جراحی بینی نوعی بندبازی است

گروه زیادی از متقاضیان مایل به کوچک کردن سوراخ های بینی خود هستند, در حالی که این کار به لحاظ کیفیت تنفسی «فاجعه ای بزرگ» قلمداد می شود

جراحی پلاستیک بینی، دشوارترین جراحی‌های زیبایی و تلفیقی از دانش، هنر و تجربه است. این جراحی پرطرفدار زیبایی در کشور ما به یک پدیده اجتماعی نیز تبدیل شده است. علت این امر هرچه باشد، بیانگر اهمیت مباحث مرتبط با جراحی زیبایی بینی است...

جراحی پلاستیک بینی، دشوارترین جراحی‌های زیبایی و تلفیقی از دانش، هنر و تجربه است. این جراحی پرطرفدار زیبایی در کشور ما به یک پدیده اجتماعی نیز تبدیل شده است. علت این امر هرچه باشد، بیانگر اهمیت مباحث مرتبط با جراحی زیبایی بینی است.

خیلی اوقات در افرادی که خودشان فکر می‌کنند بینی‌شان اشکال دارد، با بررسی زیبایی‌شناسانه، می‌بینیم بینی فعلی‌شان در تناسب قابل‌قبولی با اجزای دیگر صورت است و اگر نقصی هم در زیبایی صورت باشد، بینی در این میان گناهکار نیست و نباید آن را به تیغ جراحی سپرد. اگر بینی چنین افرادی جراحی شود، به احتمال زیاد زیبایی فعلی‌شان را هم از دست خواهند داد.

متقاضیانی هم هستند که بینی‌شان، ایرادهایی جزیی دارد اما خودشان مشکلی با آن ندارند و تا پیش از آن که اطرافیانشان به این موضوع اشاره کنند، هرگز سودای جراحی بینی را در سر نداشته‌اند ولی اصرار و القای مداوم اطرافیان، آنها را به اصطلاح به سمت جراحی هل داده است.

ساختار خاص بینی برخی به گونه‌ای است که به محض جراحی و دست‌خوردگی، احتمال بروز مشکلات تنفسی در آنها افزایش می‌یابد بنابراین به دلیل ریسک بالای تنگ شدن مجاری تنفسی و مشکلات دیگر، انجام جراحی به صلاحشان نیست.

در افرادی با شخصیت‌های ایده‌آل طلب یا به تعبیر دیگر، توقع داشتن صورت بی‌نقص دارند یا می‌خواهند بینی‌شان به شکل بینی فلان هنرپیشه تغییر شکل پیدا کند، جراحی قطعا به صلاح نیست. جراحی بینی، طوری نیست که بیمار سفارش مدل مشخصی به پزشک بدهد و بعد از عمل، آن را تحویل بگیرد و مانند مجسمه‌سازی؛ کاری صرفا هنری هم نیست که فرم بینی معطوف به اراده مجسمه‌ساز باشد. در عالم واقع، جراحی بینی نوعی بندبازی است، نه مجسمه‌سازی و خطرها و ریسک‌های فراوان در کمین بیمار نشسته است و جراح فقط با مهارت و دانش خود چه در انتخاب بیمار و چه در مراحل پس از آن، به سلامت از این مرحله عبور می‌کند.

باید با مشاوره‌های روان‌شناختی، تصور ذهنی و توقعات این افراد را از خود اصلاح کرد یا یک جواب «نه» قاطع به تقاضای آنها گفت تا از مصائب پیش رو نجات یابند.

گروهی از متقاضیان، کاندید عمل زیبایی بینی هستند ولی نه به آن دلیلی که خود تصور می‌کنند. مثلا در صورتی که جراح با معاینه همه‌جانبه بینی به این نتیجه برسد که به دلایل مشخص، بینی فوق کاندید جراحی است، ولی بیمار، دلیل دیگری را برای جراحی‌اش ذکر و بر آن پافشاری کند، جراحی این بیمار به صلاح نیست، مگر اینکه بیمار ذهنیت خود را اصلاح کند و به اشتباه بودن پافشاری خود پی برد. مثلا گروه زیادی از متقاضیان مایل به کوچک کردن سوراخ‌های بینی خود هستند، در حالی که این کار به لحاظ کیفیت تنفسی «فاجعه‌ای بزرگ» قلمداد می‌شود و به تعبیری «انسان به دست خود، خود را در چاه می‌اندازد».

در جراحی افرادی که به صورتی کاملا هیجانی و تحت‌تاثیر مد و القائات جامعه ناگهان و به سرعت تصمیم به انجام جراحی گرفته‌اند و ممکن است بعد از عمل، به همان سرعت از کرده خود پشیمان شوند، باید به شدت احتیاط کرد. در این مورد، تیزهوشی و شخصیت‌شناسی جراح، کمک شایانی به تصمیم‌گیری درباره جراحی یا عدم جراحی او خواهد کرد.

گروهی از متقاضیان دارای پوست بینی خیلی نازک یا خیلی ضخیم هستند. این عده نیز برای جراحی مناسب نیستند، چرا که به سبب جنس پوست خود، تبعات منفی در نتیجه جراحی پدید خواهد آمد.

برخی اشخاص دچار نقصان در زیبایی هستند و بررسی و معاینه جراح، نشان می‌دهد علت عمده این نقصان، عضو یا اجزایی غیر از بینی است و به واقع شاید بینی کمترین نقش را در کمبود زیبایی نسبی این افراد داشته باشد. مثلا بینی افرادی که چانه‌شان عقب است، بعد از جراحی جلوتر و بزرگ‌تر به نظر می‌رسد و اگر چانه جراحی شود، صورتشان بدون عمل بینی هم زیباتر خواهد شد.

● فیزیک بینی مانع جراحی نیست

امروز جراحی پلاستیک پیشرفت‌های شگرفی داشته است. به این معنا که روش‌های اختصاصی مناسبی برای جراحی بینی‌هایی با فیزیک و ظاهر متفاوت به کار می‌رود. در حال حاضر بیشتر موارد منع یا محدودیت جراحی بینی، به خود فرد بازمی‌گردد نه به فیزیک بینی او. حتی اگر غضروف بینی ضعیف باشد، می‌توان آن را ترمیم ‌کرد و پیوند زد یا اگر پوست بینی تا حدودی نازک باشد، باید سعی در ضخامت بخشیدن به آن داشت یا اگر فرد مستعد فرو افتادن پره‌های بینی بود، باید پره‌ها را تقویت کرد تا پس از عمل، سوراخ بینی جمع و بسته نشود. پس جراح در مواجهه با فیزیک‌های متفاوت بینی، دست و پا بسته نیست و اگر فردی از این نظر دچار مشکل زیبایی باشد، به جز برخی موارد استثنایی، می‌توان با یک جراحی موفق به بهبود چهره او کمک کرد.

● هر بینی، یک شگرد

در کشور ما اقوام و نژاد‌های مختلف زندگی می‌کنند. ژن‌ها و نژادهای مختلف، پدیدآورنده بینی‌ها و بافت‌های گوناگون هستند بنابراین جراحی درست هر بینی، مستلزم توجه به خاستگاه نژادی و زیبایی‌شناسی قومی ‌افراد است. به این معنا که حتی معیار‌های پذیرفته شده زیبایی نیز ممکن است در میان افراد مختلف متفاوت باشد. جراحی زیبایی بینی در یک فرد آمده از آفریقا با یک فرد آسیای جنوب‌شرقی متفاوت است. بی‌توجهی به این تفاوت‌ها به ناموفق‌بودن جراحی می‌انجامد. حتی در جراحی پلاستیک بینی ۲ خواهر و برادر دوقلو نیز ممکن است متدهای به کار گرفته شده متفاوت باشد. اینجاست که اوج هنر و خلاقیت یک جراح به کار می‌آید.

● معاینه‌های ضروری، پیش از جراحی

قبل از اینکه بیمار به اتاق عمل برود، باید معاینه‌های لازم انجام شود تا نقشه دقیقی از وضعیت داخل بینی به دست آید. به عنوان یک اصل کلی، هیچ بیماری بدون اینکه بینی‌اش با آندوسکوپ معاینه دقیق و وضعیت تنفس و اوضاع داخل بینی با تست‌های دقیق راینومتری آشکار شود، کاندید جراحی نخواهد بود. اگر کوهنوردی سودای صعود به اورست را داشته باشد ولی نقشه دقیقی از مسیر و دشواری‌های صعود نداشته باشد، درواقع سرنوشت خود را به شانس و اقبال سپرده است. درست مانند جراحی که بدون انجام معاینه‌های کامل، بینی را جراحی کند. انجام معاینه‌های کامل بینی به معنای اطمینان نداشتن جراح به خود و کمبود مهارت او نیست، بلکه به دلیل اهمیتی است که به کیفیت زندگی بیمار بعد از جراحی می‌دهد بنابراین شایسته توجه زیاد است.

مثلا اگر فرد در قسمت‌های پشتی بینی‌اش که در معاینه عادی دیده نمی‌شود، دچار مشکل باشد یا انحراف و پولیپ داشته باشد، قبل از جراحی پلاستیک بینی، جراح ناچار است زمان بیشتری را صرف حل مشکلات درون بینی او کند، چرا که تنفس او بعد از جراحی به‌هیچ‌وجه نباید دچار مشکل‌ شود و در صورت وجود مشکل جزیی تنفسی قبل از جراحی نیز، باید همزمان با عمل زیبایی، آن نیز بهبود یابد.

● جراحی همزمان اصلاح کارکرد و زیبایی بینی

این اقدام، در صورت نیاز، بسیار عاقلانه به نظر می‌رسد. بهترین حالت این است که مشکلات تنفسی و انحراف تیغه بینی همزمان با جراحی زیبایی انجام شود، زیرا دست جراح برای اصلاح مشکلات داخل بینی بازتر و اشراف و تسلط او بیشتر خواهد بود. از سوی دیگر، هر دو مشکل بیمار با یک بار تحمل بیهوشی و مشکلات پس از عمل، بهبود می‌یابد.

به طور کلی، در جراحی‌های پلاستیک، ۳ عمل اصلاح انحراف تیغه بینی، درمان بزرگی شاخک‌های بینی و زیبایی را در صورت نیاز می‌توان در قالب یک جراحی و البته در مدت زمانی طولانی‌تر انجام داد. طبیعی است که بینی‌های بدون ایرادهای ساختاری داخلی، نیازی به دستکاری‌هایی از این قبیل نخواهند داشت.

البته نکته مهمی ‌را نباید از نظر دور داشت؛ گروهی از بیماران قبل از عمل، مشکلی از لحاظ تنفسی ندارند ولی این امر به معنای وجود نداشتن ایراد ساختاری در داخل بینی‌شان نیست. گاهی مشکلات درون بینی مثل انحراف، خود را هنوز نشان نداده‌اند و اگر حین جراحی زیبایی این انحراف رفع نشود، بعد از عمل عوارض و علایم آن دامنگیر فرد خواهد شد.

● بینی گوشتی، بینی استخوانی

جراحی بینی استخوانی و جراحی بینی گوشتی، هر یک حساسیت‌ها و ظرافت‌های خاص خود را دارد، پس این باور رایج که جراحی بینی استخوانی از بینی گوشتی ساده‌تر است، نادرست است. گاهی جراحی بینی استخوانی از جراحی چند بینی گوشتی بسیار دشوارتر و زمانبرتر است بنابراین بیش از استخوانی یا گوشتی بودن بینی، انتخاب درست بیمار و معاینه‌ دقیق و شیوه انتخابی صحیح برای جراحی و تبحر جراح تعیین کننده نتیجه خواهد بود.

● کوچک کردن بینی، خطایی بزرگ

معمولا کسانی بعد از جراحی دچار عارضه می‌شوند که بینی‌شان کوچک و بافت‌های آن بیش از حد برداشته شده باشد. این روش در قدیم بسیار رایج بود ولی امروز اعتقاد بر این است که بافت‌های بینی باید تا آنجا که ممکن است، برای حفظ ثبات و زیبایی بیشتر حفظ شود. در روش‌های جدید جراحان به جای خارج کردن بافت‌ها از بینی، آنها را تغییر شکل می‌دهند، یعنی بدون اینکه غضروف برداشته شود، شکل آن را تغییر می‌دهند یا از جایی که غضروف بیشتر است، برمی‌دارند و به جاهایی که غضروف لازم دارد، پیوند می‌زنند.

● هدف جراحی؛ یک بینی سالم و زیبا

کوچک کردن بینی، چندان سخت نیست اما زیبا کردن آن بدون کوچک کردن آن، هم پرکار است و هم دشوار و هدف از جراحی پلاستیک بینی باید حفظ ظاهر و عملکرد طبیعی در کنار ایجاد زیبایی در این عضو پراهمیت باشد.

از نظر زیبایی‌شناسی، وقتی به چهره فردی نگاه می‌کنیم، باید چشمانش توجه‌مان را جلب کند نه بینی‌اش، ولی اگر آثار جراحی روی بینی مانده باشد یا بینی حالت مصنوعی پیدا کرده باشد، هماهنگی بین اجزای صورت، از بین می‌رود و چهره مصنوعی به نظر می‌رسد. چهره مصنوعی هم نمی‌تواند زیبا باشد.

دکتر محسن نراقی

عضو هیات علمی ‌دانشگاه علوم پزشکی تهران

رییس انجمن تحقیقات راینولوژی