر مفتح پس از درك محضر اساتید وقت حوزه و كسب معارف اسلامی در سطوح عالی، بعد از اندك مدتی خود به تدریس كتاب منظومه حاج ملا هادی سبزواری پرداخت و در شرح و توضیح این اثر مطالبی را تحت عنوان "روش اندیشه" به رشته تحریر در آورد كه در حوزه اشتهار یافت. (۳) وی از ابتدای تدریس در دبیرستان دین و دانش قم به روشن نمودن اذهان دانش آموزان در خصوص مباحث دینی و سیاسی و اجتماعی پرداخت و با همكاری شهید مظلوم دكتر بهشتی و حضرت آیه الله خامنه ای به مناسبت تقویت پیوند دانش آموزان، فرهنگیان و دانشجویان با روحانیون اقدام به تأسیس كانون اسلامی دانش آموزان و فرهنگیان در قم نمود.

این كانون اولین مجتمع اسلامی زنده بود كه در آن گروههای مختلف جمع می شدند و جلوه ای بود از هماهنگی همه قشرهای جامعه بر محور اسلام عزیز و بینش پر جوشش اسلامی. (۴) دبیرستان دین و دانش پایگاه مهمی برای تلفیق دین و سیاست و نیز مركزی برای انس دین و دانش بود تا از این رهگذر نسل جوان با معارف دینی آشنا شده و طلاب حوزه با مسائل روز ارتباط یابند و وحدت میان روحانیت و اقشار فرهنگی تحقق یابد.

به لحاظ مقبولیت و محبوبیتی كه شهید مفتح بین طلاب و دانش آموزان كسب كرده بود، ساواك جهنمی با آن تشكیلات عریض و طویل به وحشت افتاد و برای خنثی كردن فعالیت های وی به كیدی ضعیف دست زد و شهید مفتح را سال ۱۳۴۷ از آموزش و پرورش اخراج و به نواحی بد آب و هوای جنوبی تبعید نمود. در سال ۱۳۴۸ كه زمان تبعید آن شهید بزرگوار به سر رسید و باید به قم باز می گشت از ورود نامبرده به این شهر مقدس جلوگیری كردند و او را ناگزیر به اقامت در تهران نمودند. (۵)

شهید مفتح عقیده داشت برای تحول در اندیشه های مردم لازم است كه آنان را از دره نادانی به قله آگاهی رسانید، به عقیده وی هر مسلمان علاقمند و وظیفه شناس باید در دو جبهه مبارزه كند، در یك جبهه با دشمنان اسلام و در جبهه ای دیگر با جهل و خرافه پرستی. وی با اینكه یكی از برجسته ترین اساتید حوزه و دانشگاه بود و در این دو پایگاه حساس و نیز در دبیرستانهای قم به تدریس مشغول بود، به منظور آگاهی دادن به توده مردم و بیدار كردن و به حركت درآوردن آنان تلاشهای وسیع داشت و به هیچ عنوان برنامه های تبلیغی خود را رها نمی كرد، خصوصاًَ در ایام ماه مبارك رمضان، محرم و صفر در نقاط مختلف كشور این فعالیت او مضاعف می گشت. در ایام تبعید كه در زاهدان اقامت داشت از وعظ و ارشاد مردم غافل نبود.

دكتر مفتح مسافرتهای تبلیغی خود را به منبرهای افشاگرانه و روشنفكرانه تبدیل ساخته بود و سخنانش بدلیل آنكه تأثیر عمیق و وسیعی در اذهان و افكار مردم داشت و برای دستگاه سفاك پهلوی خطر آفرین بود، بارها از سوی ساواك باز داشت گردید و سخنرانی هایش تعطیل می شد. وی در شهرهای مختلفی از جمله آبادان، اهواز، خرمشهر، دزفول، اصفهان، شیراز، كرمان، بندرعباس، زاهدان، همدان، كرمانشاه، ساری، بابل، املش، آمل، چالوس، مشهد و... تلاشهای تبلیغی وسیعی داشت.

از تلاشهای دیگر این شهید والا مقام می توان تأسیس جلسات علمی اسلام شناسی را نام برد. این مجمع، فعالیت وسیعی را به منظور شناساندن چهره اصلی اسلام شروع كرد و طی آن فضلا و نویسندگان حوزه علمیه، آثاری را كه در زمینه های گوناگون اسلام شناسی نوشته بودند مطرح كرده و پس از نقد و اصلاحهایی مورد لزوم با مقدمه ای كه دكتر فتح بر آنها می نوشت، به چاپ رسانده و در اختیار عموم مشتاقان اندیشه های ناب اسلامی قرار می دادند.

از آنجا كه ساواك به نقش موثر این مجمع در شناساندن اسلام و معرفی حقایق تشیع پی برده بود، به تعطیل كردن آن اقدام كرد و تنها این مجمع توانست به تألیف و یا ترجمه سیزده جلد كتاب اقدام كند. (۶) دكتر مفتح با همكاری شهید بهشتی فعالیت تحقیق دیگری را در قم آغاز كرد و با ترتیب دادن جلسات سخنرانی در مسجد رضوی قم از اساتیدی چون شهید مطهری خواست تا در این برنامه شركت كرده و به حاضران رهنمود بدهند، كه شهید مظلوم دكتر بهشتی ضمن مصاحبه ای به این تلاش تحقیقی اشاره كرده است. (۷) در این جلسات تحقیقی آیه الله محمد رضا مهدوی كنی و آیه الله سید عبدالكریم موسوی اردبیلی شركت داشتند و با استفاده از منابع اصیل اسلامی به تحقیقات ارزنده و عمیقی دست زده بودند كه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بدان سبب كه هر یك از این افراد در مشاغل عالی مشغول كار بودند ، فرصت استمرار این كار پیش نیامد.

منبع: صدا و سیما

۱ـ مصاحبه با آیه الله دكتر بهشتی، ویژه نامه شهیدان، روزنامه جمهوری اسلامی ۲۷ آذر ۱۳۵۹ - ص ۱۲.

۲ـ فرازهایی از زندگی شهید دكتر مفتح، ص ۵.

۳ـ مجله اعتصام، شماره ۳۲ ، ص ۲۶۱.

۴ـ فرازهایی از زندگی شهید دكتر مفتح، ص ۶ - ۵.

۵ـ آیات اصل اعتقادی قرآن، شهید مفتح، ص ۵۵.

۶ـ افكار شهید مفتح، ص ۹.

۷ـ ویژه نامه شهیدان، روزنامه جمهوری اسلامی ۲۷ آذر ۱۳۵۹.

۸ـ ویژگیهای زعامت و رهبری، دكتر مفتح، ص ۳۶.

۹ـ برگرفته از سخنرانی شهید مفتح در دوران طاغوت تحت عنوان (ایجاد وحدت در امت اسلام)، پیام انقلاب شماره ۱۷۷.

۱۰ـ اقتباس از كتاب ویژگیهای زعامت و رهبری، ص ۷۰ - ۶۵.

---