ارتودنسی و لقی دندان

گفتگو با دکتر فریبرز امینی متخصص ارتودنسی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد

وقتی پای ارتودنسی دندان‌ها به میان می‌آید، خیلی‌ها از زمان طولانی آن برای رسیدن به لبخند زیبا نگرانند و به همین دلیل در تبلیغات، ارتودنسی سریع خیلی‌ها را گول می‌زند. دکتر فریبرز امینی، متخصص ارتودنسی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد، درباره سرعت و زمان مناسب برای ردیف کردن دندان‌ها توصیه‌های جالبی دارد که می‌تواند از لقی دندان‌ها متعاقب ارتودنسی پیشگیری کند...

▪ معمولا سرعت مناسب برای ارتودنسی دندان‌های شلوغ و نامنظم چه‌قدر است؟

ـ به طور کلی سرعت حرکت دندان‌ها از یک ناحیه نامطلوب به یک ناحیه بهتر و زیباتر در هر ماه ماکزیمم در حدود یک میلی‌متر است که این بستگی به خیلی از فاکتورهای دیگر مانند سن بیمار (با توجه به اینکه امروزه درمان‌های ارتودنسی را در هر سنی می‌توان انجام داد) دارد ولی طول درمان در بیماران کم‌سن مسلما کمتر از افراد مسن‌تر است و حتی جنس بیمار مهم است. در خانم‌ها طول درمان به طور نسبی کمتر از آقایان است و به سایر فاکتورها بستگی دارد ولی به طور کلی یک سرعت مناسب و ایده‌آل و غیرمخرب برای حرکت یک دندان و یا گروهی از دندان‌ها ماکزیمم یک میلی‌متر در ماه از یک ناحیه به ناحیه دیگر است.

▪ از کجا بفهمیم که نیروهای وارده بر دندان بیش از حد است؟

ـ همیشه یک علامت هشدار دهنده برای هر عملکرد غیرمعمول و ناصحیح به نام درد وجود دارد. معمولا نیروهای زیاد باعث درد مداوم و بیشتر از حد معمول (منظور از حد معمول این است که اغلب بیماران تحت درمان با دستگاه‌های ارتودنسی اعم از ثابت و متحرک یک میزان از درد را در ناحیه دندان‌ها در روزهای اول درمان و یا در طول درمان دارند) که این دردها معمولا زود از بین می‌روند و بیمار به نیروهای وارده توسط دستگاه‌‌های ارتودنسی عادت می‌کند به‌طوری که تا پایان درمان احساس درد ندارند ولی به طورکلی ممکن است بیماران در روزهای اول این درد را هنگام جویدن غذا احساس کنند که بعد از چند روز کم شده و از بین می‌رود.

نکته حایز اهمیت و مهم این است که در این مرحله بیمار نباید عمل جویدن را کم کرده یا خودداری از جویدن کند چون خود عمل جویدن باعث خون‌رسانی بیشتر به مجاورت ریشه‌ها و کاهش درد می‌شود به طوری که در روزهای اول برای کاهش درد می‌توان جویدن آدامس را به بیمار پیشنهاد داد. علاوه ‌بر درد مداوم بیشتر از یک هفته، اگر نیروهای وارد خیلی زیاد باشد التهاب لثه در لبه دندان و یا دندان‌هایی که تحت فشار زیادی هستند را می‌توان مشاهده کرد اما از نظر کلینیکی نیروی زیاد می‌تواند موجب تخریب ریشه، تخریب استخوان آرواره، لقی بیش از حد دندان‌ها و حتی از دست دادن دندان‌ها شود. یکی دیگر از علایم نیروی زیاد لقی بیش از حد و معمول دندان و یا دندان‌ها است.

▪ لقی دندان در اثر ارتودنسی سریع قابل برگشت است؟

ـ اصولا لقی دندان‌ها در حین هر گونه درمان ارتودنسی امری طبیعی و عادی است چون برای حرکت، دندان، اول باید میزانی از لقی را به دست آورد تا بعد بتواند حرکت کند. البته این لقی بسیار کم ولی توسط بیمار محسوس است. لقی دندانی که در حد طبیعی باشد به طور قطع بعد از درآوردن دستگاه‌های ارتودنسی از بین می‌رود و بیمار نباید از این موضوع ناراحت باشد.

چنانچه نیروهای وارده بر دندان‌ها بیشتر از حد معمول بوده و یا دندان‌ها از پیش خود دارای لقی نباشند، لقی ماندگار بعد از درمان معمولا حداکثر دو هفته تا یک ماه بعد از درمان، امری غیرطبیعی است و بیمار برای ارزیابی بیشتر باید به دندانپزشک متخصص خود مراجعه کند.

▪ برای ارتودنسی به چه دندانپزشکانی باید مراجعه کرد؟

ـ درمان ارتودنسی در مراحل دندان‌داری متفاوت است. منظور، دوره دندان‌داری شیری، دوره دندان داری مختلط (هنگامی که کودک در دهان ترکیبی از دندان‌های شیری و دایمی که معمولا بین سنین ۷ تا ۱۴ سالگی است) و یا دوره دندان داری دایمی که تمامی دندان‌ها دایمی هستند می‌باشد. هدف من از این تقسیم‌بندی این است که بسیاری از درمان‌های ارتودنسی در دوره دندان‌ داری مختلط به عنوان ارتودنسی پیشگیری می‌تواند توسط دندانپزشک عمومی انجام گیرد اما بیمارانی که نیاز به درمان‌های ارتودنسی ثابت دارند و باید با دستگاه‌های ارتودنسی ثابت درمان شوند، بهتر است که به متخصصان ارتودنسی مراجعه کنند.

البته مشکلی که هم‌اکنون در جامعه برای برخی از مردم وجود دارد، عدم تمایز بین این دو گروه یعنی دندانپزشک عمومی و متخصصان ارتودنسی است چون بسیاری از بیماران با دیدن کلمه ارتودنسی روی تابلو و یا سربرگ دندانپزشک فکر می‌کنند که آن دندانپزشک متخصص ارتودنسی است که فکر می‌کنم یکی از رسالت‌های رسانه‌ها اعم از دیداری، شنیداری یا نوشتاری بالا بردن سطح آگاهی توده مردم دراین زمینه است چون در دنیا بعد از رشته تخصصی جراحی در گروه پزشکی اولین تخصصی که نیاز آن برای بشریت احساس شد همین رشته ارتودنسی بود و در گروه دندانپزشکی نیز اولین رشته تخصصی به وجود آمده در دنیا همین رشته است البته این به‌ آن معنی نیست که همکاران محترم دندان‌پزشک عمومی در این زمینه کاری نکند.

بلکه می‌تواند در مراحل درمانی، پیشگیری کمک شایانی برای کاهش مشکلاتی که ممکن است در آینده برای کودک پیش بیاید، انجام دهند و حداقل کاری که می‌توانند، انجام دهند، این است که در صورت تشخیص به موقع مشکل می‌توانند آن را به دندانپزشک متخصص ارتودنسی ارجاع دهند تا هم مدت زمان درمان، و هم هزینه درمان و از همه بهتر عواقب احتمالی درمان‌های پیچیده اعم از درد، تحلیل ریشه، استخوان و... را کاهش دهند.

اکرم خواجوند تهران