جلب توجه می کنم, پس هستم

۸ دلیل بدرفتاری کودکان در جمع

حتما شما هم در مهمانی‌ها یا مراکز تفریحی شاهد ماجرای دعوای بین کودکان بوده‌اید. بیشتر والدین می‌گویند فقط در مهمانی یا جمع شاهد بدرفتاری فرزندشان هستند...

کودک باید تعامل‌های اجتماعی را مرحله به مرحله بیاموزد تا بتواند از پس مشکلات ارتباطی با همسالان به‌راحتی برآید. متاسفانه والدین بیشتر به آموزش دانش و اطلاعات عمومی و حفظیات اهمیت می‌دهند تا تعلیم مهارت‌‌های اجتماعی اما واقعیت این است که باید آموزش مهارت‌های اجتماعی را در روند تربیت فرزند گنجاند زیرا بی‌اطلاعی از شیوه‌های ارتباطی باعث بروز رفتارهای غیرمنتظره در کودک می‌شود که در ادامه با انواع آن و راه‌حل‌های لازم آشنا می‌شویم.

ضعف والدین در آموزش ارتباط اجتماعی: والدین مهم‌ترین نقش را در آموزش آداب اجتماعی به فرزندشان دارند پس بدرفتاری او را تقصیر اولیای مهد و مدرسه، همسالان یا محیط اجتماع نیندازید. شما باید با آموزش مفاهیم و ارزش‌های رفتاری به فرزندتان و الگویی مناسب بودن برای او، علاوه بر تصحیح اشتباه‌هایش، او را برای حضور در جمع آماده کنید.

راه‌حل: در امور تربیتی و آموزش آداب اجتماعی رویکرد همراستایی با همسرتان داشته باشید. اگر در مورد مفهومی با فرزندتان صحبت می‌کنید، نباید با رفتار و عملکرد خود آموزشتان را نقض کنید در غیر این صورت فرزندتان سردرگم می‌شود و رفتارهای ناشایستی نشان می‌دهد.

بی‌اطلاعی کودک از الزامات موقعیت: بی‌اطلاعی و کم‌تجربگی در مورد نحوه برخورد مناسب در یک موقعیت جدید (مثلا سلام کردن، دست دادن، رعایت نظم منزل میزبان، احوالپرسی یا تشکر) می‌تواند باعث بروز رفتارهای نامناسب در کودک شود. کودک نمی‌داند کدام رفتار در چه موقعیتی ارزش است و در کدام موقعیت ضدارزش؛ مثلا ممکن‌است نداند برداشتن یک مشت از خوراکی از روی میز، در خانه عیبی ندارد اما مشت‌مشت شکلات برداشتن از ظرف پذیرایی در مهمانی بد است.

راه‌حل: قبل از ورود به جمع، قوانینی را تعیین کنید. مثلا به او بگویید: «ما در مهمانی با بچه‌ها مهربان هستیم» یا «در مهمانی به همه سلام می‌کنیم» و در صورت رعایت هر کدام از این قوانین، همان‌جا با کلام فرزندتان را تشویق و تحسین کنید و حتی تشویقی مناسب را هم برای بعدتر که مهمانی تمام شد، در نظر بگیرید. قانون‌ها نباید زیاد باشند و در هر موقعیت فقط ۳-۲ قانون کافی است تا هم به کودک خوش بگذرد هم به شما.

همراه نداشتن لوازم مورد نیاز: اگر کودک در جمع همسالان وسایل کودکی دیگر را ببیند که خودش همراه نبرده، ممکن‌است رفتارهای ناشایستی نشان دهد مثلا لیوان مخصوص، پتوی دلخواه، خوراکی یا عروسک دلخواه.

راه‌حل: والدین باید نیازهای فرزندشان را حدس بزنند و پیشاپیش آنها را برآورده کنند مثلا اسباب‌بازی موردعلاقه، دفتر و مداد نقاشی، خوراکی، آشامیدنی یا پتوی فرزندشان را همراه ببرند.

بهانه‌های بی‌علت: گاهی کودک بدون اینکه گرسنه، تشنه، خسته یا آزرده باشد، در جمع نق می‌‌زند.

راه‌حل: این رفتار را نادیده بگیرید و سرآسیمه نشوید.

تقلید رفتار بد از گروه همسالان: از سنین دبستان و نوجوانی، نقش همسالان در رفتارهای فرزند شما بسیار پررنگ‌تر می‌شود و ممکن‌است رفتارهای ضدارزش‌ را از همسالان خود بیاموزد و تقلید کند.

راه‌حل: جمع‌هایی که فرزندتان می‌تواند در آنها باشد، غربال کنید مثلا لزومی ندارد فرزندتان با تمام بچه‌های ساختمان در ارتباط باشد یا در هر مهمانی که شما می‌روید، حضور داشته باشد. اگر به ناچار در جمعی حضور دارید که کودک یا بزرگسالی رفتار نامناسبی از خود نشان می‌دهد، فرزندتان را با اسباب‌بازی، کتاب یا حرف‌زدن سرگرم کنید و زمان مواجهه او را با آن فرد یا افراد کاهش دهید. حتما در یک جمع به رفتار گروه کودکان همسال نظارت داشته باشید.

بدرفتاری کودک خشن با فرزند شما: فرزندتان در این مواقع می‌آموزد چطور در بزرگسالی با افراد زورگو و فرصت‌طلب برخورد کند. به فرزندتان نگویید «اگر کسی تو را زد تو هم او را بزن» این یعنی ترویج خشونت و پرخاش.

راه‌حل: با خواندن کتاب‌های مرتبط و کمک گرفتن از مشاور کودک و نوجوان، روش‌های صحیح برخورد با این کودکان را بیاموزید و به فرزندتان آموزش دهید. مثلا به او بگویید: «به جای زدن بچه‌های شرور از بزرگ‌ترها کمک بخواه». اگر ارتباط نزدیکی با والدین کودک بدرفتار دارید، مودبانه گوشزد کنید این رفتار ناشایست چه پیامدهایی برای فرزندتان دارد و بهتر است او را اصلاح کنند. مثلا پرخاشگری او با همسالان می‌تواند باعث ایستادن در روی پدر و مادر، خشونت در مدرسه یا پرخاشگری با همسر و همکاران شود. اگر هم والدین کودک راضی نشدند، باید فرزند خودتان را از آن جمع بیرون ببرید.

اختلاف‌های کودکانه: بگومگوی کودکان سر خوراکی، اسباب‌بازی یا جای محدود یا حتی تماشای شبکه تلویزیونی، فرصتی مناسب برای آموزش مهارت «حل مساله» است.

راه‌حل: از بچه‌ها بخواهید فکر کنند چطور می‌توانند چند نفری از آن مورد محدود استفاده کنند به طوری که حق هیچ‌کدام ضایع نشود. اولویت‌بندی را به آنها متناسب با سنشان بیاموزید.

دورافتادگی کودک از جمع: رفت‌وآمد نداشتن با اقوام و دوستان، زندگی در شهری دور یا ایزوله کردن کودک به ‌دلیل ترس از یادگیری رفتارهای خلاف ارزش، می‌توانند باعث بی‌اطلاعی او از تعامل‌های اجتماعی شوند و حضور ناگهانی او در مهد یا مدرسه به او ضربه‌های بدی می‌زند. ضربه‌هایی مثل ناتوانی در گرفتن حق، دوستیابی، شوخی، بازی گروهی یا حتی کتک‌خوردن.

راه‌حل: حتما از سنین خردسالی امکان ارتباط اجتماعی با همسالان را برای فرزندتان مهیا کنید و او را به مهد بفرستید. اصلا مهد برای یادگیری و تجربه انواع تعامل‌های اجتماعی است. برای اصلاح کاستی‌های تربیتی‌تان در این مورد می‌توانید تعامل‌های اجتماعی را کم‌کم در منزل در تمرین با عروسک‌ها به او یاد دهید و بخواهید در ارتباط رودررو در پارک، مهمانی و مهد حتما آنها را اجرا کند.

دکتر اسما عاقبتی

روا‌ن‌شناس کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران